Flustarcja- reakcja organizmu na przeszkodę, to zespół przykrych emocji powstałych w wyniku uniemożliwienia osiągnięcia celu. Wiąże się to ze zmianą zachowania. Sytuacja flustracyjna- to sytuacja trudna w której napotykamy przeszkody które uniemożliwiają wykonanie działania, zaspokojenie potrzeb oraz osiągnięcie celu. Rodzaje przeszkód: - przeszkody o charakterze fizycznym (zamknięte drzwi), - psychicznym (niedobór informacji), - o charakterze biernym (utrudniają działanie), - o charakterze czynnym (wywołują zagrożenie). Źródła flustracji: - przeszkody zewnętrzne bierne (zamknięte drzwi), - zewnętrzne czynne (człowiek utrudniający działanie), - wewnętrzne bierne (stałe braki fizy i psych), - wewnętrzne czynne (procesy i stany blokujące dążenia). Typy zachowań w sytuacjach flustracyjnych: 1. reagowanie na przeszkodę z uwagą na cel, 2. reagowanie na przeszkodę z uwagą na skoncentrowanie się na własnym bezpieczeństwie. Rodzaje reakcji obronnych: agresja: jest tłumiona wtedy, gdy jest karana i może przejawiać się jako fizyczna lub werbalna. Do zachowań typu agresywnego (wrogość, gniew, agresja i siła fizyczna) jednostka zostaje zmuszona wtedy gdy jest atakowana, a atak wiąże się z przeszkodą w działaniu. - regresja: polega na cofaniu się do pierwotnych form zachowania w taki sposób, który był nagradzany, - fiksacja: polega na uporczywym powtarzaniu tych samych czynności, które nie przynoszą efektu, - ucieczka: ma ona sens fizyczny i psychologiczny, wywołuje lęk a człowiek oddala się od źródeł lęku. - mechanizmy obronne: forma obrony na poziomie symbolicznym. Polegają na zmianie sposobu spostrzegania i interpretowania sytuacji oraz własnego zachowania nie zaś na działaniach, których celem byłoby zmiana sytuacji. 1.wypieranie: usuwanie myśli mogących wywołać lęk i niepokój, 2. projekcja: eliminacja cech i właściwości nie akceptowanych, 3. racjonalizacja: tworzenie wyjaśnień usprawniających postępowanie.
Stres psychologiczny: sytuacja spowodowana przeciążeniem systemu nerwowego prowadzącą do zaburzeń w procesach regulacji inaczej zwana sytuacją stresową. To sytuacje trudne związane z zagrożeniem jednostki. Powoduje wzrost poziomu aktywności, pobudzenia emocjonalnego-negatywnego. Fazy stresu psychologicznego: 1. mobilizacja: pod wpływem stresora następuje mobilizacja procesu psycho, 2.rozstrojenia- przedłużenie czasu stresora powoduje pogorszenie czynników umysłowych, 3. destrukcja- człowiek nie potrafi dokonać realnej oceny sytuacji. Stres fizjologiczny: zbiór reakcji zmieniających do przezwyciężenia czynnika szkodliwego dla organizmu. Fazy stresu fizjologicznego: 1. alarmowa- sygnał na zdziałany bodziec - czynnik szkodliwy, 2. odporność- aktywacja mechanizmów umożliwiających przeciwdziałanie sytuacji - stresowej, 3. wyczerpanie- gdy stresor jest zbyt silny lub długotrwały- spadek odporności. Warunkowanie klasyczne - pożądana reakcja wytwarza się wskutek współwystępowania drogą uczenia się bodźca (zapalenie się żarówki oznacza, że za chwilę zwierzę otrzyma pokarm). Warunkowanie instrumentalne- zwane inaczej sprawczym. Polega ona na nagradzaniu określonej czynności. Dla zwierzęcia nagrodą jest otrzymanie pokarmu po wykonaniu odpowiedniego ruchu. U ludzi wzmacnia się takie zachowanie, które prowadzi np. do rozwiązywania jakiegoś problemu, lub też takie, dzięki któremu osiąga się zaplanowany cel. Zwierzę i człowiek uczą się wykonywania reakcji nagradzanej i unikania takich reakcji, które są karane. Opis doświadczenia że szczurem. Uwarunkowanie instrumentalne jest bardzo często formą zdobywania doświadczenia przez człowieka. Wiele z naszych zachowań utrwala się dlatego, że są nagradzane. Rodzaje nagród to pochwała, dobra ocena, osiągnięcie celu.
Cechy pamięci: - trwałość- zdolność do długotrwałego przechowywania doświadczenia, często ma charakter wybiórczy, a jednostka dłużej pamięta to co ją interesuje, - gotowość: polega na zdolności do szybkiego odtwarzania doświadczenia, - wierność: dokładne odtwarzanie zapamiętywanych treści, reprodukcje w sposób zgodny ze stanem rzeczywistym bez większych zmian i przekształceń, - szybkość zapamiętywania: trwałość pamięci łączy się z szybkością zapamiętywania, zazwyczaj kto szybko zapamiętuje dany materiał to dłużej przechowuje go w pamięci. Rodzaje pamięci: a) gatunkowa: jest podłożem wrodzonym zachowań instynktownych zwierząt i ludzi (doś pokoleń) b) osobnicza: zawiera pewne indywidualne cechy, odgrywa duża rolę w nabywaniu doświadczenia (doś jednostek). Typy pamięci: 1.podział ze względu na rodzaj bodźców oraz sposobów reagowania przez człowieka na te bodźce: obrazowa: przejawia się w zapamiętywaniu i odtwarzaniu bodźców oddziałujących na nasze analizatory np. pamięć wzrokowa lub słuchowa. - słowna logiczna - zdolność do zapamiętywania i odtwarzania myśli wypowiedzianych w słowach, w mowie ustnej, pisanej w języku nauk ścisłych i ma duże znaczenie w nauce szkolnej, - ruchowa: jej podstawą jest sprawne funkcjonowanie analizatorów ruchowych, kinestetycznych, dobrze rozwinięta, ułatwia osiągnięcie wyników w sporcie i czynnościach manipulacyjno-technicznych. - uczuciowa: przejawem jest łatwość zapamiętywania i przypominania tych zdarzeń, które są szczególnie mocno zabarwione emocjonalnie. 2.Ze względu na zróżnicowanie przedmiotu przechowywanych informacji: - epizodyczna- dotyczy jednostkowych faktów i zdarzeń, które wystąpiły w określonym miejscu i czasie np. biografia, - somatyczna: opiera się na systemie słowno-pojęciowym i znaczeniowym, jej przedmiotem są uogólnione kategorie, formuły, prawa. 3.Podziała zależnie id udziału rozumienia w zapamiętywaniu danego materiału: - mechaniczna: zapamiętywanie materiału bez zastanowienia się nad jego sensem i treścią. - semantyczna: opiera się na systemie słowno-pojęciowym i znaczeniowym. - logiczna: przy zapamiętywaniu wychwytujemy sens materiału, rozumiemy znaczenie terminów i pojęć występujących w tekście oraz ujmujemy związki i zależności miedzy kolejnymi ogniwami całości. 4.Podział ze względu na udział woli: - dowolna: zamierzona, celowa, świadome zapamiętywanie. - mimowolna: zapamiętywanie bez specjalnego wysiłku człowieka, mimowolnie, wybiórcza.
5.Podział zależny od trwałości przechowywanych w pamięci materiałów: - bezpośrednia: jej przejawem jest kolejne ujmowanie i utrzymywanie w świadomości pewnej ilości bodźców oddziaływujących w danej chwili na nasze narządy zmysłowe i możliwość ich natychmiastowego reproduktu. - odroczona: w odróżnieniu od krótkotrwałej bezpośrednio jest ona trwała i posiada nieograniczony zakres. 6. Podział ze względu na rodzaj przypomnień: - rozpoznawcza: łączy się z fazą końcową czynności pamięci, czyli przypominaniem i specjalną jej odmianą jest rekonstrukcja. - odtwórcza, - krótkotrwała: zwana świeżą, dynamiczną, trwa krótko, ma ograniczony zakres, - ultrkrótkotrwała: od odebrania sygnału wzrokowego obraz utrzymuje się przez kilka dziesiętnych sekund, czyli trochę dłużej niż czas trwania samego sygnału. - długotrwała: podstawa uczenia się, ma nieograniczony zakres. Rodzaje myślenia: myślenie sensoryczno-motoryczne:(zmysłowo-ruchowe): jest to typowe „myślenie w działaniu” połączonym z manipulowaniem przedmiotami dla osiągnięcia celu. Dominuje u małych dzieci do 2,5 lat. Np. dziecko chcąc zdobyć przedmiot na szafie bierze krzesło. Konkretno-wyobrażeniowe: pojawia się na wyższym szczeblu rozwoju ontogenetycznego, włącza się w 3 roku życia. U dzieci rozwiązywanie zadań ma charakter zabawowy lub praktyczny, a myślenie oparte jest na wyobrażeniach odtwórczych. Np. dziecko buduje sobie domek z klocków, wyobraża siebie, planuje, manipuluje i działa. Słowno-logiczne: najwyższy stopień myślenia, przysługuje wyłącznie człowiekowi. Gdy wysuniemy na pierwszy plan w strukturze procesu myślenia, materiał przetwarzany przez jednostkę mamy do czynienia z myśleniem pojęciowym. Jeśli zwrócimy uwagę na związki między pojęciem a słowem to mamy myślenie słowne. Jeśli chcemy ująć związki między umiejętnością posługiwania się pojęciami a ujmowaniem relacji logicznych i łączących przedmioty i zjawiska rzeczywistości i czynności umysłowe które nazywamy myśleniem logicznym lub operacyjnym.
Operacje umysłowe: analiza: polega na rozkładaniu całości na składowe, na wyodrębnianiu w przedmiocie jego elementów, własności cech, -synteza: dopełnia czynności analityczne, łączymy składniki części lub cechy w jedną całość, ujmujemy je w ich wzajemnych proporcjach i zależnościach, - porównanie: polega na wyszukiwaniu podobieństw i różnic między przedmiotami, pojęciami i sądami. Porównania dokonuje się ze względu na 1 lub wiele cech, dlatego mamy porównania jednostronne i wielostronne. Przy wykrywaniu podobieństw bierze się pod uwagę cechy zmysłowe, barwa, kształt oraz cechy pośrednie. - abstrakcje: są one podstawą wytwarzania się w umyśle różnorodnych pojęć. Czynności oddzielania w myśli poszczególnych cech jakby- odrywania ich od konkretnego przedmiotu - nazywamy abstrahowaniem lub abstrakcją (pozytywna lub negatywna) np. wyobrażamy sobie kulistość ziemi, -uogólnienie: tzn. ująć wspólne te cechy, które przysługują wszystkim „egzemplarzom” danego pojęcia - obiektom należącym do jego zakresu. Prowadzi nie tylko do przekształcenia pojęć, lecz do wykrywania praw rządzących zjawiskami oraz ujmowania typowych i powszechnych związków między nimi. Operacje w ujęciu Piageta: operacja stanowi czynność umysłową odwracalną, co oznacza możliwość powrotu do punktu wyjściowego w różnych sytuacjach zadaniowych. Przykładem operacji odwracalnych są takie operacje umysłowe, a zarazem logiczne, jak dodawanie i odejmowanie, mnożenie i dzielenie. Istnieją dwa stadia rozwoju intelektualnego, w których czynności umysłowe cechuje odwracalność. Pierwsze zwane operacjami konkretnymi przypadające na wiek 7-11 lat - dziecko jest wówczas zdolne do dokonywania operacji odwracalnych na materiale spostrzeżeniowym, którym może manipulować. Drugie zwane operacjami formalnymi, kształtujące się między 11 a 15 rokiem życia, starsze dzieci i młodzież wykonują czynności odwracalne na materiale abstrakcyjnym, dochodząc do wykrywania reguł i praw logicznych przez rozumowanie hipotetyczno-dedukcyjne. Teorie emocji i uczuć: 1) trzewiowa teoria emocji: emocje powstają nie pod wpływem bodźców, lecz pod wpływem zmian fizjologicznych wywoływanych przez te bodźce. Zmiany fizjologiczne są pierwotne w stosunku do przeżyć emocjonalnych. „ nie dlatego płaczemy że jesteśmy smutni, lecz jesteśmy smutni bo płaczemy”. Teorie Jonesa i Langego powstałe na prawie psychologii introspekcyjnej.
2) wzgórzowa teoria emocji: Cannon i Banolen: najważniejszą rolę w powstawaniu procesu emocjonalnego przypisano ośrodkom podkorowym, mieszczącym się w pniu mózgu zwłaszcza we wzgórzu. 3) korowa teoria emocji: Arnold: rolę aktywizującą powstawanie procesu emocjonalnego spełnia kora mózgowa. W korze dokonuje się analiza bodźca i ocena sytuacji. Indywidualne cechy myślenia: krytycyzm myślenia: człowiek nie przyjmuje za ostateczne i pewne pierwszego rozwiązania jakie przychodzi mu do głowy, lecz rozważa starannie wszystkie argumenty świadczące zarówno za postawioną przez niego hipotezę, jak też przeciw niej oraz sprawdza wnikliwie jej prawdziwość. Samodzielność myślenia: umysł samodzielnie nie poddaje się łatwo czyimś sugestią i opinią, nie szuka gotowych rozwiązań, lecz dąży do znalezienia własnej odpowiedzi na pytanie. Pojawiają się również w umiejętnościach dostrzegania nowych problemów w skłonności do twórczego poznawania rzeczywistości. Giętkość myślenia- zdolność do przezwyciężenia sztywnych nastawień w sytuacji zadaniowej i wynajdowanie nowych sposobów i metod dostosowanych do zmiennych warunków. Sztywność myślenia: cechuje się słabą ruchliwością procesów myślenia, która powoduje trudności przy zmianie stereotypów dynamicznych, skłonność do uporczywego trzymania się wciąż tych samych wyćwiczonych sposobów postępowania. Szybkość myślenia: zależy od ruchliwości procesów pobudzania i hamowania. Szybkość myślenia wyraża się we wzmożonej aktywności i zdolności do skupienia się na zadaniu, co pozwala na jego szybkie i skuteczne działanie. Cechy emocji: znak emocji: osoby, przedmioty, zjawiska, które przyczyniają się do zaspokojenia potrzeb człowieka wywołują emocje dodatnie. Emocje te występują w sytuacjach, gdy jednostka osiąga zamierzony cel, oraz w sytuacji równowagi optymalnej między organizmem a środowiskiem. Emocje ujemne powstają gdy procesy regulujące ulegają zakłóceniom, wszystko to utrudnia lub uniemożliwia zaspokojenie potrzeb jednostki, wzbudza emocje i uczucia negatywne- one są także wywoływane przez sytuacje zagrożenia. Człowiek niekiedy nie potrafi zabezpieczyć się przed przeżywaniem emocji ujemnych. Intensywność- przeżywania emocji wynika z określonego pobudzenia ośrodkowego układu nerwowego czyli aktywacji od skrajnego podniecenia emocjonalnego, którego przejawem są np. napad wściekłości, panika, ekstaza do zupełnego braku podniecenia, którego przejawem może być stan śpiączki, sen, może prowadzić do wzmożonej ruchliwości. Treści emocji: w toku doświadczenia indywidualnego, jednostka uczy się świadomego odzwierciedlenia przeżyć emocjonalnych, uczy się różnicować emocje (uruchomienie określonych mechanizmów regulujących).