Heterozja- zjawisko biologiczne przejawiające się wybujałością(zwiększony wigor, plenność, płodność, żywotność) mieszańców pokolenia F1; może dotyczyć cech związanych z rozwojem generatywnym, rozwojem wegetatywnym, adaptacją do stresowych warunków środowiska. Efekt heterozji obserwuje się u różnego typu mieszańców obrębie gatunku.

H- efekt heterozji

F1- wartość plonu mieszańca

P- średnia wartość plonu form rodzicielskich

Etapy hodowli heterozyjnej

1. zgromadzenie bogatego materiału wyjściowego(zróżnicowanego genetycznie). Celem wyboru roślin do uzyskania z nich linii wsobnych

2. otrzymanie linii wsobnych o wysokim stopniu homozygotyczności drogą chowu wsobnego

3. ocena wartości linii wsobnych pod względem cech gospodarczo ważnych oraz zdolności kombinacyjnej- ogólnej(OZK)- zdolność do tworzenia wartościowych mieszańców- i swoistej (SZK).

Metody oceny zdolności kombinacyjnej: a) topcross(OZK); b) polycross(OZK); c) diallelcross(OZK i SZK).

Topcross- krzyżowanie wszystkich linii wsobnych z testerem. Zestawienie form mieszańcowych między linią wsobną a testerem.

♀AxT♂→AT

BxT→BT

CxT→CT

Diallelcross- każda linia krzyżowana jest z innymi liniami. Ilość wszystkich możliwych krzyżowań dla n linii n². po eliminacji kombinacji samopylnych n²-n=n(n-1). Przy pominięciu krzyżowań zwrotnych

2 wzory

n- liczba testowanych linii

OZK=OWK; SZK=SWK

4. tworzenie mieszańców: prostych AxB; trójliniowych (AxB)Xc; czteroliniowych (AxB)x(CxD).

5. produkcja mieszańcowego materiału siewnego

Gatunki objęte hodowlą heterozyjną: a)rolnicze: kukurydza pastewna, żyto, lucerna, rzepak, tytoń, burak pastewny; b)warzywa: ogórek, seler, marchew jadalna, dyniowate, por, kapustne, pomidor.

Udział zbóż w powierzchni uprawy 5 zbóż i mieszanek:

- mieszanki zbożowe 17,7%

- pszenica ozima 23,9%

- pszenica jara 6,4%

- jęczmień ozimy 1,8%

- jęczmień jary 11,1%

- żyto ozime 20,8%

- owies 6,9%

- pszenżyto ozime 10%

- pszenżyto jare 1,4%

Pszenice są heksaploidalne 2n=6x=42; x=7 charakterystyczna liczba chromosomów dla zbożowych. Żyto i jęczmień są diploidalne. Owies jest heksaploidalny.

Kierunki hodowlane: 1. kierunek ilościowy(zwiększenie plonu gł. elementy struktury plonu:- liczba ziarniaków z rośliny;- masa ziarna z rośliny;- wielkość ziarna za pomocą MTZ;- obsada roślin. 2. kierunek jakościowy.

Hodowla jakościowa obejmuje doskonalenie cech składu chemicznego i różnych parametrów technologicznych związanych ze specyfiką użytkowania gatunku, a także cechy ważne wyłącznie ze względu na upodobania konsumentów(np. barwa, kształt, rozmiar owoców i warzyw).

Jęczmień pastewny:- zawartość białka w ziarniakach, jego skład aminokwasowi;- brak oplewienia i gładkość ości.

Jęczmień na cele browarne:- cechy morfologiczne, anatomiczne, fizjologiczne, chemiczne ziarna oraz parametry technologiczne, pozwalające scharakteryzować jakość uzyskanego z ziarna słodu.

Białko zbóż(10-13%):- albuminy;- globuliny;- prolaminy(gliadyny);- gluteiny(gluteiny). PROLAMINY- GLUTELINY=GLUTEN .

Wypiekowość mąki pszennej zależy od: 1. zawartości glutenu. 2. jakości glutenu:- rozpływalność;- elastyczność. 3. właściwości skrobi. 4. zawartości i aktywności enzymów:- amylaz;- proteaz.

Charakterystyka jakościowa odmian:- liczba opadania(sek);- zawartość białka(%s.m);- wskaźnik sed. SDS(ml);- wydajność mąki(%);- wodochłonność mąki(%);- rozmiękczenie ciasta(j.Br);- energia ciasta(cm²);- objętość chleba(cm³);- barwa mąki(% bieli).

Pszenice elitarne(E) do nich zalicza się odmiany których ziarno jest bardzo odporne na porastanie, wykazuje bardzo dobrą wartość przemiałową i najlepszą wartość wypiekową. Mąka z takich odmian może być użyta do poprawiania jakości mąki.

Odmiany pszenicy jakościowej(A) muszą mieć ziarna również odporne na porastanie o bardzo dobrej wartości wypiekowej i dobrej wartości przemiałowej.

Pszenica chlebowa(B) to taka której jakość pozwala jeszcze na wykorzystanie do przemiału i wypieku.

Odmiany pszenicy na ciastka(K)przeznaczone do produkcji między innymi herbatników powinny charakteryzować się mniejszą zawartością białka oraz niską aktywnością enzymów amylolitycznych i proteolitycznych.

odmiany pszenicy które nie zostały zakwalifikowane do żadnej z grup technologicznych E,A,B lub K znajdują się w grupie C.

Liczba opadania jest to liczba określająca aktywność α- amylazy w ziarnie zbóż i mące, wyrażona czasem w sek. jaka jest potrzebna na mieszanie i opadnięcie w gorącym kleiku mieszadła wiskozymetrycznego. Zasada oznaczania polega na skleikowaniu wodnej zawiesiny mąki w probówce reakcyjnej umieszczonej w wrzącej łaźni wodnej i pomiarze stopnia upłynnienia kleiku pod wpływem α- amylazy. (pszenica 150s, żyto 100s, pszenżyto 90s).

Liczba sedymentacji(dla ziarna pszenicy) jest to liczba określająca objętość w ml osadu utworzonego w określonych warunkach z zawiesiny mąki pszennej w wodnym roztworze kwasu octowego i izopropanolu w obecności błękitu bromofenolowego.

---