TERAPIA USPOKAJAJĄCA I ROZWIJAJĄCA DLA DZIECI NERWICOWYCH I DYSLEKTYCZNYCH

Wprowadzenie

Terapia uspokajająca i rozwijająca jest także nazywana metodą leczniczo - pedagogiczną. Jest stosowana w pracy terapeutycznej nie tylko z dziećmi nerwicowymi i dyslektycznymi, ale i z cierpiącymi na niektóre choroby przewlekłe (epilepsja).

Cele metody

1.Ogólne uspokojenie układu nerwowego, przywrócenie równowagi psychicznej, doprowadzenie do właściwych wyładowań twórczości dziecka w celowym działaniu.
2. Doprowadzenie do coraz dłuższych okresów koncentrowania uwagi.
3. Rozwijanie logicznego myślenia przez obserwowanie, porównywanie, segregowanie, klasyfikowanie - przy układaniu i wykonywaniu różnych loteryjek, albumów itp.
4. Wyrabianie analizy wzrokowej przez kopiowanie i odwzorowywanie rysunków stopniowo z coraz większą ilością drobnych szczegółów oraz obserwowanie połączone z porównywaniem w czasie wykonywania specjalnych loteryjek.
5. Wyrabianie sprawności manualnych przez wykonywanie różnych zajęć wymagających coraz dokładniejszych i bardziej precyzyjnych ruchów.
6. Przyzwyczajanie dzieci do samokontroli czynności.
7. Wytwarzanie dobrego kontaktu z rzeczywistością przez planowane rozwijanie zainteresowań.
8. Kształtowanie pozytywnego stosunku do otoczenia i do pracy.

ZASADY POSTĘPOWANIA W TERAPII

1. Pobudzanie zainteresowania - prowadzi do mobilizacji i wytworzenia motywacji.
2. Wykonywanie wytworów całościowych.
3. Pewność dobrego wyniku pracy (eliminowanie frustracji). Kopiowanie modeli - odwzorowywanie - praca odtwórcza - komponowanie - z własnych pomysłów - twórcza. W terapii przechodzimy od pracy odtwórczej do twórczej, stopniowo, wzajemnie je przeplatając, podając nowe modele coraz trudniejsze do kopiowania, na przemian z realizowaniem pomysłów dzieci.
4. Dowolne tempo pracy. Dziecko pracuje tempem dostosowanym do jego możliwości.
5. Samokontrola w czasie pracy. Porównanie wytworu pracy z modelami wzorcowymi, z pracami innych dzieci.
6. Dobór prac wg. indywidualnych potrzeb dziecka.

Adresat metody/terapii

Terapia jest adresowana do następujących grup dzieci:
- nadpobudliwe psychoruchowo
- zahamowane, apatyczne
- z utajoną epilepsją
- dyslektyczne
- słabo rozwinięte umysłowo
- opóźnione rozwojowo
- zaniedbane pedagogicznie
- organicy

Części składowe metody/terapii i ich zastosowanie

Terapia/metoda składa się z 30 kompletów pomocy świetlicowych. Mają one zastosowanie wielokierunkowe, mianowicie:
- jako test do badania dzieci
- jako materiał do zajęć terapeutycznych
- jako pomoc w rozwijaniu zainteresowań i twórczości dziecka.

Pomoce, materiały stosowane w ramach metody/terapii

Klasyfikując materiały stosowane w terapii, wyróżnia się 9 działów:
Dział I - Figury geometryczne
1. Układanki klockowe z figurami geometrycznymi (zastępczo - tekturowe kwadraty), tzw. mozaiki.
2. Układanki z pocztówek wg. wzorów.
a) Kolorowe figury geometryczne do nakładania i obrysowywania.
b) Drewniane stemple z figurami geometrycznymi.
Dział II - Figury liczbowe
3. Figury liczbowe do odwzorowywania (dwie tablice)
4. Loteryjka z figurami liczbowymi do 5, „Listki”.
5. Loteryjka - figury liczbowe z formułami działań, „Owoce”.
6. Loteryjka - „Poznajemy liczby do 10”.
Dział III - Kombinowanie zestawień figur liczbowych.
7. Tablice obrazujące metodę planowego wyczerpywania wszystkich możliwych zestawień.
Dział IV - Samogłoski, alfabet międzynarodowy, proste sylaby.
Dział V - Domina wyrazowe
8. Układanka dwusylabowa (I seria) „MAMA, KAWA”.
9. Układanka dwusylabowa (II seria) „ROSA, RYSA”.
10. Loteryjka wyrazowa jednosylabowa (3 literowa, bez głosek specyficznych dla języka polskiego) „LIS, LAS”.
11. Domino wyrazowe dwusylabowe (bez głosek specyficznych dla języka polskiego) oraz z sylab 3 literowych - „KO - GUT, TOR - BA”.
12. Loteryjka wyrazowa jednosylabowa ( z głoskami specyficznymi dla języka polskiego) - „SŁOŃ, PIEŃ”.
13. Domino wyrazowe z „CZ”.
14. Domino wyrazowe z „SZ”.
15. Loteryjka i domino wyrazowe z „SZCZ”.
16. Domino wyrazowe jednosylabowe „Miasta polskie”.
17. Domino wyrazowe dwusylabowe „Miasta polskie”.
18. Domino wyrazowe trzysylabowe „Miasta polskie”.
Dział VI - Składanki obrazkowo - tekstowe.
19. Rebusy
20. Zagadki
Dział VII - Loteryjki ortograficzne.
Dział VIII - Loteryjki gramatyczne.
21. Loteryjka gramatyczna I
22. Loteryjka gramatyczna II
23. Loteryjka gramatyczna III
24. Loteryjka gramatyczna IV
Dział IX - Formułowanie zdań
25. Loteryjka. Dobieranie 2 kartoników z dwoma częściami zdania do obrazka „JESIENNY WIATR - PORYWA LIŚCIE”.
26. Rozsypanka wyrazowa „Praca w polu”.
27. Rozsypanka wyrazowa „Józio”.
28. Rozsypanka wyrazowa „RAK”.
29. Rozsypanka wyrazowa „Okręt”.
30. Loteryjka. Dobieranie par obrazków i opracowywanie przez dziecko krótkich opisów. „Biały Piotruś”.

Metoda Dobrego Startu - ogólna charakterystyka.

1.Geneza Metody Dobrego Startu:
Ogólna metoda opracowana została w latach 40- tych i 50- tych we Francji przez fizjoterapeutę Theę Bagnet, nosi nazwę Le Bornczyli "dobry odjazd, odlot, start". Nazwa miała wskazywać na możliwość zastosowania jej w przygotowaniu dzieci do nauki czytania i pisania.
Pierwszy kontakt M. Bogdanowicz z tą metodą miał miejsce w 1990 r. w Holandii- rozpoczęła ona wówczas pracę nad rozwijaniem własnej wersji metody. W ciągu kilkudziesięciu lat stałej i bezpośredniej pracy z dziećmi o prawidłowym i zaburzonym rozwoju psychoruchowym, we współpracy z muzykami, nauczycielami, rodzicami dzieci i studentami. M. Bogdanowicz opracowała Metodę Dobrego Startu (MDS) jako całość oraz jej modyfikację i szczegółowe aspekty ćwiczeń. Założeniem Metody Dobrego Startu jest jednoczesne rozwijanie funkcji językowych, funkcji spostrzeżeniowych: wzrokowych, słuchowych, kinestetycznych(czucie ruchu),i motorycznych oraz współdziałanie między tymi funkcjami. Są to funkcje, które leżą u podstaw złożonej nauki czytania i pisania.
Celem metody jest jednoczesne usprawnienie czynności analizatorów: słuchowego, wzrokowego, kinestetyczno- ruchowego, a także kształcenie lateralizacji, orientacji w schemacie ciała i przestrzeni. W jej założeniu leży bowiem koordynowanie czynności słuchowo- wzrokowo- ruchowych harmonizowanie wszystkich funkcji psychomotorycznych. Ćwiczenia te prowadzą do usprawnienia uwagi, percepcji, pamięci, wyobraźni słuchowej i wzrokowej oraz motoryki i koordynacji wzrokowo- słuchowo- ruchowej, a więc integracji percepcyjno- motorycznej., co ułatwia naukę czytania i pisania wszystkim dzieciom.
MDS- to metoda wzrokowo- słuchowo- ruchowa, w której odgrywają rolę trzy elementy: słuchowy (piosenka), wzrokowy( wzory graficzne, litery) i motoryczny (wykonywanie ruchów w czasie odtwarzania wzorów graficznych i liter, zharmonizowanych z rytmem piosenki, śpiewu).
Szeroko znane jest zastosowanie muzyki i śpiewu w rehabilitacji zaburzeń mowy- afazji, jąkania. Zastosowanie muzykoterapii w przypadku w przypadku zaburzeń nerwowych, a także w leczeniu innych chorób psychicznych jest przedmiotem wielu publikacji.
Muzyka odbierana biernie i usprawniona aktywnie:
rozwija sprawność aparatu mięśniowo- ruchowego,
kształci sferę intelektualną,
wpływa na poprawność wymowy,
kształci uczucia wyższe (estetyczne),
wpływa na uspołecznienie dzieci ze względu na zespołowy charakter zajęć rozwija twórczą, aktywną postawę dziecka wobec otoczenia.
Struktura zajęć prowadzonych MDS
Zajęcia prowadzone Metodą Dobrego Startu przebiegają według stałego schematu i są dostosowane do potrzeb dzieci, z którymi pracujemy.
Struktura zajęć jest następująca:
I. Zajęcia wprowadzające: ćwiczenia orientacyjno- porządkowe , nauka piosenki, zabawa "zagadki językowe".
II. Zajęcia właściwe: ćwiczenia ruchowe, ćwiczenia ruchowo- słuchowe, ćwiczenia ruchowo- słuchowo- wzrokowe.
III. Zajęcia końcowe.
Zajęcia wprowadzające: ćwiczenia orientacyjno- porządkowe, nauka pisania oraz zabawa w "zagadki językowe". Ćwiczenia orientacyjno- porządkowe zaczynamy od ćwiczeń koncentracji uwagi w schemacie ciała i przestrzeni,. Mogą mieć one formę powitań i zabawy ruchowej. Dzieci uczą się rozróżniać i nazywać części ciała np. ramię, łokieć, brwi. Dzieci nieco starsze witają się prawym kolanem, lewym łokciem. Ćwiczenia stwarzają okazję do utrwalania orientacji w przestrzeni, odróżniania kierunków: prawo- lewo, góra- dół, nad obok. Następnie dzieci uczą się nowej piosenki, która będzie towarzyszyła dalszym zajęciom. W rozmowie z nauczycielem omawiana jest jej treść, wyjaśniane są trudne słowa. Daje to sposobność do rozwijania mowy dziecka. Kolejnym etapem jest zabawa w "zagadki językowe", nauczyciel wykorzystuje tekst piosenki do rozwijania kompetencjom językowych.
Część właściwa: podstawowa część zajęć to zajęcia właściwe. Zawierają one trzy rodzaje ćwiczeń: ćwiczenia ruchowe, ćwiczenia ruchowo- słuchowe, ćwiczenia ruchowo- słuchowo- wzrokowe. Ćwiczenia ruchowe: jest to zabawa ruchowa nawiązują do treści piosenki, ma ona charakter usprawniający i relaksacyjny. W czasie ćwiczeń ruchowych zaczynamy od kształcenia ruchów całego ciała (motoryka duża), a następnie prowadzimy usprawnienia ruchów ręki(motoryka mała).
Ćwiczenia ruchowo- słuchowe: są bardziej złożone, bo mają charakter ruchowy i dźwiękowy(piosenka). W ćwiczenia te zaangażowane są dwa analizatory: kinestetyczno- ruchowy i słuchowy. Dzieci wystukują rytm śpiewanej piosenki na bębenku, na woreczkach z sypkim materiałem. Ćwiczenia te, to ruchy wykonywane jedną ręką- dominującą: pięścią, dłonią, palcami, a następnie ręką nie dominującą również: pięścią, dłonią, palcami, wreszcie łokciem, i całe ciało, w rytm śpiewanej piosenki. Ćwiczenia te są wykonywane początkowo w tym samym miejscu, a potem w różnych układach przestrzennych. Należy tutaj wspomnieć o metodzie Ruchu Rozwijającego, w którym rytm jest uznany jako podstawa zarówno tego co się dzieje wokół jak i w nas samych. Wystukiwanie rytmu ma początkowo kierunki od lewej do prawej do lewej, a w następnych ćwiczeniach od prawej do lewej , aż wreszcie tam i z powrotem (LPL). Ruch mogą przyjmować rożne formy: uderzenia, głaskania, wałeczka, naciskania. Wałeczki mogą być podrzucane, przekładane z ręki do ręki itd. Używamy tu takich pomocy jak: sznurki, gumy, wstążki, szarfy, chusteczki, balony i instrumenty muzyczne i przedmioty, które mogą te instrumenty zastąpić, np. plastikowe butelki., kubki lub zakrętki do słoików. Dzieci najpierw wykonują ćwiczenia wg wzoru kreślonego przez nauczyciela, a następnie proponują własne formy ćwiczeń.
Ćwiczenia ruchowo- słuchowo- wzrokowe: to nauka wykonywania wzorów (figur geometrycznych lub liter) w rytm jednocześnie śpiewanej piosenki. Kolejne etapy ćwiczeń są następujące:
I.Demonstracja wzoru (litery) i sposobu wykonywania ćwiczenia.
II.Uczenia się polisensorycznego.
III.Reprodukowanie wzorów.
Ćwiczenia rozpoczynamy od demonstracji i omówienia wzoru, litery: Jak wygląda? Do czego jest podobna? Następnie dziecko uczy się wielozmysłowo (przez dotyk, ruch, słuch), najlepiej gdy wzór po którym dziecko wodzi palcem, jest wykonany z materiałów o różnej fakturze i barwie. Dalszy ciąg ćwiczeń to reprodukowanie wzoru- litery: całą ręką, w powietrzu, najpierw w obecności wzoru, potem z pamięci, palcem, na stole podłodze, na tackach z kaszą, kredą, węglem rysunkowym, kredą świecową, mazakiem, pędzlem, długopisem. Podczas tego etapu ćwiczeń dzieci uczą się jak śpiewać piosenkę jednocześnie rysując wzory, np. śpiewając piosenkę o deszczyku rysują kreseczki ( krople deszczu). W programie "Od piosenki do literki", proponowane jest pisanie liter z jednoczesnym śpiewem piosenek specjalnie do nich skomponowanych. Przestrzeganie kolejności ich kierunków, ruchów rąk w przestrzenie umożliwia dziecku przyswajanie prawidłowych nawyków ruchowych: właściwe uchwycenie narzędzia, rysowanie linii pionowych z góry na dół, lini poziomych od lewej do prawej, okręgów- przeciwnie do ruchu wskazówek zegara. Ruch powinien być zgodny z rytmem, odpowiednim fragmentem tekstu śpiewanej piosenki i odtwarzanym elementem wzoru- liter. Nie wszystkie techniki trzeba stosować na jednym zajęciu. Należy wprowadzić je na zmianę, podczas kolejnych spotkań. Po wykonaniu zadania omawiamy z dziećmi ich prace: czy są wykonane poprawnie i jakie błędy się w nich pojawiły( omówienie błędów). Kształci to uważną obserwację, spostrzegawczość oraz nawyk samokontroli.
Zajęcia końcowe: na zakończenie stosujemy zajęcia wyciszające. Przeprowadzamy krótkie ćwiczenia relaksacyjne, w pozycji leżącej proponujemy partnerowi masaż, ćwiczenia logopedyczne: oddechowe i usprawniające artykulatory.
Organizacja zajęć.
Zajęcia Metodą Dobrego Startu zazwyczaj prowadzi się z całą grupą dzieci. Grupa ta może mieć różną wielkość. Może obejmować: całą klasę , grupę 6- 8 dzieci o dysharmonijnym rozwoju, 6- 8 dzieci z upośledzeniem umysłowym, grupę 3- 4 dzieci pracujących w parach z dorosłymi osobami , w przypadku dzieci autystycznych.
Pomoce do zajęć
1.Do zajęć wprowadzających: konkretne przedmioty związane z treścią piosenki, obrazek ilustrujący treść.
2.Do ćwiczeń ruchowo- słuchowych: woreczki, wałeczki, sznurki, gumy, wstążki, szarfy, balony, chusteczki, instrumenty muzyczne lub przedmioty które mogą je zastąpić: plastikowe butelki.
3.Do ćwiczeń ruchowo- słuchowo- wzrokowych: wzór lub litera napisana grubym mazakiem, taca z materiałem sypkim, arkusz papieru pakowego, karty ćwiczeń, blok, mazaki, kredki itp.
Modyfikacja Metody Dobrego Startu
W ciągu 30 lat pracy nad rozwojem MDS powstały trzy podstawowe jej formy:
I."Piosenki i rysunki", mamy w nich do czynienia z bardzo prostymi wzorami (zaczynając od kropek i kresek) oraz bardzo łatwymi piosenkami. Na jednym wzorze u dzieci młodszych można pracować cały miesiąc. Wskazane jest, by do tego samego wzoru zmieniać co tydzień piosenkę np. uczymy dzieci rysować koło, śpiewając piosenkę o piłce, kuli śniegowej, o jabłuszku, bańce mydlanej.
II."Piosenki i znaki", złożone są we wzory, ćwiczenia grafomotoryczne i piosenki dla dzieci w wieku przedszkolnym celem przygotowania ich do podjęcia nauki czytania i pisania.
III."Piosenki i litery", dla uczniów rozpoczynających naukę czytania i pisania w klasie "0", w celu polisensorycznego uczenia się liter.
Modyfikacje MDS nawzajem się uzupełniają, początkowo na materiale nieliterowym, a następnie na materiale obejmującym litery drukowane i pisane. W klasie "0", zaczynając prace nad alfabetem, można pomóc dzieciom w pracy nad opanowaniem tych liter.

Metoda 18 struktur wyrazowych

Założenia/cele

Metoda opiera się na analizie sylabowo-głoskowej wyrazów w powiązaniu

z ich budową literową. Nie ma tu ćwiczeń opartych na strukturze gramatycznej i słowotwórczej, przez co nabywanie umiejętności czytania i pisania staje się łatwiejsze. Celem metody jest nauczyć automatycznego nazywania kształtów fonogramów, czyli kombinacji liter. Dlatego podstawą doboru wyrazów do ćwiczeń jest schemat graficzny, a nie dźwiękowy, i zgodny z zapisem ortograficznym.

W metodzie tej czytanie i pisanie traktowane jest łącznie, gdyż obie umiejętności ćwiczone są na tym samym materiale słownym. Proces czytania włączony jest w proces pisania przez wzrokową kontrolę tekstu.

Dla kogo

-dzieci z obniżoną sprawnością funkcji słuchowych, wzrokowych, przy współwystępowaniu deficytów w obu zakresach oraz w przypadkach zaburzeń integracji percepcyjno-motorycznej

-dzieci majace specyficzne trudności w zakresie czytania lub pisania

-dzieci, u których występuje sprzężenie dysleksji i dysortografii

-dzieci dobrze funkcjonujących

analizatory: wzrokowy, słuchowy i knestetyczno-ruchowy.

Rodzaje ćwiczeń

Graficzny schemat budowy wyrazu

np. -

k r o - w a / podpisanie literami /, wklejenie rysunku

Suwaki

Eksponują pewną grupę wyrazów, które mają wspólną cząstkę:

wa ........................

ki ..........................

so da ........................

sy ........................

Dziecko czyta wyraz, zapisuje je sylabami, bądź całym wyrazem.

Wprawki

Elementem porządkującym w tej technice jest struktura sylabowa, która decyduje o kolejności występowania grup wyrazów. Dziecko czyta wyraz, zaznacza kolorem zielonym co drugą sylabę, przepisuje dzieląc na sylaby, czyta sylabami i pisze wyraz wg wzoru.

Tamara rabata zasada

Ta-ma-ra ra-ba-ta za-sa-da

Łańcuchy sylabowo-wyrazowe

Jest to szereg sylab oddzielonych myślnikami. Tworzą one wyrazy częściowo nakładające się na siebie. Polega to na tym, że ostatnia sylaba danego słowa jest także pierwszą słowa następnego. Wspólne cząstki są zaznaczone kolorem lub pogrubione, np.

pa – ra – da – ni – na – ro –dy – le – ma – ty

Słuchowe i wzrokowe różnicowanie wyrazów dźwiękowo i graficznie podobnych

Ćwiczenie polega na zestawianiu par wyrazów, które różnią się tylko jednym elementem. Dziecko wpisuje wyrazy do odpowiedniej rubryki po ich przeczytaniu i analizie.

m n

ku-my ku-ny

ta-my ta -ny

mo-że no-że

Tworzenie nowych wyrazów z wybranych liter i sylab wyrazów, które zilustrowano

Dziecko głośno nazywa przedmioty na obrazkach, wyodrębnia wskazaną literę lub sylabę, składa te elementy i zapisuje w całości lub z podziałem na sylaby.

np. buda ryby domy koty

3 2 3 4

d y m y

dy-my

dymy

Wyszukiwanie krótkich słów/wzrokowe i słuchowe/ w dłuższych wyrazach

Należy dokładnie wyjaśnić ćwiczenie i podać kilka przykładów.

Wersja A: grupa zawiera wyrazy, w których wyodrębnienie jest zgodne z podziałem na sylaby

Wersja B: zawiera wyrazy pozostałe

np. zasady – za-sa-dy, wazelina – wa-ze-li-na

sady lina

lokomotywa – lo-ko-mo-ty-wa makata – ma-ka-ta

lok mak

Rozsypanki wyrazowo-zdaniowe

Nauczyciel dyktuje dziecku poszczególne słowa składające się na zdanie w formie nieuporządkowanej bądź podaje słowa napisane na karteczkach podzielone na sylaby. Zadaniem ucznia jest ułożenie zdania, przeczytanie go

i przepisanie z podziałem i bez podziału na sylaby.

np.

lo-ko-mo-ty-wę. Ka-ta-rzy-na rysuje

Ka-ta-rzy-na ry-su-je lo-ko-mo-ty-wę.

Katarzyna rysuje lokomotywę.

Rozsypanki ćwiczą też oprócz czytania i pisania logicznego myślenia

i poprawnego posługiwania się formami gramatycznymi.

Zagadki

Pojawiają się one w ósmej strukturze wyrazowej, gdzie sylaby zawierają już grupy spółgłoskowe. Wyrazy w tekstach zabawek podzielone są na sylaby. Jeśli występuje słowo do tej pory nieznane dziecku, jest obwiedzione niebieskim kółkiem. Dziecko czyta samodzielnie lub z pomocą zagadkę, powtarza tekst zagadki, a rozwiązanie wpisuje sylabami do ramki.

np.

Choć ma czte-ry ro-gi, nikt go się nie bo-i.

Choć ma czte-ry no-gi, to w po-ko-ju sto-i.

Czytanie zdań i pisanie ich z pamięci

Zdania występują tu w wersji drukowanej, a druk przekłada na pismo podczas pisania z pamięci. Można zastosować metodę zmniejszania druku podczas czytania zdania.

np.

KO-ŁO DO-MU CHO-DZĄ KU-RY.

KOŁO DOMU CHODZĄ KURY.

Ko-ło do-mu cho-dzą ku-ry.

..........................................................................................................

Pisanie ze słuchu zdań o omawianej strukturze

Jest to ostatnia forma sprawdzania umiejętności pisania. Zdania składają się wyłącznie z wyrazów dokładnie opracowanych w poprzednich ćwiczeniach.

Nauczyciel głośno i wyraźnie wymawia całe zdanie, dziecko je powtarza

i zapisuje w zeszycie.