Spostrzeganie społeczne „W jaki sposób formułujemy opinie o innych”.
Ćwiczenie: (jak spostrzegam wykładowcę, jego cechy charakteru, osobowość, jakim może być człowiekiem, zapisz swoje myśli, przekonania itp.).
Skąd mamy takie przekonania, skoro nie widzieliśmy go jak je posiłek, bawi się z dzieckiem, przytula kogoś bliskiego, wierci dziurę za pomocą wiertarki, prowadzi/naprawia samochód, sprząta mieszkanie, gotuje, prasuje, remontuje, buduje dom, itp. (np. profesor psychologii A. Strzałecki).
Problem jest w tym, że oglądamy ludzi w ograniczonej liczbie możliwych sytuacji,
Informacje o ludziach „budujemy” na podstawie ich wyglądu (atrakcyjność, cechy fizyczne) oraz to co nam mówią.
Ważnym elementem budowania własnych opinii o ludziach, ich osobowości, odczuciach są zachowania niewerbalne (inaczej komunikacja niewerbalna).
- wyraz twarzy,
- ton głosu,
- mimika,
- gesty,
- ruchy ciała,
- pozycje,
- dotyk,
- sposób patrzenia
- ubranie ?
- wzrost, waga ?
- stopień higieny ?
- zapach ?
- ….. ?
Komunikacja niewerbalna pełni kilka funkcji:
Wyrażanie emocji (np. zaciśnięte usta = złość)
Przenoszeniu postawy (np. uśmiech = lubię cię)
Inf. o cechach osobowości
Uzupełnienie komunikacji werbalnej.
(Zdjęcie 6 głównych emocji):
- ekspozycje mogą być często bardzo krótkie, można ich nie zauważyć
(→ psychoterapeuci, ich uwaga jest skoncentrowana na zmianach mimiki, wyrazach emocji)
- kontakt wzrokowy (kto nie patrzy prosto nam w oczy ?)
Różnice płciowe:
Kobiety zdecydowanie częściej wysyłają i lepiej dekodują sygnały niewerbalne (z wyjątkiem komunikatów zawierających kłamstwo, bo kobiety są bardziej uprzejme w interakcjach społecznych, co w konsekwencji skutkuje niedostrzeganiem tego, że ktoś kłamie ).
Ukryte teorie osobowości (łączenie kilku cech, które składają się na obraz danej osoby). Ludzie stosują je, aby wypełnić luki w swej wiedzy o innych i by wyjaśnić, dlaczego robią to co robią.
Podstawowy błąd atrybucji (oceny) - Lee Ross.
Opisuje powszechną skłonność do wyjaśniania zachowania obserwowanych osób w kategoriach przyczyn wewnętrznych i stałych (np. cech charakteru, bo tacy są) przy jednoczesnym niedocenianiu wpływów sytuacyjnych, zewnętrznych.
I tak na przykład 90% nauczycieli matematyki ankietowanych przez Meyera i Butzkamma w 1975 r. różnice w postępach w nauce swoich uczniów wiązało przede wszystkim ze "zdolnościami" oraz "innymi czynnikami osobowościowymi" (np. problemami z koncentracją). W odpowiedziach ankietowanych zabrakło przyczyn zewnętrznych, np. uwzględniania warunków do nauki w domu ucznia.
Przykład: Uczeń pokłócił się z wychowawcą. Wychowawca prawdopodobnie uzasadni zachowanie ucznia jego krnąbrnością i nieposłuszeństwem. Pominie w ocenie fakt, że uczeń miał (na przykład) zły dzień (wcześniej dostał jedynkę, ktoś uderzył go na przerwie itp. ). Nauczyciel "dostrzeże" w uczniu te stałe cechy charakteru, które uzasadnią jego ocenę (atrybucję). Użycie ich właśnie do uzasadnienia postępowania ucznia jest popełnieniem podstawowego błędu atrybucji.
Samospełniające się proroctwo - zjawisko polegające na tym, że ludzie mają określone oczekiwania względem jakieś osoby (instytucji), co wpływa na ich postępowanie względem jej, co powoduje że zachowuje się ona w sposób zgodny z ich wyjściowymi oczekiwaniami. Odbywa się to w sposób nieświadomy i mimowolny.
Przykłady :
- bankructwo banku,
- wzrost akcji na giełdzie,
- wzrost IQ u uczniów, którzy zostali określeni jako zdolni, (większe oczekiwania i wymagania → trudniejszy materiał → więcej inf. zwrotnych na temat pracy → częstsze możliwości odpowiedzi → cieplejszy klimat emocjonalny → większa uwaga → więcej zachęty i wsparcia → uczniowie zaczynają bardziej się starać i więcej uczyć → zwiększenie samooceny i pewności siebie → wyższe poczucie własnej wartości
Literatura do wykładu:
Psychologia Społeczna. Serce i Umysł. Elliot Aronson. Wyd. Zysk i S-ka. (kilka wydań)