1. Rolnictwo - I sektor gospodarki rynkowej; głównym celem jest produkcja żywności dla ludności i zwierząt

2. Kierunki produkcji rolnej:

• uprawa roślin

• chów zwierząt

• sadownictwo

• ogrodnictwo

• Czynniki przyrodnicze wpływające na rozwój rolnictwa:

• rzeźba terenu

• korzystne to teren nizinny, równinny lub stoki o małym nachyleniu

• 90% terenów Polski leży na wys. 0-300 m n.p.m.

• klimat ( dobre nasłonecznienie, temperatura, ilość opadów, długość okresu wegetacyjnego):

• korzystne to strefa umiarkowana ciepła, podzwrotnikowa

• Polska: strefa umiarkowana przejściowa (dobre nasłonecznienie, temperatura, ilość opadów, długi okres wegetacyjny; problemy: susze, przymrozki)

• warunki wodne:

• Polska: niewielka ilość terenów mocno nawodnionych

• żyzność gleby:

• korzystne to czarnoziemy, mady, czarne ziemie, ziemie cynamonowe

• Polska: głównie gleby brunatne - średnia żyzność; mało - 5% - gleb o dużej żyzności

Podsumowanie: Polska ma dość korzystne warunki dla rozwoju rolnictwa; problemem jest mała ilość gleb o dużej żyzności

4. Warunki pozaprzyrodnicze wpływające na rozwój rolnictwa:

• własność gospodarstw rolnych:

• prywatna - najlepsza

• państwowa - najgorsza

• dzierżawcza

• spółdzielcza

• w Polsce są głównie gospodarstwa prywatne

• wielkość gospodarstw:

• małe (na własne potrzeby)

• duże (towarowe) - latyfundia, plantacje, farmy; gł. w Europie Zachodniej

• w Polsce dominują małe gospodarstwa, w zach. cz. Polski są duże

• sposoby gospodarowania:

• podział ze względu na nakład pracy i nakłady finansowe:

• gospodarka intensywna - duże nakłady pracy i finansowe (mechanizacja, nawozy, melioracja); wysokie plony, duże zyski

• gospodarka ekstensywna - małe nakłady pracy i finansowe; niskie plony, małe zyski

• podział ze względu na przeznaczenie produkcji:

• gospodarka towarowa - produkcja przeznaczona na przemysł

• gospodarka tradycyjna - produkcja na własne potrzeby

• mechanizacja (liczba ciągników na 100ha):

• w Polsce: wartość liczbowa porównywalna do krajów Europy Zach., jednak sprzęt jest przestarzały, w wielu gosp. brakuje maszyn rolniczych

• chemizacja (ilość nawozów sztucznych, środków chemicznych):

• w Polsce niski poziom chemizacji

• - niższe plony

• + zdrowsza żywność

• polityka państwa:

• polityka rolna Polski jest zgodna z polityką rolną UE:

• + dofinansowania do rozwoju rolnictwa, wsi

• + wprowadzenie ceł zaporowych

• + skup interwencyjny

• - limity produkcji rolnej

• zatrudnienie:

• w Polsce (zbyt) duży procent zatrudnionych w rolnictwie w porównaniu z krajami Europy Zach.

• wykształcenie rolników:

• w Polsce rolnicy posiadają wysoki poziom wykształcenia

Podsumowanie: aby czynniki były jak najkorzystniejsze, gospodarstwa powinny być scalone, powinien być zwiększony poziom mechanizacji i chemizacji oraz zmniejszyć zatrudnienie w rolnictwie

5. Okres wegetacyjny - czas potrzebny roślinom do ich prawidłowego rozwoju

• w Polsce:

• średnia dobowa temp. Pow. 5^oC

• średnia dl. okresu wegetacyjnego 200 dni (najkrótszy Pojezierze Suwalskie 180 dni; najdłuższy Nizina Śląska 210 dni)

• Rybołówstwo - pozyskiwanie ryb, bezkręgowców i roślin wodnych w celach spożywczych i przemysłowych (dalekomorskie)

• Rybactwo - chów i hodowla organizmów wodnych, oraz ich planowe odławianie w naturalnych lub sztucznych zbiornikach wodnych (śródlądowy)

• Chów - zapewnienie zwierzętom odpowiednich warunków do rozwoju i utrzymania wysokiej produkcji zwierzęcej

• Hodowla - zespół zabiegów i procesów zmierzających do ulepszenia lub stworzenia nowych ras zwierząt i gatunków roślin drogą sztucznego doboru, krzyżowania ras i doświadczeń genetycznych

• Obsada - ilość zwierząt przypadająca na 100 ha użytków rolnych

• Pogłowie - ogół zwierząt jednego rodzaju, gatunku, rasy, płci, wieku występujących w danym okresie na określonym terenie

• Plony - masa użytecznych organów rośliny zebrana z 1ha; jest miarą wydajności roślin

• Zbiory - całkowita masa roślin zebrana z danego obszaru; wyrażana w tonach

• Uprawa roślin - całokształt zabiegów stosowanych w produkcji roślinnej, obejmujących uprawę roli, nawożenie, siew i sadzenie roślin, pielęgnację, zbiór i przechowywanie plonów

• Czynniki wpływające na uprawę roślin:

• warunki klimatyczne

• żyzność gleb

• stosunki wodne

• rzeźba ternu

• polityka rolna państwa

• poziom rozwoju gospodarki

• tradycje żywieniowe

• Podział roślin ze względu na zastosowanie:

• alimentacyjne - żywieniowe:

• zboża - ryż, kukurydza, owies, żyto, pszenica

• rośliny strączkowe - fasola, groch, bób

• rośliny korzeniowe i bulwiaste - maniok, taro, ziemniak

• warzywa i owoce - marchew, kapusta, ogórek, cytryna, truskawka

• przemysłowe:

• oleiste - palma olejowa, kokosowa, orzeszki ziemne, sezam

• włókniste - len, konopie, bawełna

• cukrodajne - trzcina cukrowa, burak cukrowy

• kauczuk, chmiel

• pastewne:

• motylkowe - koniczyna, lucerna

• korzeniowe - burak pastewny, marchew pastewna

• trawy i zioła

• używki - kawa, kakao, tytoń, herbata

• Główne kierunki produkcji rolnej w Polsce:

• pszenica:

• jej uprawa zajmuje ponad 20% powierzchni zasiewów, a roczne zbiory to ok. 8 mln t

• wymaga dobrych warunków glebowych i wilgotnościowych

• woj. Dolnośląskie, Opolskie, Zachodniopomorskie

• żyto:

• mniejsze wymagania glebowe i klimatyczne

• woj. Łódzkie, Mazowieckie, Wielkopolskie, Lubuskie

• buraki cukrowe:

• duże wymagania glebowe i klimatyczne

• sadzone w pobliżu cukrowni

• woj. Kujawsko-Pomorskie, Dolnośląskie

• ziemniaki:

• w gospodarstwach indywidualnych

• pracochłonna uprawa

• woj. Łódzkie, Świętokrzyskie, Małopolskie, Podkarpackie

• Czynniki wpływające na chów zwierząt:

• warunki przyrodnicze

• dostęp do wód

• naturalne łąki i pastwiska

• tradycje żywieniowe

• sposoby gospodarowania

• Rodzaje hodowli:

• pastwiskowa - zwierzęta przez cały rok na pastwisku (pampa, preria, puszta); gosp. ekstensywna

• oborowo-pastwiskowa - w okresie wiosna - jesień zwierzęta na pastwiskach, zimą w budynkach gospodarczych, gdzie trzeba je karmić paszą → nakłady finansowe

• oborowa - zwierzęta przez cały rok w budynkach gosp. → duże nakłady finansowe; gosp. intensywna

• Hodowla w Polsce:

• bydło:

• woj. Podlaskie, Wielkopolskie, Małopolskie → dużo zielonych terenów, rynek zbytu

• trzoda chlewna:

• woj. Wielkopolskie, Kujawsko-Pomorskie → tradycja żywieniowa, wysoka kultura rolna, szybsze zyski niż z hodowli bydła

• Rolnictwo ekologiczne polega na:

• stosowaniu naturalnych metod uprawy i hodowli

• stosowaniu naturalnych sposobów zapobiegania chorobom i szkodnikom

• Żywność genetycznie modyfikowana:

• pochodzi z roślin i zwierząt transgenicznych

• najczęściej soja, kukurydza, bawełna, rzepak

• najważniejsi producenci: USA, Argentyna, Kanada, Meksyk, Francja, Hiszpania

+ większe możliwości uprawy, ponieważ rośliny mogą się prawidłowo rozwijać w prawie każdych warunkach

+ większa odporność na szkodniki, choroby

+ większe rozmiary

+ rośliny szybciej rosną

+ żywność wolniej się psuje, kwiaty wolniej więdną

+ stanowią źródło nowych leków

• stosowanie technologii o nieznanych, długofalowych skutkach

• ryzyko zachorowania ludności

• ryzyko wojny patentowej

• zaburzenie równowagi między liczebnością organizmów

• niekontrolowany przepływ genów między gatunkami

• monopol wielkich koncernów na produkcję rolną

• System żywieniowy:

• obfity: pow. 2700 kcal, pow. 80g białka

• normalny: 2300-2700 kcal, 50-80g białka

• niedostateczny: pon. 2300 kcal, pon. 50g białka

• Przyczyny głody na świecie (gł. Azja Południowo-Wsch. Afryka na południe od Sahary):

• susze, powodzie, kataklizmy

• nisko żyzna gleba

• ubóstwo

• wysoki przyrost naturalny

• bezrobocie

• niewłaściwa polityka rolna państwa

• konflikty, wojny

• Sposoby zmniejszenia głodu na świecie:

• zwiększenie terenów upraw

• prace melioracyjne, osuszanie zatok - tworzenie polderów

• stosowanie środków chem.

• pomoc krajów wysokorozwiniętych

• „uprawa mórz” - marikultura

• rozwiązywanie konfliktów na drodze pokoju

• właściwa polityka rolna państwa

• Region rolniczy - zwarty obszar wyróżniający się specyficznymi cechami rolnictwa, zależnymi od warunków jego rozwoju przyrodniczymi i pozaprzyroniczymi:

1. Kraje Europy Zachodniej i Północnej:

• wysoka mechanizacja

• duże nawożenie i używanie środków ochrony roślin

• wysokie plony

• wydajny chów zwierząt

• pszenica, kukurydza, buraki cukrowe

• chów bydła, trzody chlewnej, drobiu

• Region basenu Morza Śródziemnego:

• rolnictwo rozdrobnione

• ekstensywny chów bydła, owiec, kóz, drobiu

• owoce cytrusowe, winorośl, oliwki, pszenica, tytoń

• Kraje Europy Wschodniej i Środkowej:

• znaczny udział lub przewaga gosp. państwowych

• powolna prywatyzacja

• modernizacja gosp. indywidualnych

• pszenica, żyto, ziemniaki, buraki cukrowe

• chów bydła i trzody chlewnej

• Kraje Azji Środkowej:

• znaczna liczba gosp. państwowych i spółdzielczych

• na stepach Kazachstanu wybitnie ekstensywna uprawa pszenicy

• herbata, bawełna

• chów owiec

• Kraje Azji Wschodniej i Południowo-Wschodniej:

• duże zaludnienie → duże zapotrzebowanie na żywność

• drobne gospodarstwa prywatne

• niska mechanizacja

• pszenica, kukurydza, herbata, bawełna, tytoń, ryż (na obszarach sztucznie nawadnianych)

• chów trzody chlewnej, owiec, drobiu

• Kraje Azji Południowej:

• mało wydaje, rozdrobnione gosp. rolne, w których przeważa praca ręczna

• dzierżawa gospodarstw

• pszenica, ryż, herbata

• Indie - gigantyczne pogłowie bezużytecznych gospodarczo „świętych krów"

• Kraje Azji Południowo-Zachodniej i Afryki:

• sztuczne nawadnianie - nad rzekami i w oazach drobne gospodarstwach

• palmy daktylowe, jęczmień, warzywa, owoce

• pasterstw koczownicze, wędrówki w poszukiwaniu paszy

• mało wydajny chów bydła, kóz, owiec, osłów, wielbłądów

• Kraje Czarnej Afryki:

• zacofane rolnictwo

• niskie nakłady pracy, prymitywna technika

• gosp. mało wydajna i niskotowarowa

• rozległe plantacje roślin przemysłowych, owoców, używek → eksport

• proso, maniok, orzeszki ziemne, palma oleista, palma kokosowa, kakao, kawa

• Stany Zjednoczone i Kanada:

• rolnictwo nowoczesne, wybitnie towarowe, ekstensywne

• wielkie farmy

• kukurydza, pszenica, soja, bawełna, tytoń

• chów bydła, trzody chlewnej, drobiu

• Australia i Nowa Zelandia:

• rolnictwo towarowe, ekstensywne

• pszenica, kukurydza, trzcina cukrowa, bawełna

• chów owiec, bydła

• Kraje Ameryki Łacińskiej

• drobne gospodarstwa obok ekstensywnego rolnictwa obszarniczego (hacjendy)

• dominacja monokultury roślin przemysłowych, owoców i używek przeznaczonych na eksport

• dzierżawa gospodarstw

• kawa, trzcina cukrowa, bawełna, soja, banany

• chów bydła, trzody chlewnej, koni

---