Polska w dobie sejmu konwekacyjnego
W dobie Augusta III Wettina w Rzeczpospolitej o władzę rywalizowały 2 koterie magnackie : Potockich i Czartoryskich . Potoccy byli na usługach dworu francuskiego , Czartoryscy natomiast na usługach dworu petersburskiego . Mówiąc o koterii należy rozumieć ród magnacki i jego klientelę . Zarówno Potoccy jak i Czartoryscy widzieli konieczność reform , ale w doraźnej walce o przejęcie władzy w pełni wykorzystywali ułomności ustroju Rzeczpospolitej , tzn. rwali sejmy , trybunały , pobierali pensje od zagranicznych mocodawców . Obie koterie hasłami wolności szlacheckiej szczególnie wtedy gdy były w opozycji . Koteria Czartoryskich była lepiej zorganizowana , miała jasny i określony program reform i podzielała pewne złudzenia , że za pomocą Rosji uda się umocnić państwo , a po umocnieniu nawet wyswobodzić się od rosyjskiej kurateli . Po śmierci Augusta lll koterii Czartoryskich udało się opanować sejm konwokacyjny ( przyzywny , zadaniem jego było ustalić czas , miejsce elekcji , zastanowić się nad paktami konwentami dla przyszłego kandydata ) . Sejm konwokacyjny obradował zawiązany w konfederacje ( uchwały zapadały większością głosów ) .
Reformy sejmu konwokacyjnego : Utworzono Komisję Skarbową osobno dla Litwy i Korony oraz Komisję Wojskową dla Korony , to ograniczało samowolę podskarbich i hetmanów , zniesiono prywatne cła i myta , wprowadzając jedno cło generalne na granicach Rz.P. ( myto - opłata za korzystanie z dróg ) . Częściowo zniesiono jurydyki szlacheckie i duchowne . Uporządkowano tryb sejmowania , częściowo ograniczono liberum veto przez wprowadzenie głosowania w sprawach skarbowych większością głosów . Elekcja odbyła się 27 Vlll - 8 lX 1764r. Wybrany został Stanisław August Poniatowski dzięki wpływom Czartoryskich , protekcji Katarzyny ll i osłonie wojsk rosyjskich . W elekcji uczestniczyła tylko niewielka część szlachty i Stanisław August był postrzegany przez opinię szlachecką jako władca słaby , niegodny korony - człowiek uzależniony od Rosjan . Również i osoba St. Augusta nie budziła zachwytu wśród Czartoryskich , a to z takiej przyczyny , że została ona narzucona przez carycę Katarzynę , która w Poniatowskim upatrywała wygodniejsze narzędzie dla swoich celów . Nowy król sądził , że uda mu się zreformować państwo nawet bez pomocy Czartoryskich , ale wzmocnienie Rz.P. nie leżało ani w interesie Rosji ani w interesie Prus , które zaprotestowały przeciwko wprowadzeniu cła generalnego , natomiast i Prusacy i Rosjanie chcąc mieć wygodny pretekst do wtrącenia się w wewnętrzne sprawy Polski i dogłębnego poróżnienia króla z narodem szlacheckim zażądały od Sejmu Polskiego równouprawnienia dysydentów (protestanci) i dysunitów ( prawosławni ) - 1766r. Co więcej na tym samym sejmie przyjęto zasadę jednomyślności w sprawach nakładania nowych podatków , powiększania wojska , wypowiadania wojny i zawierania traktatów . Co więcej w następnym roku zawiązały się 3 konfederacje : w Toruniu , Słucku i w Radomiu . W Toruniu i Słucku zawiązały się konfederacje dysydentów i dysunitów ( konfederaci domagali się równouprawnienia w dostępie do stanowisk publicznych . Mimo zdawałoby się rozbieżnych zasad cel był wspólny : podkopanie rządów St. Augusta , skłócenie go z Familią ( obóz Czartoryskich ) i zahamowanie reform wewnętrznych . Kombinacja polegała na następującym założeniu : szlachecka opinia publiczna jest przeciw równouprawnieniu widząc w tym mieszanie się Rosji w wewnętrzne sprawy Polski . St. August jest narzędziem rosyjskich interesów , więc precz z nim . I taką postawę przyjęła katolicka szlachta na konfederacji w Radomiu ( 1767r. ) . Wszystkie 3 konfederacje były sterowane przez ambasadora ros. , po to , aby pokazać St. Augustowi ile on naprawdę może , a jednocześnie żeby przed opinią zach. wyglądało , że Polacy są ciemni , fanatyczni , a Rosja propaguje zasadę tolerancji . W takiej sytuacji zwołano sejm nadzwyczajny pod węzłem Konfederacji Radomskiej ( 1766 od 5 X - 5 lll 1767 ).
Pod presją ambasadora ros. Repina sejm uchwalił : równouprawnienie dysydentów , ci którzy stawiali opór zostali porwani i wywiezieni do Kaługi , sejm uchwalił też prawa kardynalne ( wolna elekcja , liberum veto , prawo wypowiadania posłuszeństwa królowi , wyłączne prawo szlachty do piastowania urzędów i posiadania majątków ziemskich , nieograniczona władza dziedziców nad chłopami , neminem captivabimus? - nietykalność szlachecka bez wyroku sądowego ). Gwarantem tych zasad miała być caryca Katarzyna . I wtedy katolicy czyli konfederaci radomscy poczuli się wystrychnięci na dudków . I wtedy część z nich oburzona takim obrotem sprawy zawiązała Konfederację w miejscowości Bar ( 1768 - 1772) na Podolu . Przywódcy tej Konfederacji : J. Pułaski , M. Krasiński . Przywódcą duchownym był ojciec Marek Jandołowicz ( Karmelita ) .Konfederacja była przeciw królowi , reformom , Rosji , dysydentom . Była to konfederacja konserwatywna zawiązana w obronie tradycyjnych wartości Rz.P. Działania konfederackie miały charakter wojny partyzanckiej i niektórzy historycy twierdzą , że było to pierwsze powstanie narodowe . Tymczasem na Ukrainie podburzeni przez Rosjan chłopi i kozacy rozpoczęli powstanie ( prawosławni przeciwko katolikom i Żydom ) , tak więc konfederacja nie mogła rozwinąć się na Podolu , ale przeniosła się w centralne rejony kraju . Początkowo konfederatów popierał rząd francuski , sprzyjała im Turcja , później jednak to poparcie osłabło , konfederatów skompromitowała nieudana próba porwania monarchy , natomiast klęska konfederacji zachęciła Prusy do inspiracji l -go rozbioru Polski . Konfederacja udowodniła Rosji , że całej Polski utrzymać się nie da i jeśli chce mieć kontrolę nad Rz. P. musi się pogodzić z roszczeniami Austrii i Prus . Oficjalnie podano , że przyczyną rozbiorów jest całkowity rozkład państwa , duch fakcyjny , czyli niezgoda stronnictw , które utrzymają Polskę w anarchii . l rozbiór Polski został ratyfikowany na sejmie w latach 1773 - 1775 . Uchwały sejmu porozbiorowego : zatwierdzenie rozbioru Polski , mimo sprzeciwu takich posłów jak Rejtan i Korsak . Na sejmie utworzono Radę Nieustającą . Rada Nieustająca pełniła rolę rządu polskiego i była jednocześnie instrumentem rosyjskiej ingerencji. Podniesiono liczbę wojska do 30 tysięcy , aby je utrzymać wprowadzono cło generalne , jednolite , podymne ( podatek od dymu ). Wystawiono na licytację do wieloletniej dzierżawy dobra koronne. ( kto dał więcej ten , miał ) Ponownie zebrano prawa kardynalne. (Nie można było ich zmienić , tylko przy zachowaniu jednomyślności.) Gwarantem ustroju polskiego były mocarstwa rozbiorowe ( Rosja , Austria , Prusy ).