METODA KEPHARTA
N.C. Kephart proponuje swój system pomocy dzieciom z niepowodzeniami w nauce zakładając, że jest on przydatny w pracy z dziećmi w wieku przedszkolnym, jak i młodszym wieku szkolnym.
Integralną częścią systemu percepcyjno-motorycznego Kepharta jest opis szeregu zadań pozwalających obserwować percepcyjno-motoryczne zachowanie dziecka 6-9-letniego, by w razie stwierdzenia opóźnień rozwojowych zastosować odpowiednie ćwiczenia.
Zestaw zadań obejmuje:
1. ćwiczenia na równoważni
(posuwanie się do przodu, do tyłu, bokiem),.
2. skakanie
(skoki obiema nogami, na prawej, na lewej nodze, przeskakiwanie z jednej
nogi na drugą i przeskakiwanie),
3. rozpoznawanie części swojego ciała
(ćwiczenia typu- dotknij swoich oczu, nogi itp.),
4. naśladowanie ruchów
(dotyczy ruchów ramion: jednostronnych, obustronnych, i ruchów krzyżu-
jących się),
5. ćwiczenia z przeszkodami
(przejście nad przeszkodą sięgającą do kolan, pod przeszkodą,
przesuwanie się przez wąski otwór itp.),
6. „Orły na śniegu”
(zestaw ćwiczeń obejmujących ruchy ramion i nóg w pozycji leżącej,
wykonywanych na polecenie terapeuty),
7. „Chodzenie po kamieniach”
(dziecko chodzi po ułożonych 10 kwadratach czerwonych i 10 czarnych,
lewą nogą po czarnych, prawą po czerwonych),
8. ćwiczenia na tablicy
(obejmują one rysowanie koła, linii poprzecznych, pionowych),
9. wodzenie oczami
(poziome, pionowe, po przekątnych, koliste),
10. ćwiczenia wzrokowej znajomości kształtów
(przerysowywanie prostych figur geometrycznych, jak kolo, kwadrat,
romb, trójkąt itp.),
11. testy Krausa-Webera
(testy te mierzą minimalną sprawność mięśniową).
Ćwiczenia podnoszące sprawność percepcyjno-motoryczną dziecka
Kephart przedstawia zestaw ćwiczeń stymulujących rozwój percepcyjno-motoryczny dziecka w nawiązaniu do trzech głównych dziedzin rozwoju:
- wiedzy sensoryczno-motorycznej,
- kontroli wzrokowej,
- percepcji kształtów.
Wyodrębnia ponadto, jako odrębną grupę, różnorodne ćwiczenia wchodzące w skład wymienionych dziedzin rozwoju, włączając je do grupy ćwiczeń przy tablicy.
ZABAWA ZEGAROWA (ćwiczenie percepcyjno-motoryczne)
Celem tej zabawy jest przeprowadzenie ćwiczeń, w których dziecko staje wobec zadania jednoczesnego zorientowania obu części ciała na określony kierunek ruchu. Obie strony muszą orientować się niezależnie od siebie i jednocześnie wykonywać ruch kierunkowy.
Zabawa zegarowa do grupy ćwiczeń na tablicy. Do jej przeprowadzenia potrzebne jest umieszczenie na tablicy ośmiu ponumerowanych punktów równomiernie rozłożonych na obwodzie koła o średnicy około 45cm.(patrz Rys.1).
Rys. 1 Zabawa zegarowa
8 1 2
7 0 3
6 4
5
Istota zabawy polega na przemieszczaniu rąk rozłożonych na podanych cyfrach na inne cyfry wskazywane przez nauczyciela.
Ręce powinny być przenoszone jednocześnie, a zamierzone cele- cyfry powinny być osiągane w tym samym czasie.
Kephart proponuje szereg kombinacji ruchów, które sprowadzić można do serii obejmujących:
- ruch przeciwstawny (dziecko rozpoczyna ruch z obiema rękami ułożonymi na obwodzie koła na przykład na 7- ręka lewa, na 3- ręka prawa i następnie przenosi je jednocześnie na środek w kwadrat ze znakiem 0).
- ruch od środka na zewnątrz (dziecko rozpoczyna od umieszczenia rąk w kwadracie (0) i przenosi je na wskazane cyfry, na przykład 3 i 7, 1 i 5 i inne),
- ruch równoległy (ręce dziecka poruszają się równolegle, rozpoczyna ono ruch z lewą ręką na cyfrze 7 i prawą na, a następnie przenosi lewą rękę na 0, a prawą na 3, kierunek ruchu przebiega zarówno z lewej na prawą stronę, jak i odwrotnie),
- ruch wzdłuż linii przecinających się, ręce dziecka poruszają się w różnych kierunkach, na przykład lewa ręka pionowo z 7 na 0, a prawa pionowo z 1 na 0,
- ruch krzyżowy
a. od lewej do prawej (dziecko rozpoczyna od ułożenia lewej ręki np. na 7,
a prawej na 0 i przenosi zgodnie z poleceniem lewą rękę na 0, a prawą na 1),
b. od prawej do lewej, np. z 0 na 7 - ręka lewa i z 1 na 0 - ręka prawa.
Kephart proponuje, by dzieciom wykonującym niechętnie to zadanie, z niską motywacją, dać samochodziki, które są wprowadzane do garażu (kwadrat 0) lub dostarczają towar do klientów (cyfry na obwodzie koła).
LENIWA ÓSEMKA
Na tablicy narysowana jest cyfra 8 w pozycji poziomej. Długość jej wynosi 60cm, a wysokość 25cm.
Prosimy dziecko o prowadzenie ręką po tej figurze linii ciągłej bez odrywania kredy od tablicy. Jeśli dziecku uda się wykonać płynny i poprawny ruch , polecamy mu zmienić kierunek ruchu bez odrywania kredy od tablicy i bez przerywania czynności.
Zachęca się, by ćwiczenie wykonywane było prawą i lewą ręką. Należy ustawiać dziecko w różnym w układzie przestrzennym stosunku do figury. Raz znajduje się ona po prawej stronie dziecka, raz po lewej, bądź też przed samym dzieckiem. Służy to zapoznawaniu dziecka z lateralizacją w zależności od kierunku ruchu i uzyskanych wyników percepcji.
RÓWNOWAŻNIA (ćwiczenia sensoryczno-motoryczne)
Ćwiczenia wykonywane na ławeczce mają rozwinąć równowagę dynamiczną i przyczyniać się do wyrobienia lateralizacji i znajomości kierunku. Ćwiczenia obejmują:
- posuwanie się do przodu
- posuwanie się do tyłu
- posuwanie się bokiem
- zawracanie i odbijanie się (o ile równoważnia sprężynuje)
- przejście przodem
- zawracanie i dalsze przejście przodem, następnie to samo ćwiczenie wykonane tyłem.
Ćwiczenia te sprzyjają korekcji postawy, utrzymaniu równowagi na belce, uczą znajomości różnicy pomiędzy lewą i prawą stroną ciała (rozwijanie lateralizacji).
RYTMY (ćwiczenia sensoryczno-motoryczne)
Według Kepharta ćwiczenia rytmiczne należy rozpoczynać od wybijania rytmów tylko jedną stroną ciała. Pomocne tutaj będą bębenki (jeden dla terapeuty, drugi dla dziecka).
Dziecko powtarza na swoim bębenku wykonywany przez terapeutę wzorzec rytmu. Początkowo on jest bardzo prosty, to znaczy uderzenia są równej długości i pojawiają się w różnych odstępach czasu, a dziecku wolno obserwować czynność wystukiwania rytmu wykonywana przez nauczyciela (informacja słuchowa, kinestetyczna i dotykowa), w trakcie wspólnego wybijania rytmu.
Następnie dziecko powtarza rytm wyłącznie na podstawie informacji słuchowej. Zmienia się też i sam rytm, może być wolny i szybki, przybierać wartość dwu i trójmiarowego rytmu. Wybijanie rytmu powinno odbywać się zarówno ręką prawą, jak i lewą.
Kolejnym etapem jest wybijanie rytmów obustronnych, kiedy dziecko musi przedstawiać ten sam rodzaj wzoru rytmu przy wykorzystaniu obu stron ciała, a więc prawą i lewą ręką, prawą i lewą nogą. Rytm może też przechodzić z jednej strony ciała na drugą, to znaczy, że na przykład po uderzeniu raz prawą ręką, następnie dwa razy uderza lewą (takt ¾).
Najpierw staramy się, by dziecko opanowało rytmy regularne a następnie rytmy nieregularne.
WODZENIE OCZAMI (ćwiczenie kontroli wzrokowej)
Ćwiczenie to polega na przesuwaniu celu przed dzieckiem, który dziecko powinno śledzić wzrokiem. Obserwuje się przy tym, czy śledzi ono cel, czy jego oczy przesuwają się płynnie i w sposób skoordynowany.
Etapy ćwiczeń wg. Kepharta:
1) wodzenie poziome
- nauczyciel przesuwa przedmiot (ołówek z wciśniętą na końcu pinezką) w odległości
50cm od twarzy dziecka i pyta, czy dziecko widzi pinezkę, a następnie ma śledzić tą
pinezkę wzrokiem wszędzie tam, gdzie się ona znajdzie. Przedmiot przesuwa się raz
w lewo, raz w prawo,
2) wodzenie pionowe
- nauczyciel przesuwa przedmiot w kierunku pionowym, aż znajdzie się 45cm ponad
poziomem oczu dziecka i 45cm poniżej, dziecko wodzi oczami za poruszającym się
przedmiotem,
3) wodzenie po przekątnych
- dziecko śledzi przedmiot przesuwany po przekątnych około 45cm powyżej i poniżej
linii wzroku,
4) wodzenie koliste
- śledzenie przedmiotu odbywa się po linii koła w promieniu 45cm,
5) ćwiczenie jednego oka
a) opisane ćwiczenia w punktach od 1-4 wykonywane są okiem prawym, oko lewe jest
zasłonięte,
b) te same ćwiczenia wykonywane są lewym okiem, prawe jest zasłonięte.
ĆWICZENIA PERCEPCJI KSZTAŁTÓW:
1) układanki różnego rodzaju, w których dziecko musi złożyć w całość poszczególne elementy figury i tła (są to tzw. łamigłówki).
Kephart dopuszcza także możliwość sporządzania przez terapeutę samodzielnie łamigłówek
(układanek) poprzez cięcie obrazka na części.