Jarosław Witczak
Gr. I
Pedagogika resocjalizacyjna
Termin „prakseologia” pochodzi od greckich słów práksis, prákseos oznaczających praktykę, czynność i logos oznaczającego naukę. Jak widać sama etymologia tego słowa może wiele powiedzieć o jego treści. Według Encyklopedii Powszechnej PWN prakseologia jest to ogólna teoria sprawnego (racjonalnego i skutecznego) działania dotycząca metod wszelkiego celowego działania ludzi.
Pierwszy program prakseologii zarysował w 1890 roku francuski socjolog A. Espinas, jednak prawdziwe fundamenty pod tą naukę położył Polak - Tadeusz Kotarbiński, który usystematyzował pojęcia i problematykę nadając jej postać zwartej dyscypliny.
Prakseologia najczęściej przedstawiana jest jako nauka o sprawnym działaniu, która ustala, z punktu widzenia sprawności najszersze uogólnienia, odnoszące się do wszelkich form świadomego i celowego działania, konstruuje i uzasadnia wskazówki i postulaty dotyczące podnoszenia jego sprawności. Bada też uwarunkowania sprawności
działań, zajmuje się ich podziałem i charakterystyką z punktu widzenia skuteczności. Równie często określa się prakseologię jako naukę, której podstawowy problem można wyrazić pytaniem: jak należy działać, by działać najsprawniej? W tym ujęciu jej zadaniem jest zdobywanie i uzasadnianie wskazań dotyczących tego, co trzeba czynić,co dobrze jest czynić lub co wystarczy czynić w określonych okolicznościach, aby jak najsprawniej osiągnąć zamierzone skutki. Można zatem powiedzieć, że prakseologia to po prostu nauka o normach i zasadach skutecznego i sprawnego działania. Stwierdzenie, iż taka nauka musi znaleźć zastosowanie w wielu dziedzinach ludzkiego życia wydaje się być truizmem. I rzeczywiście tak jest. Wachlarz możliwości wykorzystania prakseologii jest szeroki, począwszy od rolnictwa - co i jak robić aby ten sam obszar ziemi dawał większe plony, poprzez przygotowywanie planów na wypadek sytuacji kryzysowych, na przykład skażenia chemicznego w mieście, aż do polityki gdzie prakseologia poszukuje metod podejmowania optymalnych decyzji. Tak różnorodne zastosowanie prakseologii w różnych dziedzinach życia świadczy o jej uniwersalności i przydatności. Jak podaje Wielka Encyklopedia PWN, prakseologia rozwija się intensywnie wiążąc się ściślej z teorią gier, teorią decyzji, teorią organizacji i zarządzania oraz filozofią techniki.
Największą bodaj zaletą prakseologii jest możliwość oceny jakiś rodzajów działań jako sprawniejszych lub mniej sprawnych, jako mniej lub bardziej praktycznych. Jak twierdzi T. Kotarbiński: jest to specjalna postać ocen. Można ją nazwać oceną użytkową, utylitarną, w przeciwieństwie do ocen emocjonalnych, wyrażających nasz stosunek uczuciowy do tego, co poddajemy ocenie. Czy ktoś postępuje uczciwie czy haniebnie, czy ktoś tańczy pięknie czy niezgrabnie, to nam dyktują pewne wzruszenia, których doznajemy w obliczu określonych rodzajów działań, natomiast ocenę sprawności, praktyczności ferujemy niejako na zimno, co nie
przeszkadza temu, że pewne odmiany niesprawności mogą się nam nie podobać (na przykład. niedbalstwo). Ale takie emocjonalne akcesoria nie zmieniają poza uczuciowego charakteru tego, o co idzie w gruncie rzeczy, gdy przedmiotem zastanowienia jest, czy ta a ta metoda prowadzi do obranego celu i czy prowadzi najkrótszą trasą.
Wpływ prakseologii na edukację zdrowotną:
- prakseologia wytycza normy w procesie, w którym ludzie uczą się dbać o zdrowie własne oraz zdrowie społeczeństwa, w którym żyją;
- bada uwarunkowania sprawności działań edukacji zdrowotnej;
- prakseologia określa wskazówki i postulaty dotyczące lepszej efektywności prowadzenia edukacji zdrowotnej;
- pokazuje jak należy postępować, działać oraz wpływać na zdrowie i umiejętnie zapobiegać oraz radzić sobie w sytuacjach trudnych;
- prakseologia określa zasady zmierzające do umożliwienia jednostkom podejmowania świadomych decyzji dotyczących zdrowia i postępowania zgodnie z nim.
1