CHÓD

- Sposób przemieszczania się człowieka w przestrzeni.

- Seria rytmicznych, zmiennych ruchów kończyn i tułowia powodujących w rezultacie przesunięcie się do przodu środka ciężkości człowieka.

- Rytmiczne gubienie i odzyskiwanie równowagi w zmieniających się na przemian fazach podporu i przenoszenia.

OSOBNICZO RÓŻNY

Każdy człowiek ma chód właściwy tylko sobie, jest wynikiem utworzonego w dzieciństwie stereotypu ruchowego. Charakterystyczny wzorzec nie jest niezmienny, wpływają na niego:

• zmiany proporcji ciała (wraz ze wzrostem)

• tempa dojrzewania układu nerwowego

• tempo starzenia się

• współistniejące choroby.

Zależy od:

• wieku

• stanu zdrowia

• temperamentu

CECHY:

• dwunożny

• naprzemienny

• przedsiębierny

• harmonijny

• symetryczny - izometryczny - izotoniczny - izochroniczny

WYZNACZNIKI CHODU

- WYZNACZNIK I (miednica)

Określa ruchy w płaszczyźnie poziomej - skręt - ok.4⁰ do przodu i ok.4⁰ do tyłu

Cel: wydłużenie kroku

- WYZNACZNIK II (miednica)

Wychylenie miednicy w płaszczyźnie czołowej po stronie kończyny wykrocznej

Cel: -zmuszenie kolana do ugięcia aby stopa nie zahaczała o podłożę

- redukcja o połowę unoszenia środka ciężkości

- WYZNACZNIK III (kolano)

Zgięcie kolana w fazie podporu

- pierwsze zgięcie kolana do kąta 15 stopni

- zetknięcie pięty z podłożem

- trwa do momentu aż stopa nie przyłoży się do podłoża

- kolano prostuje się - hamowanie ekscentryczne

- WYZNACZNIK IV (stopa)

- zgięcie grzbietowe stopy

- przyłożenie pięty do podłoża i ustalenie stopy (pełne obciążenie stopy)

- zgięcie podeszwowe stopy

- WYZNACZNIK V (kolano)

Powolne zgięcie kolana gdy pięta zaczyna się podnosić na początku okresu odbicia

- WYZNACZNIK VI (miednica)

Ruchy boczne miednicy w płaszczyźnie czołowej w kierunku kończyny podporowej

Cel: rzutowanie środka ciężkości na płaszczyznę podparcia

CHÓD EKONOMICZNY:

1. swobodna pozycja stojąca

2. możliwość przeniesienia ciężaru ciała do przodu

3. fizjologiczne zakresy ruchów stawów kończyn i tułowia

4. możliwość obciążania każdej kończyny dolnej z osobna

5. dostosowana siła mięśniowa

6. odpowiedni poziom koordynacji

7. motywacja

DETERMINANTY

1. stabilność w fazie podporu

2. przeniesienie stopy nad podłożem

3. uniesienie stopy w fazie końcowej przenoszenia

1 - 3 - STABILIZACJA

4. właściwa długość kroku - SZYBKOŚĆ

5. zachowanie energii - WYDAJNOŚĆ ENERGII

FAZA PODPORU OBCIĄŻENIA 60%

- kontakt pięty z podłożem

- przejęcie ciężaru

- pełne obciążenie

- przetaczanie przez stopę

FAZA WYKROKU PRZENIESIENIA 40%

- przygotowanie do przenoszenia

- faza przenoszenia: rozpoczęcie przenoszenia

- przenoszenie właściwe

- ostateczne przenoszenie

PODFAZY CHODU

1. kontakt pięty z podłożem

- pierwszy kontakt pięty z podłożem

- czas trwania : 0,2 % cyklu chodu

* stopa ustabilizowana na podłożu

* stabilność tułowia

* poczucie równowagi

2. przejęcie ciężaru - faza amortyzacji

- ekscentryczne hamowanie

- czas trwania: 0 -10% cyklu chodu

- początek dwunożnego podparcia

- koniec: gdy druga kd oderwie się od podłoża

* przeciwdziałanie przeciążeniom

* stworzenie możliwości do stabilizacji

3. pełne obciążenie - środkowa faza podparcia

- stopa całą swą powierzchnią spoczywa na podłożu

- czas trwania 10 - 30 % cyklu

- staw kolanowy i skokowy w jednej osi

* stworzenie punktu dla stabilizacji kkd i całego tułowia

4. przetaczanie przez stopę - oderwanie pięty

- ciężar ciała przejęty jest przez przodostopie

- czas trwania: 30 -50 % cyklu

* przenoszenie ciężaru do przodu

5. przygotowanie do przenoszenia - przed przenoszenie

- koniec fazy pojedynczego podporu

- początek drugiej fazy podwójnego podporu

- czas trwania: 50 - 60 % cyklu

* przygotowanie do przenoszenia kd w przód

6. rozpoczęcie przenoszenia - oderwanie palców

- początek fazy przenoszenia

- czas trwania: 60 - 73% cyklu

- uniesienie palców stopy

* oderwanie stopy

* nadanie przyśpieszenia do przenoszenia

7. przenoszenie właściwe - środkowa faza przenoszenia

- druga część fazy w celu zdobycia przestrzeni

- podudzie prostopadle do podłoża

- czas trwania 73 - 87 % cyklu

* nie zahaczenie stopą o podłoże

8. ostateczne przenoszenie - koniec fazy przenoszenia

- faza przed przygotowaniem do przeniesienia obciążenia

- czas trwania: 87 - 100 % cyklu

- po wyprzedzeniu tułowia kd wykroczna prostuje w stawie kolanowym, przygotowuje się do zetknięcia pięty z podłożem i przejęcia ciężaru ciała

DŁUGOŚĆ KROKU ZALEŻY OD:

- wyprostu w stawie kolanowym w wyniku wymachu

- wyprostu w stawie kolanowym po przeciwnej stronie ciała w fazie podporu

- odpowiedniego zgięcia w stawie biodrowym

- odpowiedniego wyprostu w stawie biodrowym po przeciwnej stronie

- rotacji miednicy w płaszczyźnie poprzecznej

- stabilności w fazie podporu

- przeniesienia stopy

CHÓD JEST NAJBARDZIEJ EKONOMICZNY GDY:

- pacjent potrafi przenosić ciężar ciała na obie kończyny w sposób prawidłowy

- optymalizacja środka ciężkości ciała

- prawidłowa praca mm

- amortyzacja drgań zderzeń z podłożem

- jak najmniejsze obciążenie stawów

ZE WZGLĘDU NA ROLĘ JAKĄ OKREŚLONE MIĘŚNIE SPEŁNIAJĄ W CYKLU CHODU WYRÓŻNIAMY:

- mm stabilizujące

- mm przyśpieszające

- mm hamujące

RODZAJE CHODU

1. CHÓD KOŁYSZĄCY

- nadmierne nachylenie miednicy w płaszczyźnie czołowej

- miednica pochyla się po stronie nogi wykrocznej

- obniża się po stronie nogi podporowej

2. CHÓD MARYNARSKI

- większe nasilenie chodu kołyszącego

3. CHÓD SZTYWNY

- sztuczne zmniejszenie wychyleń miednicy i barków

4. CHÓD DROBNYMI KROCZKAMI

- kroki krótkie, szybkie

5. CHÓD MAJESTATYCZNY

- wrażenie nienaturalnego

- wynikają ze zmian poszczególnych determinantów

- chód asteniczny -wolny i ociężały

- chód hipersteniczny - chód szybki, energiczny

CHÓD PATOLOGICZNY - OBJAWY

1. spadek szybkości poruszania się (główny przejaw)

2. skrócenie kroku

3. wydłużenie fazy podwójnego podparcia

4. szuranie nogami (zanik prześwitu pod stopami)

5. amputacje

- zaburzenia układu równowagi,

- upośledzenie stabilizacji czynnej,

- przykurcz kikuta

6. niemożność przyjęcia pionowej postawy

7. brak stabilizacji miednicy w płaszczyźnie czołowej (zwichnięcie biodra, osłabienie m pośladkowego średniego)

8. ból - skrócenie fazy podporu - chód utykający

Podczas chodu analgenicznego - przeciwbólowego (proces zapalny stawu, uraz kończyny, zapalenie nerwu) chory skraca fazę podporu przenosząc szybko ciężar ciała na kończynę zdrową, występuje utykanie. W przypadku zapalenia n.kulszowego chodzi na palcach dotknięty bólem kończyny ustawiając stopę w zgięciu podeszwowym oraz w zgięciu w st. kolanowym i biodrowym. Przy zwyrodnieniu stawu biodrowego pacjent przechyla tułów na stronę tego stawu, co ma na celu przesunięcie środka ciężkości.

ZMIANY PATOLOGICZNE W UKŁADZIE KOSTNO - STAWOWYM

1. asymetria długości kończyn dolnych powoduje zazwyczaj utykanie

2. skrócenie kończyny może być rzeczywiste lub pozorne

3. skrócenie rzeczywiste występuje na skutek zaburzeń procesu kostnienia, w stanach po złamaniach kończyny szczególnie tam, gdzie doszło do zrostu z nieprawidłowym ustawieniem odłamów kostnych

4. może również być spowodowane zaburzeniami wzrostowymi kończyny, będącymi skutkiem porażenia, lub być efektem niedorozwoju wrodzonego kończyny dolnej

5. skrócenie pozorne występuje podczas przykurczu przywiedzeniowego lub odwiedzeniowego w stawie biodrowym oraz przykurczu zgięciowego. Przykurcz odwiedzeniowy powoduje pozorne wydłużenie kończyny

SKRÓCENIE KOŃCZYNY

- przy niewielkim skróceniu kończyny dolnej 3 -5 cm brak wyraźnych zaburzeń chodu, ponieważ chory kompensuje te ubytki pochylaniem miednicy

- przy większym skróceniu (ponad 5 cm) wyrównanie długości kończyn dolnych następuje przez końskie ustawienie stopy kończyny krótszej i zgięcie kończyny dłuższej w kolanie

- długość kroku zmniejsza się po stronie skrócenia. Czas obciążenia kończyny krótszej w czasie chodu nie ulega skróceniu. Występują większe wychylenia miednicy w płaszczyźnie czołowej po stronie krótszej kończyny, z przechyleniem barków po stronie przeciwnej

SZTYWNOŚĆ STAWÓW

- przy usztywnieniu jednego stawu brak ruchów w tym stawie jest kompensowany ruchami w stawach sąsiednich

- podczas usztywnienia stawu biodrowego chory przenosi miednicę ku przodowi wokół osi kończyny zdrowej, a więc skręty miednicy odbywają się w zdrowym stawie biodrowym

- usztywnienie stawu kolanowego powoduje odwodzenie tej kończyny - większość chorych ułatwia sobie przenoszenie usztywnionej kończyny dolnej do przodu dźwigając miednicę po stronie chorej za pomocą mięśnia czworobocznego lędźwi

- sztywność stawu skokowo - goleniowego utrudnia propulsję, a brak ruchów w tym stawie jest kompensowany nadmiernym pochyleniem tułowia do przodu w czasie obciążenia chorej stopy chorej, ewentualnie ustawieniem kończyny dolnej w rotacji zewnętrznej. Przekolebywanie stopy odbywa się wówczas od jej brzegu zewnętrznego do wewnętrznego.

UBYTKI I NIEDOMOGI MM

- zbliżeniem się do siebie przyczepów lub ich oddaleniem

- porażeniem lub niedowładem wiotkim albo spastycznym

- stanem zapalnym mięśni, stawów, chory wtedy odruchowo unika napinania mięśni

- urazem mięśni

- wrodzonym ubytkiem mięśni

- dystrofią mięśniową

Nasilenie zaburzeń chodu jest uzależnione od stopnia upośledzenia funkcji mm i ich zaawansowania. Izolowane zaburzenia czynności taśm mm są rzadkie zwykle dotyczą one całych grup - zespołów dynamicznych.

M pośladkowy wielki - cofnięcie tułowia

M pośladkowy średni - opadanie miednicy

M zginacze st.biodrowego - obrót miednicy na zdrowym biodrze

M czworogłowy uda - brak stabilizacji kolana

M zginaczy podudzia - przeprost kolana

M trójgłowy łydki - brak zgięcia podeszwowego stopy, chód szczudłowaty - bez propulsję

M zginacze grzbietowe stopy - opadanie stopy - chód brodzący

M piszczelowy - koślawe ustawienie stępu i nadmierne obciążenie brzegu wewnętrznego stopy

M strzałkowe - szpotawe ustawienie stępu i nadmierne obciążanie krawędzi zewnętrznej stopy - KD sprawia wrażenie zbyt długiej

CHOROBY UKŁADU NERWOWEGO POWODUJĄCE ZABURZENIA CHODU:

- W chorobie Parkinsona typowy jest chód małymi kroczkami z usztywnieniem i pochyleniem tułowia do przodu oraz z zanikami współruchów kończyn górnych. Pacjent idąc nie może zatrzymać się na dane mu polecenie, lecz porusza się w dalszym ciągu jakby był pchany do przodu

- w niedowładzie połowiczym noga jest trzymana prosto bez zgięcia w biodrze, kolanie, stawie skokowym, stopa ustawiona podeszwowo i do wewnątrz. Porażona noga porusza się wolniej niż noga zdrowa kołysze się na zewnątrz, zakreślając półokrąg (czyli „kosi”). Zewnętrzna strona buta i palce trą o podłogę i ścierają się. Ręka podczas chodu nie balansuje.

- uszkodzenie móżdżku

Chód móżdżkowy - bezładny, chód człowieka pijanego, gwieździsty, na szerokiej podstawie, chory dodatkowo chwieje się i zatacza. Widoczna jest asynergia tułowia czyli bark prawidłowej koordynacji ruchów KKDD i T. przy jednostronnym uszkodzeniu występuję zbaczanie w stronę ogniska chorobowego, polecając choremu wykonanie kilku kroków w przód i kilku w tył trzymamy tzw. chód gwiaździsty.

RODZAJE CHODU PATOLOGICZNEGO

1. chód koszący - w niedowładzie połowiczym

2. chód spastyczny lub nożycowy - w niedowładzie spastycznym kkdd

3. chód patetyczny - w niedowładzie wiotkim

4. chód parkinsonowski - drobnym krokiem, bez współruchów kkdd

5. chód defiladowy - w uszkodzeniu układu poza piramidowego

6. chód szczudłowy - w porażeniu zginaczy podeszwowych stopy

7. chód zapadający - w przykurczu zgięciowym stawu biodrowego i kolanowego

8. chód brodzący - w obustronnej niewydolności mm zginaczy stopy

9. chód kaczkowaty - w dysplazji lub zwichnięciu obu stawów biodrowych

10. chód kangurowy - chód o kulach z jednoczesnym przestawianiem obu kończyn

11. chód kołyszący - koślawość i szpotawość podudzi

OCENA CHODU

- Platformy FDM

- Ścieżka podometryczna

- wizualna - na podstawie cech chodu fizjologicznego.

* Długość kroku

* szerokość kroku

* kąt ustawienia stopy

* synchronizacja ruchów

* praca mięśni

REEDUKACJA CHODU

- wskazania: ortopedyczne, neurologiczne, hipoakinezja

- przygotowanie do nauki chodu (pionizacja)

- właściwa reedukacja chodu (utrzymanie równowagi)

- doskonalenie chodu

Reedukację rozpoczynamy u chorych w łóżku. Wtedy zabezpieczmy przed zanikiem mm, przykurczów stawów lub mm, wzmacniamy mm kogg i kkdd np.za pomocą ćw biernych i czynno - biernych oraz rozpoczynamy pionizację.

Reedukacja chodu:

- pionizacja bierna :

* kat nachylenia

* czas

* stabilizacja

* podparcie stóp

* kontrola objawów!!!!

- pionizacja czynna

* wyższe ułożeni głowy i tułowia

* siad prosty

* siad kkd spuszczone

* stanie z podporem

* kontrola parametrów !!

Zaburzenia ortostatyczne układu krążenia - przy nagłej pionizacji gdy krew spływa od KKD i narządów wewnętrznych powoduje omdlenia.

1. U chorych którzy długo pozostawali w pozycji leżącej, najważniejsza jest pionizacja- siad w łóżku, opuszczenie podudzi itd.

2. następnie korzystamy z wózka a później (o ile to możliwe) stawiamy pacjenta - korzystamy przy tym z pomocy stabilnych: poręczy, parapodium lub odciążenia ( szyna sufitowa plus szelki) - częściowe podwieszenie pacjenta.

3. powoli przechodzimy do pomocy niestabilnych - parapiony, balkoniki, kule pachowe, łokciowe, laski.

ĆWICZENIA RÓWNOWAŻNE I NAUKA PADANIA

- przy pionizacji

- doskonalenie,

- podłoże ruchome/ nieruchome

- wytrącenia z równowagi

NAUKA CHODU Z PUNKTEM PODPARCIA

- balkonik

- kule pachowe

- kule łokciowe

1. chód 4 taktowy

2. chód 3 taktowy

3. chód 2- taktowy

WZORCE DWUTAKTOWE:

A asymetryczny z naprzemienną praca KKG względem KKD

1.Kula prawa - lewa noga

2.Kula lewa - noga prawa

B odstawno -dostawny lub naprzemienny

1.kula - noga

2. kula - noga

C. jednonóż lub jednoczesny obunóż (tzw. kangurowy)

1. kula- kula

2. noga - noga

WZORCE TRÓJTAKTOWE

A odstawno - dostawny

1. kula - kula

2. noga

3. noga

B jednonóż lub jednoczesny obunóż

1. kula

2. kula

3. KKD

NAUKA CHODU O KULACH z określeniem stopnia obciążenia

Dobór kul łokciowych

Uchwyt na wysokości krętarza większego, a obręcz łokciowa 5-8 cm po wyrostkiem łokciowym (w trakcie chodu można regulować wysokość kul - teleskop)

Dobór kul pachowych

Uchwyt na wysokości fałdu pachowego nieznaczne zgięcie w st. łokciowym (20 - 30 %) uchwyt górny powinien się opierać o boczną ścianę kl.piersiowej ( nie uciskać dołu pachowego)

NAUKA PADANIA

Zaczynamy od prostych zadań - opad prosty w przód z oparciem dłoni na ścianie, następnie uczymy upadków w miejscu, kolejno upadków z niewielkiej wysokości na kilka warstw materacy, na jeden, na pow.bez materaca, padanie przodem, bokiem i tyłem.

Początkowo pacjent upada świadomie na końcu nauki musi nauczyć się upadać z zaskoczenia.

Bardzo ważnym czynnikiem w nauce upadania jest przełamanie strachu u pacjenta

SIADANIE

- upewniamy się czy krzesło ustawione jest stabilnie następnie stajemy tyłem do krzesła w takiej odległości aby kończyna zdrowa dotykała siedziska. Przenosimy ciężar ciała na zdrowa kończynę. Kule po stronie odciążonej (noga chora). Dla zapewnienia stabilności przechylamy tułów w przód, kolano nogi zdrowej zginamy a rękę po stronie nogi zdrowej opieramy na krawędzi (oparcie) krzesła. Chora kończynę unosimy w przód ponad podłoże.

WSTAWANIE

Upewniamy się o stabilności krzesła. Przesuwamy pośladki do przodu (tak jakby siadało się na brzegu siedziska) aby zdrowa noga „czuła” się pewnie na podłożu. Kule po stronie nogi chorej, aby ja odciążyć ( krok pierwszy). Ręka po stronie nogi zdrowej opiera się na krześle. Tułów przechylamy w przód. Ręką odpychamy się aby wstać (krok drugi). Kule wędrują po obie strony ciała (krok trzeci).

Podczas reedukacji chodu uczymy również pokonywania różnych rodzajów schodów. Pokonywanie różnych rodzajów przeszkód architektonicznych np. progów, krawężników - przez to ćwiczymy równowagę pacjenta. Pokonywanie różnego rodzaju nierówności terenu w tym celu wykorzystujemy różnego rodzaju bieżnie na której znajdują się m.in. powierzchnie gładkie miejscami śliskie, powierzchnie wyboiste, powierzchnie piaskowe, powierzchnie z kostki brukowej.

REEDUKACJA W WODZIE

- wzorzec chodu w wodzie jest najbardziej zbliżony do wzorca fizjologicznego

- człowiek w wodzie przemieszcza się wolniej, co umożliwia mu poprawne wykonanie ruchu oraz redukuje lęk przed obciążaniem chorej kończyny.

---