Dziedzictwo
Idea - pamięć - troska - Arszyński
Starożytność
Znaki pamięci:
Główne medium międzypokoleniowej transmisji pamięci - przekaz ustny
Nadawanie znaczenia treściowego obiektom (przykład - starożytny Izrael)
obiekty istniejące od dawna w stanie naturalnym, bez istotnego naruszania substancji obiektu (kamienie)
obiekty tworzone przez człowieka rozmyślnie od nowa w celu upamiętniania
Trofea wojenne (Azja)
Kompozycje epigraficzno - rzeźbiarskie upamiętniające wydarzenie (Persja; Egipt - nie tylko jako pomniki pamięci, ale także jako dzieła sztuki).
Antyk grecko - rzymski
Znaki pamięci:
Jak poprzednio ^
Obiekty nie tworzone w celu upamiętniania, które z czasem się nimi stały (głównie dzieła dawnej architektury, rzeźby i malarstwa)
--------------------------------------------------
Upowszechnienie zainteresowań zabytkami
„Turystyka kulturalna” - spowodowana przez wzrost zamożności i mobilności społeczeństwa
Świadomość poszanowania dla reliktów przeszłości przez elity. Prowadziło to do zapewniania warunków dalszego trwania tych reliktów
Przedsięwzięcia konserwatorskie
Przedmioty metalowe pokrywano żywicą; obrazy oraz przedmioty z kości słoniowej nasączano olejami; obiekty z drewna nasycano maścią różaną)
Starano się o utrzymanie odpowiedniej wilgotności w pobliżu zabytku
Opanowano technikę przenoszenia malowideł ściennych na nowe podłoże
Scalano za pomocą brązowych klamer potłuczoną ceramikę, uzupełniano także ubytki
Prac konserwatorskich podejmowali się malarze i rzeźbiarze różnej klasy (bardzo liczna część tego środowiska reprezentowała mierny poziom umiejętności, za co była krytykowana, natomiast inna część z szacunku do zabytków nie podejmowała się renowacji)
Podejmowano się przede wszystkim poprawy stanu technicznego zabytków, ale także ich całkowitej odbudowy
Wraz z pogorszeniem się sytuacji polityczno - gospodarczej postępuje dewastacja zabytków
Początkowy wrogi stosunek Chrześcijaństwa do kultury antycznej
Adaptacja budynków antycznych na potrzeby Chrześcijaństwa (np. Panteon), ale także rozbiórka antycznych budowli w celu pozyskania budulca na nowe świątynie.
Ponowne zainteresowanie się zabytkami (renovatio imperii - widmo kryzysu państwa rzymskiego - odwrócenie uwagi społeczeństwa od tego stanu)
wdrożenie zasad ochrony zabytków
Edykt Wespazjana (70 r. n.e.) - rozbiórki starych budowli nie mogą się przyczyniać do oszpecania miasta
zalecenia kolejnych władców - zakaz pozbawiania budowli elementów dekoracyjnych oraz przeznaczania ich na surowiec do wypalania wapna
wysokie kary za naruszenie postanowień
władza stała jednak ponad prawem - nie respektowała edyktów (np. Konstantyn zarządził demontaż kolumn świątyni Sol Invictus w Rzymie i przeniósł je do Konstantynopola - jako relikwie architektoniczne)
726 r. - ikonoklazm
Średniowiecze (IX - XV w.)
Nadal powszechne implantacje ze znaczących elementów architektonicznych do nowych budynków (np. Karol Wielki - elementy z Rawenny i Rzymu przeniesione na potrzeby katedry w Akwizgranie)
Kapitularze Karola Wielkiego - szereg ustaleń prawnych odnośnie zabytków (np. 08.04.804 r. - polecenie dla carskich wizytatorów, by czuwali nad przestrzeganiem przez lenników obowiązku utrzymywania w dobrym stanie kościołów, a zwłaszcza ich ścian, dachów i malowideł)
Upadek cesarstwa zachodniorzymskiego, konflikt papiestwa z cesarstwem, rozłam Kościoła na Wschodni i Zachodni - degradacja zabytków w Rzymie
ponownie koncepcja renovatio imperii
Publikacje naukowe i literacje na temat zabytków
Mirabilia Urbis Romae - próba rozpoznania układu przestrzennego antycznego Rzymu i pierwotnego kształtu budowli
Roma Instaurata - Flavio Biondo - opisywał nie tylko obiekty istniejące, ale także nieistniejące na podstawie wszechstronnych badań
Przedsięwzięcia konserwatorskie
XII w. - wieża Ponte Rotto - przyozdobienie ścian fragmentami antycznych budowli, tablica inskrypcyjna informująca o motywach tych działań („życzenie odnowienia i świetności starodawnego Rzymu”)
1150 r. - odnowienie mostu Pons Cestius (lub Ponte Cestio)
1160 r. - odbudowa cesarskich palacjów w Nymwegen i Ingelheim
1119 r. - zagrożono klątwą kościelną każdemu, kto uszkodzi antyczną kolumnę Marka Aureliusza
1162 - uchwała Senatu rzymskiego - Kolumna Trajana nigdy nie może zostać zburzona czy naruszona (kara - wyrok śmierci [sic!] i przepadek mienia)
Powrót papieża z Niewoli Awiniońskiej (1309-1377) i „szok ruin”
1425 r. - bulla papieża Marcina V - Etsi in Cunctarum orbis - reaktywacja magistri viarum (od teraz jako officium magistratus) i poszerzenie obowiązków o ochronę nad budynkami antycznymi (przedtem jedynie nadzór nad drogami, ulicami i mostami).
Dekret papieża Eugeniusza IV - objęcie ochroną ruin Koloseum
1462 - bulla papieża Piusa II - Cum almam nostram urbem - drakoński wymiar kar za nieprzestrzeganie
Coraz powszechniejsza koncepcja dostosowywania nowo tworzonych części obiektu do pierwotnych form stylowych
Katedra w Xanten - jej odbudowywana w latach 1378-1380 wieża zwieńczona została kondygnacją nawiązującą stylistycznie do form późnoromańskich występujących w starszych częściach świątyni
Klasztor karmelitów w Bambergu - arkadom krużganka nadano cechy stylu romańskiego
Kolegiata w Hochelten - ściana korpusu nawowego wzniesiona na nowo w 1400 roku nawiązuje w stylu do ściany północnej z 1129 roku
Prace naprawcze w zakresie witrażownictwa - witraże z Chartres z XII-XIII w. zostały poddane reperacji w XV w.
Katedra w Magdeburgu - w XV w. do wystroju wnętrza włączono fragmenty płaskorzeźb ocalonych z pożaru katedry w 1207 r. - nie naprawiono uszkodzeń - koncepcja nie ingerowania w historycznie ukształtowany stan
Mimo wszystko zabiegi restauratorskie były niestety dość drastycznej natury - brak szacunku do oryginalnej substancji dzieła sztuki
malowidła ścienne - ich totalne przemalowanie lub zastąpienie nowymi o podobnej tematyce
Nowożytność (początek XVI - koniec XVIII w.)
Renesans - odrodzenie zainteresowania kulturą antyczną, krytyczna ocena średniowiecza
Fascynacja zabytkami kultury antycznej - nierzadko pomijanie przy tym zabytków innych epok
Podobna koncepcja odbudowy jak w średniowieczu
1577 - pożar Pałacu Dożów - władze Wenecji decydują się odbudować w formie zachowującej jego dawne cechy stylowe
Zainteresowanie nie tylko tym, co widać, ale również tym, co zostało przykryte ziemią czy gruzem
Robiono dokładne pomiary obiektów, tworzono ich rysunki (inwentaryzacja zabytków), konfrontowano tę wiedzę ze źródłami pisanymi
Rafael Santi wyznaczony przez papieża Leona X do sporządzenia planu antycznego Rzymu (wizja papieża o rekonstrukcji antycznego wyglądu Rzymu)
Inwentaryzacja zabytków postępuje nie tylko we Włoszech, ale także na terenach niemieckich czy w Hiszpanii
1560 r.- Hiszpania - Filip II - polecenie opracowania krajowego spisu statystycznego Espana medida, pintade, descrita na podstawie ankiet
1516 r. - brewe papieża Leona X - utworzenie stanowiska „prefekta nad wszystkimi marmurami i murami”
1534 r. - brewe papieża Pawła III - określenie zakresu działania papieskiego urzędu konserwatorskiego
Lawinowy przyrost liczby znalezisk - potrzeba zapewnienia im dalszego bytu, zatrudnianie do tych celów artystów jako restauratorów
uzupełnianie ubytków - np. rzeźba Wilczycy Kapitolińskiej
Ekspozycja zabytków - efektowna, ale również rugowanie zabytków kultury antycznej z miejsc publicznych (kontrreformacja)
Przetrwanie budowli antycznej = przystosowanie jej do nowej funkcji = mniejsza lub większa ingerencja w substancję (np. Swiątynia Antoniusa i Faustyny)
Restauracja obrazów
Cały czas funkcjonowała implantacja elementów architektonicznych
Tutaj już mi się nie chciało, więc doczytajcie sami od XVIw. do początków XX w.
Zamek w Malborku
Odbudowa i konserwacja zespołu zamkowego w Malborku w latach 1945-2000 - Kilarski
Idea - pamięć - troska - Arszyński, s. 152-161
1772 - Malbork w wyniku rozbiorów przechodzi pod panowanie pruskie
Przystosowanie zamku do nowych funkcji - prace spowodowały poważne uszczerbki w zabytkowej substancji i strukturze zamku
1794 - berliński architekt Fryderyk Gilly zwiedza zamek i wykonuje jego rysunki ukazujące zniszczenie
1804 - król Fryderyk Wilhelm III wydaje rozporządzenie - zamek w Malborku ma być chroniony przez dalszymi rozbiórkami i zniekształcającymi przebudowami
1803-1815 - wojny napoleońskie
Postulaty odnowienia zamku
badania sondażowe i odkrywkowe zamku oraz studiowanie archiwów
1817-1842 - prace na zamku (fundusz składkowy)
1840-1870 - zmniejszenie tempa prac (prace przy katedrze w Kolonii)
1850 - budowa nowego szczytu nad Wielką Komturią
1868-69 zamek został przebadany przez tajnego radcę budowalnego Hermanna Blankensteina. Jego praca oraz uroczystości jakie odbyły się w Malborku we wrześniu 1872 roku z okazji stulecia powrotu Prus Zachodnich do Królestwa Pruskiego, spowodowały wśród historyków sztuki w głębi Niemiec nową falę zainteresowania dawną stolicą Zakonu.
1882 - został wydzielony specjalny fundusz z budżetu państwa na prace w Malborku; kierownictwo nad pracami przejmuje Konrad Steinbrecht; założone zostało Towarzystwo Odnowy i Wyposażenia Zamku Malborskiego
Prace skupiają się na Zamku Wysokim
Zastosowanie technik wykopaliskowych w jeszcze szerszym zakresie
Steinbrecht prócz opisów, rysunków pomiarowych, studyjnych i fotografii dokumentujących wyniki badań, dokumentował także kolejne zmiany koncepcji konserwatorskich oraz przebieg prac
Do roku 1900 zakończono zasadnicze prace na Zamku Wysokim. Odbudowano tu szereg najważniejszych wnętrz: kościół Najświętszej Marii Panny, kaplicę św. Anny, Kapitularz, Kuchnię, Jadalnię i Świetlicę konwentu. Roboty na Zamku Średnim trwały do 1918 roku i przyniosły efekt w postaci restauracji skrzydła wschodniego z kaplicą św. Bartłomieja, Wielkiej Komturii, Infirmerii i skrzydła zachodniego z Wielkim Refektarzem. Wyjątkiem były wnętrza Pałacu Wielkich Mistrzów, które pozostawiono w kształcie jaki uzyskały w pierwszej połowie XIX wieku.
1922 roku, po czterdziestu latach pracy w Malborku, Konrad Steinbrecht przeszedł na emeryturę. Jego następcą został rejencyjny mistrz budowlany Bernhard Schmid (1872-1947), pełniący jednocześnie obowiązki konserwatora zabytków Prus Zachodnich. Pod jego nadzorem zamek uzyskał swój ostateczny kształt. Zakończono odbudowę kaplicy św. Katarzyny
Odbudowany i wyposażony w szereg neogotyckich mebli obiekt pełnił w okresie międzywojennym funkcję muzeum wnętrz, które dawało zwiedzającym obraz funkcjonowania średniowiecznego klasztoru i przybliżało sposób życia braci zakonnych. Służyły temu aranżacje wystroju poszczególnych wnętrz: kościoła NMPanny, Kapitularza, komnat w skrzydle zachodnim Zamku Wysokiego, kuchni konwentu, Wielkiego Refektarza, etc.
Katedra w Kolonii
Idea - pamięć - troska - Arszyński, s.161-170
1248 - rozpoczęcie budowy świątyni
1560 - przerwanie prac - ukończone prezbiterium i fragment nawy głównej
styl gotyku francuskiego, z kamienia (nie z cegieł)
1796 - wojska francuskie używają jej do celów magazynowych
1797 - obozowisko dla austriackich jeńców wojennych
1808 - Sulpicjiusz Boisseree rozpoczyna badania dziejów katedry oraz pomiarowo - rysunkową inwentaryzację
1814 (lub 1816- odnalezienie oryginalnego średniowiecznego rysunku projektowego z lat 1310-1320, pokazującego lico zachodniego masywu katedry
1823 - rozpoczęcie prac - usuwanie skutków wiekowych zaniedbań
1833 - stanowisko kierownika prac - Ernst Friedrich Zwirner (z rekomendacji Schinkla), jego projekt restauracyjny obejmował prace przy budowie transeptu i nawy (podniesienie ścian bocznych i ich zasklepienie)
Powstaje Towarzystwo Budowy Katedry
1842 - Kamień węgielny pod dalszą budowę położył król pruski Fryderyk Wilhelm IV oraz ówczesny koadiutor, a późniejszy arcybiskup Johannes von Geissel; od tej pory prace postępowały w szybkim tempie
1848 - ukończenie budowy sklepień nad nawami bocznymi
Wiosna Ludów - spowolnienie prac
1855 - ukończenie prac przy fasadzie południowej nawy poprzecznej
1859-1860 - katedrę przykryto stałym dachem
1861- zmarł Zwirner, jego miejsce zajął Richard Voigtel
Problem z funduszami, zorganizowanie loterii
1880 - ukończenie wieży północnej
15.10.1880 - uroczyste zakończenie budowy z obecnością cesarza
1902 - całkowite ukończenie prac