1. Usługi - III sektor gospodarki narodowej; nie wytwarza żadnych dóbr materialnych, lecz zaspokaja potrzeby konsumentów i producentów

2. Znaczenie usług w życiu i gospodarce człowieka; podział usług:

• dla producentów i biznesu:

• transport i gospodarka magazynowa

• pośrednictwo finansowe

• obsługa nieruchomości

• wynajem maszyn i sprzętu

• informatyka

• prowadzenie prac badawczo-rozwojowych

• ogólnospołeczne:

• administracja publiczna

• obrona narodowa

• działalność organizacji członkowskich

• organizacja i zespoły narodowe

• dla konsumentów:

• materialne:

• handel i naprawy

• hotele i restauracje

• usługi osobiste

• transport pasażerski i łączność

• działalność komunalna

• niematerialne:

• edukacja

• ochrona zdrowia i opieka społeczna

• działalność związana z rekreacją, kulturą i sportem

• Komunikacja - odbywa się między oddalonymi od siebie miejscami.

• Podział komunikacji:

• transport - polega na przemieszczaniu osób, ładunków, energii:

• taśmociąg

• przewodowy:

• przewód elektroenergetyczny

• rurociąg (wodo-, ciepło-, nafto-, gazo-ciąg, przewód kanalizacyjny)

• lądowy:

• drogowy (tragarz, zwierzę juczne, rower, motorower, motocykl, samochód)

• szynowy (tramwaj, kolej, kolej linowa)

• wodny (śródlądowy, morski i oceaniczny)

• powietrzny (lotniczy)

• łączność - służy przekazywaniu informacji:

• pocztowa

• bezprzewodowa (radio, telewizja, radiotelefon, telefon kom., łączność satelitarna)

• przewodowa (telegraf, telefon, telefaks, Internet)

• Transport samochodowy:

+ możliwość dotarcia do niemal wszystkich siedzib bez konieczności przesiadania się i przeładunku („od drzwi do drzwi”)

+ niskie koszta transportu ładunku na małą odległość

+ niskie koszta budowy linii

- zależność od pogody

- duże zanieczyszczenia powietrza

- zajmowanie dużych powierzchni terenu przez parkingi i stacje paliw

6. Transport kolejowy:

+ duża ładowność

+ małe zanieczyszczenia powietrza

+ regularność przewozów pasażerskich

- duże ryzyko kradzieży

- zależność od rzeźby terenu

- wysokie koszta budowy linii i stacji

7. Transport lotniczy:

+ duża prędkość

+ brak konieczności budowy linii

+ mała liczba wypadków

- duże zanieczyszczenia powietrza

- zależność od pogody

- wysokie koszta transportu ładunku na dużą i małą odległość

8. Transport wodny rzeczny:

+ czasami stanowi atrakcję turystyczną

+ małe zanieczyszczenia powietrza

+ duża ładowność

- mała prędkość

- zależność od pogody i stanu wody

- wysokie koszta budowy kanałów

9. Transport wodny morski:

+ małe zanieczyszczenia powietrza

+ brak konieczności budowy linii

+ bardzo duża ładowność

- zależność od pogody

- mała prędkość

- podczas katastrof tankowców dochodzi do zanieczyszczenia wód

10. Rurociąg:

+ niskie koszta transportu ładunku na dużą i na małą odległość

+ małe zanieczyszczenia powietrza

+ niezależność od środowiska

- wysokie koszta budowy linii i stacji

- trudność w budowie linii i stacji uzależniona od rzeźby terenu

- możliwość przesyłania tylko jednego rodzaju ładunku

11. Transport przewodowy:

+ brak zanieczyszczeń powietrza

+ brak hałasu

+ energia, ciecz lub gaz mogą być transportowane bezpośrednio od nadawcy do odbiorcy

- (tak jak rurociągi)

12. Żegluga kabotażowa - żegluga, gdzie towary przewozi się od portu do portu w obrębie jednego państwa

13. Armator - właściciel statku

14. Kraje taniej bandery - kraje, w których rejestrowane są statki innych państw, ponieważ mają niższe opaty rejestracyjne i podatkowe, mniejsze wymagania nadzoru, łagodniejszą kontrolę działalności armatora (Liberia, Panama, Kostaryka, Cypr, Wyspy Bahama)

15. DWT - łączna nośność statku wodnego

BRT - łączna objętość statku wodnego

16. Biała flota - rejsy, które odbywają się tylko w celach turystycznych

17. Tranzyt - przewóz osób, towarów z jednego państwa do drugiego przez trzecie (państwo tranzytowe)

18. Ocena warunków przyrodniczych dla rozwoju transportu w Polsce:

• dostępność do Morza Bałtyckiego - możliwość rozwoju żeglugi dalekomorskiej

• gęsta sieć rzeczna - możliwość rozwoju żeglugi śródlądowej

• teren nizinny - możliwość rozwoju transportu lądowego, kolejowego, samochodowego

• śnieżyce, niskie i wysokie temperatury, które utrudniają rozwój transportu

• Rozwój transportu w Polsce:

• kolejowego:

• najstarsza linia Wrocław-Oława (XIX w.)

• kolejna to linia Warszawa-Wiedeń (XIX w.)

• sieć jest rozmieszczona nierównomiernie; największa gęstość - obszary zaboru pruskiego

• obszary południowe - rozwój przemysłu (ciężkiego) górnictwa

• średnia gęstość linii w Polsce : 3,4 km/100 km²

• najważniejsze linie:

• magistrala węglowa (Zagłębie Górnośląskie-Port w Gdyni)

• centralna magistrala (Zagłębie Górnośląskie-Warszawa)

• linie tranzytowe (Polska Zachodnia-Polska Wschodnia)

• transport kolejowy w Polsce obecnie ulega:

• prywatyzacji

• zmianom częstotliwości kursów

• likwidowaniu linii nierentownych

• samochodowego:

• odgrywa najważniejszą rolę

• wzrasta gęstość dróg (82,8km/100km²) - dofinansowania unijne

• wzrasta liczba samochodów

• niska jakość dróg

• istniejące drogi ulegają zniszczeniu

• wodnego:

• największe porty w Gdańsku, Szczecinie, Gdyni

• najtańszy transport

• służy do przewozu towarów o dużej masie (zboże, surowce miner.) na duże odległości

• powietrznego:

• służy do przewozu pasażerów na duże odległości lub produktów, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub są pilnie potrzebne

• rozwija się dość intensywnie dzięki tanim liniom lotniczym

• przemysłowego:

• tranzyt ropy naftowej - rurociąg „Przyjaźń” (Polska-Rosja)

• tranzyt gazu ziemnego - rurociąg jamalski

• Gospodarcze wykorzystanie mórz; w Polsce rozwija się:

• żegluga dalekomorska

• rybołówstwo

• pozyskiwanie bogactw mineralnych (ropa, gaz, sól, bursztyny)

• przemysł stoczniowy, przetwórstwa rybnego

• turystyka

• Konwencja praw morza - zawiera przepisy dotyczące wykorzystania mórz:

• wody terytorialne - pas 22,5 km (12 mil) liczony od linii brzegowej w głąb akwenu wodnego

• wody wewnętrzne - zatoki, zalewy, cieśniny mogą sięgać do 24 mil od zewnętrznej granicy wód terytorialnych

• wody strefy ekonomicznej - 200 mil od linii brzegowej w głąb akwenu (połowy, pozyskiwanie bogactw, budowa sztucznych wysp)

• Rodzaje statków:

• towarowe (zbiornikowce, masowce, chemikalowce, kontenerowce)

• pasażerskie

• rybackie (kutry, lugry, trowlery, sejnery)

• sportowo-turystyczne (jachty)

• specjalne (ratownicze, pożarnicze, holowniki, lodołamacze, latarniowce, pogłębiarki, oceanograficzne)

• Turystyka - różne formy podróżowania bez zmiany stałego miejsca pobytu, nie dłużej niż rok i nie w celach zarobkowych

• Rodzaje turystyki:

• ze względu na zasięg przestrzenny:

• krajowa

• zagraniczna

• ze względu na czas:

• krótkoterminowa

• średnio...

• długo...

• ze względu na cel wyjazdu:

• krajoznawcza (poznanie nowego regionu, kraju)

• wypoczynkowa (regeneracja sił)

• pielgrzymkowa (cel religijny)

• kongresowa (udział w konferencjach międzynarodowych)

• specjalistyczna (czynny wypoczynek, sport)

• handlowa (zakupy)

• Czynniki wpływające na rozwój turystyki:

• wydłużenie czasu wolnego

• bogacenie się społeczeństwa

• bogata oferta turystyczna

• stabilna sytuacja polityczna w państwach

• warunki klimatyczne

• łatwość uzyskania paszportów

• wzrost mobilności społeczeństw

• otwarcie granic

• Walory turystyczne:

• przyrodnicze:

• przyrody ożywionej (palmiarnie, zabytkowe parki, ogrody zoologiczne, ogrody botaniczne, muzea i wystawy przyrodnicze, interesujące ekosystemy, okazy zwierząt, drzew, krzewów i innych roślin)

• przyrody nieożywionej (torfowiska, jeziora, wodospady, gejzery, głazy, jaskinie, skałki, ruchome wydmy)

• antropogeniczne (skanseny, galerie sztuki, zabytki techniki, muzea, wystawy historyczne, archeologiczne, obrzędy ludowe, podania i legendy, pomniki, ośrodki kultu religijnego, dzieła sztuki)

• specjalistyczne - przydatność terenu do uprawiania sportów (kolarstwo, żeglarstwo, wędkarstwo, myślistwo, narciarstwo, saneczkarstwo, taternictwo, nurkowanie)

• wypoczynkowe (instytucje kulturowe, las, cisza, niski poziom organizacji, estetyczny krajobraz, wody powierzchniowe, przydatność terenu do uprawiania aktywnego wypoczynku)

• lecznicze (czyste środowisko przyr., borowiny, korzystny bioklimat, gazy, wody lecznicze)

• Korzyści wynikające z rozwoju turystki:

• nowe miejsca pracy

• wpływy dochodowe

• uaktywnienie innych gałęzi gospodarki i usług

• powstawanie nowych działalności gospodarczych

• Infrastruktura turystyki:

• sieć dróg (spada jakość)

• punkty gastronomiczne

• szlaki turystyczne

• punkty noclegowe

• sprzęt użytkowy

• Regiony turystyczne w Polsce:

• Tatry

• Karkonosze

• niektóre odcinki jezior

• odcinki wybrzeża Morza Bałtyckiego

• Rozwój turystyki w Polsce:

+ różnorodność krajobrazu

+ liczne zabytki

+ pomniki przyrody

+ kuchnia polska

+ polska gościnność

- niska jakość dróg

- niski poziom infrastruktury turystyki

- brak poczucia bezpieczeństwa dla zagranicznych turystów

- bariera językowa

- niski poziom reklamy obiektów znajdujących się w Polsce

31. Handel - wymiana towarów między wytwórcą i odbiorcą

32. Eksport - wywóz towarów

33. Import - przywóz towarów

34. Reeksport - eksport towarów wcześniej importowanych

35. Bilans handlowy - zestawienie eksportu i importu (dodatni - wyższy eksport, ujemny)

36. Bilans płatniczy - obroty pieniężne

37. Produkty podlegające wymianie handlowej:

• dobra materialne (surowce, produkty spożywcze, produkty pochodzące z przemysłu przetwórczego)

• usługi (transportowe, turystyczne, dotyczące łączności)

• kapitał (inwestycje, kredyty)

• dobra niematerialne (patenty, licencje)

• Rozwój handlu w Polsce:

• produkty podlegające wymianie handlowej:

• eksport: węgiel kamienny, siarka, rudy miedzi, sól kamienna, zboża, mięso, warzywa, owoce, produkty przemysłu elektromaszynowego, drzewno-papierniczego, hutniczego

• import: gaz ziemny, ropa naftowa, rudy żelaza, boksyty, fosforyty, owoce cytrusowe, owoce morza, kawa, herbata, ryż, produkty przemysłu przetwórczego (elektronicznego, elektrotechnicznego, optycznego, precyzyjnego, farmaceutycznego)

• partnerzy handlowi:

• przed rokiem '89 współpraca z państwami z bloku socjalistycznego; Rada Wzajemnej pomocy Gospodarczej

• po roku '89 współpraca z państwami UE (Niemcy, Francja, Włochy, Wielka Brytania), z Rosją, USA, Chinami

---