GABRIEL w tradycji judeochrześcijańskiej i mahometańskiej, jeden z dwóch najwyższych rangą aniołów. Jest aniołem
zwiastowania, zmartwychwstania, miłosierdzia, zemsty, śmierci i objawienia. Obok Michała i Rafała (Rafaela), jest jednym z
trzech znanych z imienia aniołów Starego Testamentu. Gabriel sprawuje władzę nad rajem, wg legendy, jest księciem pierwszego
nieba, równocześnie zasiada po lewicy Boga. Mahomet twierdził, że to właśnie
Gabriel (Dżinbril), anioł wyposażony w 140 par skrzydeł, podyktował mu, sura
po surze, cały Koran. W tradycji Islamu Gabriel jest duchem prawdy. Wg
legendy Żydowskiej Gabriel był aniołem, który z rozkazu Boga zniszczył
grzeszne miasta (m.in. Sodomę i Gomorę). Wg Talmudu Sanhedryn , to
właśnie Gabriel rozgromił wojska Sennacheryba "za pomocą naostrzonej
kosy", przygotowanej w dniu Stworzenia. Jest także Gabriel aniołem, który
powstrzymał Waszti przed zjawieniem się nago na uczcie wyprawionej przez
króla Ahaszwerosza, dzięki czemu zamiast niej królową została Estera. W
Księdze Daniela 8, Daniel pada na twarz przed Gabrielem, który tłumaczy mu znaczenie wizji barana i kozła. Kabaliści
utożsamiają Gabriela z "mężem w białych szatach"; w Księdze Daniela 10, 13, pomocnikiem owego męża w białych szatach jest
anioł Michał. W literaturze rabinackiej Gabriel jest księciem sprawiedliwości. Orygenes ("O zasadach", s.124) nazywa Gabriela
aniołem wojny. Święty Hieromin utożsamił Gabriela z Hamona. Wg Miltona ("Raj utracony" IV, 703), Gabriel jest "wozem straży
anielskiej". Jak głosi żydowska legenda, to właśnie w cudowny sposób uratował z płomieni trzech świątobliwych mężów:
Chananiasza, Miszaela i Azariasza. Gabriel bywa indentyfikowany jako anioł, który walczył z Jakubem w Penuel, chociaż inne
źródła podają, że przeciwnikiem Jakuba był Michał, Uriel, Metatron, Samael lub Chamuel. Rembrant uwiecznił to wydarzenie na
jednym ze swoich obrazów. Legenda arabska, mająca swoje źródło w Koranie XX, 88, głosi, że kiedy do pyska złotego cielca
włożono pył ze śladów kopyt konia Gabriela, cielec natychmiast ożył. Wg Encyclopaedia of Islam, t.1, s.502, Mahomet uważał
Gabriela za Ducha Świętego; pomyłka to zrozumiała i wytłumaczalna w świetle sprzecznych relacji w Ewangelii wg św.
Mateusza(1, 18-20). W pierwszym przypadku, Maryja "znalazła się brzemienną za sprawą Ducha Świętego"; w drugim, to Gabriel
wszedł do Niej i oznajmił, że Maryja znalazła łaskę u Boga oraz że pocznie i porodzi Syna. [W Ewangelii wg św. Łukasza (1,
11-20), Gabriel jest także aniołem, który zwiastował Zachariaszowi narodzenie Jana Chrzciciela - przyp.J.Ruszkowski] Bamberger
w "Fallen Angels" (s.109) przytacza babilońską legendę głoszącą, że pewnego razu Gabriel popadł w niełaskę, "nie wypełniając
starannie Bożego rozkazu, za co został skazany na czasowe opuszczenie Niebiańskiego Dworu". W tym czasie Gabriela
zastępował anioł stróż Persji, Dubiela. Imię Gabriel jest pochodzenia chaldejskiego i nie było znane Żydom w okresie
poprzedzającym niewolę babilońską. Na oryginalnej liście 119 aniołów Parsów brak imienia Gabriel. Gabriel pojawia się w
opowieści o dziesięciu męczennikach. Jeden z dziesięciu żydowskich mędrców, Izmael, wstąpił do nieba, aby zapytać Gabriela,
czym sobie zasłużył na śmierć. Gabriel odpowiedział, że to pokuta za grzech dziesięciu synów Jakuba, którzy sprzedali Józefa
do niewoli (por. Ze skarbnicy midraszy, s.252-261). W Apokryfie o sprawiedliwym Henochu, Gabriel jest aniołem, który podniósł
patriarchę "jako wicher liść niesie i zawiódł przed Boże oblicze". Wg tradycji żydowskiej, w erze mesjańskiej Gabriel stoczy
wielką bitwę z Lewiatanem. Zgodnie z sądowymi zeznaniami Joanny d'Arc, to Gabriel natchnął ją, aby wyruszyła z odsieczą
królowi Francji. W bliższych nam czasach Gabriel miał się ukazać J.J. Rappowi, założycielowi sekty harmonistów, oraz
pozostawić odcisk swojej stopy na wapiennej płycie przechowywanej w rezydencji Maclure-Owena w New Harmony w stanie
Indiana. W poemacie Longfellowa The Golden Legend Gabriel jest aniołem Księżyca i obdarza ludzi nadzieją. Jakkolwiek istnieje
wiele obrazów przedstawiających anioła Gabriela zwiastującego Maryi dobrą nowinę, poetyckie opisy tego wydarzenia należą do
rzadkości. Jednym z nielicznych jest wiersz XVII-wiecznego angielskiego poety Richarda Crashawa, "Steps to the Temple". ( na
podstawie "Słownika aniołów, w tym aniołów upadłych" Gustav Davidson w tłum. J.Ruszkowski, Zysk i S-ka, 1998r)
.
MICHAŁ- w tradycji biblijnej i pobiblijnej, w literaturze chrześcijańskiej, żydowskiej i muzułmańskiej Michał jest zgodnie uważany
za najpoteżniejszego z aniołów. Anioł ten pochodzi z mitologii Chaldejczyków, którzy czcili go jako bóstwo. W tradycji
żydowskiej Michał jest wodzem chóru cnót i archaniołów, księciem Bożej obecności, aniołem skruchy, sprawiedliwości,
miłosierdzia i uświęcenia; jest także władcą czwartego nieba, aniołem. opiekuńczym Izraela, stróżem Jakuba, pogromcą
Szatana. Sekretne imię Michała brzmi: Sabatiel. W mitologii islamu anioł ten nosi imie Mika' il. Jako
wybawiciel wierzących stanowi odpowiednik Saoszjanta (zbawiciela) z Zendawesty. Midrasz Raba
(Exodus 18) przypisuje Michałowi autorstwo całego Psalmu 85. Ponadto Michała utożsamiano z
aniołem, który rozgromił wojska Sennacheryba, oraz aniołem, który powstrzymał dłoń Abrahama,
kiedy ten chciał złożyć w ofierze Izaaka. W tradycji żydowskiej, "ogień, który Mojżesz widział w
płonącym krzewie, miał wygląd Michała, który zstąpił z niebios jako zwiastun Szechiny" (aniołem
płonącego krzewu zazwyczaj nazywa sie - Zagzagela). Wg Talmudu Sara rozpoznała Michała w
jednym z trzech mężów, których gościł Abraham. Legenda głosi, że Michał - wraz z Gabrielem,
Urielem, Rafałem (Rafaelem) i Metatronem - uczestniczył w pogrzebie Mojżesza i wówczas "tocząc
rozprawe z diabłem spierał sie o ciało Prawodawcy" (zob. jud 9; por. apokryficzne "Wniebowzięcie
Mojżesza"). W tekstach mistycznych i okultystycznych Michał często jest utożsamiany z Duchem
Świętym, Logosem, Bogiem, Metatronem. W greckiej Apokalipsie Barucha Michał "dzierży klucze
do KróIestwa Niebieskiego" (w tradycji ludowej funkcje te zazwyczaj pełni św. Piotr). [W
południowosłowiańskiej wersji tego apokryfu Michał trzyma w ręku nie klucze, ale "ogromną
skarbone, głeboką jako przestworza dzielące ziemie do nieba", w którą anioł ten "zbiera ludzkie
modlitwy" Wg najwcześniejszych tradycji islamu, Michał przebywa w siódmym niebie na brzegu Wielkiego Morza, otoczony
niezliczonymi zastępami aniołów, ma szmaragdowe skrzydła, i okrywają go szafranowe włosy, z których każdy ma miliony
twarzy i ust, i tyleż samo jezyków, które w milionie dialektów błagają Allaha o zmiłowanien. W mitologii staroperskiej Michał nosił
imię Beszter "ten, który troszczy sie o wyżywienie ludzkości", wskutek czego bywa utożsamiany z Metatronem. Zgodnie z tą
samą tradycją cherubiny zostały stworzone z łez, które Michał uronił nad grzechami wierzących. Chrześcijanie modlą sie do św.
Michała Archanioła jako anioła dobrej śmierci, który prowadzi dusze zbawionych do "wiecznej światłości" . W tradycji żydowskiej
Michał jest "wicekrólem niebios", a zatem pełni funkcje, którą przed swym upadkiem sprawował Szatan. Obok Gabriela, Michał
był aniołem szczególnie chętnie portretowanym przez dawnych mistrzów malarskich. Najczęściej jest on przedstawiany ze
skrzydłami, jako wojownik Boży i pogromca Smoka (później funkcją tą zaczął sie dzielić ze św. Jerzym). Jako anioł ważący
dusze w dniu Sądu Ostatecznego (funkcje te pełni wraz z Dokielem, Zehanpurju i innymi), trzyma w dłoni wagę sprawiedliwości.
Fra Filippo Lippi, w szkicu reprodukowanym w: Jameson, Legends oftheMadonna, 5.436, przedstawił Michała na kolanach, ze
świecą w dłoni, zwiastującego Maryi jej bliską śmierć (z kolei aniołem, który zwiastował Dziewicy narodziny Jezusa, był Gabriel).
To samo źródło przytacza legendę o tym, jak Michał odciął ręce "pewnemu niegodziwemu arcykapłanowi żydowskiemun,
usiłującemu wywrócić mary, na których leżało ciało zmarłej Maryi" (wskutek interwencji św. Piotra ręce zuchwałego Żyda na
powrót połączyły się z ciałem). W jednym z rekopisów qumrańskich,, Michał jest nazywany "Ksieciem Swiatłości". Dowodzi on
aniołami światłości w bitwie przeciwko legionom duchów ciemności, których wodzem jest demon Belial. W "The Legends of the
Jews" Ginzberga, Michał jest zwiastunem - Szechiny, aniołem, który sprowadził Asenat do Palestyny, jako żone dla Józefa;
aniołem, który ocalił towarzyszy Daniela z płomieni; pośrednikiem między Mordechajem i Esterą; aniołem, który zburzył Babilon i
który zawiadomił upadłych aniołów o Potopie (por. Cohen, Talmud, 5. 76; Unterman, "Slownik tradycji i legend żydowskich", 5.
179-180). Jak głosi legenda, gdy Michał płacze, jego łzy przemieniają sie w drogocenne kamienie. W poemacie Longfellowa "The
Golden Legend" Michał jest duchem planety Merkury i "udziela daru cierpliwości". Michał jest też jednym z głównych bohaterów
"Boskiej komedii" Dantego i "Raju utraconego" Miltona. W literaturze współczesnej pojawia sie w powieści Roberta Nathana "The
Bishops Wife", oraz w wierszu Williama Butlera Yeatsa "Róża pokoju". W roku 1950 papież Pius XII ogłosił Michała Archanioła
patronem policjantów. (na podstawie "Słownika aniołów, w tym aniołów upadłych" Gustav Davidson, w tłum. J.Ruszkowski, Zysk i
S-ka, 1998r)
URIEL ("ogień Boży" lub "światło Boga") - w literaturze pozakanonicznej, jeden z najwyższych rangą aniołów; wg różnych źródeł:
serafin, cherubin, regent Słońca, płomień Boży, anioł obecności, władca TARTARU (Hadesu), archanioł zbawienia oraz anioł
światłości. W etiopskiej Księdze Henocha anioł "sprawujący władze nad gromem i trwogą". W Życiu
Adama i Ewy, Uriel jest aniołem skruchy. Jak przypuszcza Anscar Vonier Uriel jest duchem, który stał
u bram raju utraconego z mieczem ognistym w dłoni. W apokryficznym Życiu Adama i Ewy anioł ten
jest jednym z "cherubinów strzegących bram raju", o których wspomina Księga Rodzaju 3. Imienia
Uriela wzywano w starożytnych litaniach. Jak głoszą legendy, Uriel był jednym z aniołów, który pomógł
pogrzebać Adama i Abla; aniołem, który walczył z Jakubem w Penuel; pogromcą wojsk Sennacheryba;
aniołem, którego Bóg posłał, aby ostrzegł Noego przed zbliżającym się Potopem. Wypada jednak
zaznaczyć, że wszystkie te wyczyny tradycja przypisuje także innym aniołom. Zdaniem Louisa
Ginzberga określenie "Książę Światłości" w esseńskiej Regule Zrzeszenia odnosi sie do Uriela (zob.
Tyloch,Rękopisy z Qumran nad Morzem Martwym, 5. 79, przyp. tłumacza). Wg niektórych źródeł Uriel
był aniołem, który wprowadził Ezdrasza w arkana wiedzy niebiańskiej, tłumaczył proroctwa oraz
wyprowadził Abrahama z Ur. W tradycji późnego judaizmu Uriel zajął miejsce Fanuela "jako jeden z
czterech aniołów obecności"; był także wymieniany jako anioł września oraz anioł stróż wszystkich urodzonych w tym miesiącu.
Wg Barretta (The Matus), Uriel sprowadził na ziemie alchemię, boską sztuk, oraz dał ludziom kabałę, klucz do mistycznej
interpretacji Pisma, wietegon (wg innych źródeł, uczynił to Metatron). Imię Uriela wypisywano na amuletach mających pomagać
ludziom w zgłębianiu Tory, ponieważ reprezentuje on światłość Bożej nauki. W Zoharze Uriel jest "chorążym drugiej chorągwi
wojsk niebiańskich" oraz jednym z czterech aniołów stojących przy Tronie Chwały. Pomimo sławy, jaką się cieszył, Uriel był
jednym z aniołów, których kult został oficjalnie potępiony przez papieża Zachariasza podczas synodu rzymskiego w 745 r. (ten
sam 105 spotkał m.in. Raguela i Tubuela). [W "Diable kulawym" Lesage' a, Uriel jest demonem. W judaizmie natomiast jeszcze
dziś spotyka sie ślady kultu świetego Uriela. Współcześni Żydzi przed snem odmawiają modlitwie zawierającą słowa: W imie
Pana, Boga Izraela, niech Michał stanie po mojej prawicy, Gabriel po lewicy, Uriel przede mną, Rafael za mną, a ponad głową
przebywa obecność Boga - przyp. tłum.] Imie Uriela, jak sie uważa, pochodzi od imienia proroka Uriasza. Spośród
współczesnych sądów o Urielu ciekawa wydaje sie opinia Curry'ego ("Miltonś Ontology, Cosmogony and Physics"), który nazwał
tego anioła "pobożnym, ale niezbyt spostrzegawczym fizykiem wyznającym filozofie atomistyczną". ("Słownik aniołów, w tym
aniołów upadłych" Gustav Davidson, w tłum. J.Ruszkowski, Zysk i S-ka, 1998r).
RAFAŁ (lub Rafael, "Bóg uleczył") anioł chaldejskiego pochodzenia; pierwotnie nosił imię Labiel, jeden z trzech archaniołów. W
literaturze apokryficznej, Rafał jest jednym z aniołów, którzy zasadził rajski ogród; aniołem, który w raju wyjawił Adamowi "pewne
sekrety mistyczne"; jednym z aniołów, którzy pochowali Abla i Adama. Wg legend Rafał był aniołem,
który po potopie podarował Noemu "księgę mądrości". W tradycji katolickiej Rafał jest aniołem podróży
oraz pocieszycielem męczenników za wiarę. Anioł ten należy do co najmniej czterech chórów
niebiańskich: serafinów, cherubinów, panowań i potęg. Wg pewnej legendy ("The Testament of
Solomon" coonybeare'a), kiedy Salomon modlił się o pomoc w budowie Świątyni, Bóg posłał RafaLa,
aby ten podarował królowi magiczny pierścień z wyrytą pięcioramienną gwiazdą, dający właścicielowi
władzę nad demonami. Tak więc Salomon zdołał ukończyć budowę Świątyni dzięki "niewolniczej pracy"
demonów. ("Słownik aniołów, w tym aniołów upadłych" Gustav Davidson, w tłum. J. Ruszkowski,Zysk i
S-ka, 1998r).