UNIWERSYTET WARMIŃSKO-MAZURSKI

WYDZIAŁ NAUK SPOŁECZNYCH

ZASADY FUNKCJONOWANIA SPÓŁDZIELNI SOCJALNEJ

PEDAGOGIKA PRACY SOCJALNEJ 2MU gr 1

IZABELA KŁOSOWSKA

Rok Akademicki 2012/2013

Spółdzielnia socjalna jest dobrym przykładem , aby pokazać w jaki sposób można uwolnić się od bezrobocia. Spółdzielnie socjalne powstały by pomagać ludziom społecznie i zawodowo. Zachęca do działania. Daje szansę na rozwiązania wielu problemów, ale także wymaga posiadania pomysłu na działanie . Spółdzielnia jest alternatywną formą podjęcia pracy. Praca w spółdzielni daje szansę i możliwość podjęcia zatrudnienia , ale jest także szansą na zdobycie doświadczenia , pewności siebie , podniesienia kwalifikacji, samorealizacji oraz rozwoju zawodowego , społecznego i osobistego. Współcześnie spółdzielnia socjalna stawiana jest za wzór. W ostatnich latach w Polsce rozwinęły się spółdzielnie socjalne . Jest ich już ok.320 (dane za kwiecień 2011 r.), a co najważniejsze - ich liczba rośnie z miesiąca na miesiąc. . Możemy wyróżnić : ogrodowe, opiekuńcze , remontowo- budowlane, w których pracują ludzie wykluczeniu tj. alkoholicy, bezdomni, bezrobotni, osoby niepełnosprawne itp. Dzięki pracy uczą się odpowiedzialności i ekonomii za własną firmę.

Instytucja spółdzielni socjalnej została w Polsce wprowadzona Ustawą z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. Nr 99, poz. 1001), odpowiednio nowelizującą ustawę z 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848 ze zmianami). Aktualną podstawą prawną dla funkcjonowania tychże spółdzielni jest Ustawa z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz. U. Nr 94, poz. 651), która zaczęła obowiązywać 6 lipca tegoż roku. Jest ona najistotniejszym aktem prawnym . Ustawa ta określa zasady zakładania prowadzenia , łączenia oraz likwidacji działalności.

Spółdzielnia socjalna działa na podstawie ustaw takich jak:

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2006 r. o spółdzielniach socjalnych (Dz.U. Nr 94, poz. 651)

- Ustawa z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze (Dz.U. z 2003 r., Nr 188 , poz. 1848 z późń. zm.)

- Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz.U. Nr 122, poz. 1143 z późn. zm.)

- Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. Nr 99, poz. 1001, z późn. zm.)

- Ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrud­nianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776 z późn. zm.)

- Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (Dz.U. Nr 96, poz. 873, z późn. zm.)

- Ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. Przepisy wprowadzające ustawę o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (Dz. U. Nr 96, poz. 874, z późn. zm.)

- Ustawa z dnia 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz.U. Nr 121, poz. 769 z późn. zm.)

- Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 26 października 2004 r. w sprawie wzorów dokumentów niezbędnych do utworzenia spółdzielni socjalnej (Dz.U. Nr 240, poz. 2412)

- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 listopada 2005 r. w spra­wie szczegółowych warunków i trybu dokonywania refundacji ze środków Funduszu Pracy kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy dla skierowanego bezrobotnego, przyznawania bezrobotnemu środków na podjęcie działalności gospodarczej oraz form zabezpieczenia zwrotu otrzymanych środków (Dz.U. Nr 236, poz. 2002)

- Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 22 maja 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielenia, oprocentowania, spłaty, rozkładania na raty i umarzania pożyczek dla osób niepełnosprawnych (Dz.U. Nr 67, poz. 439)

- Ustawa z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej(Dz.U. Nr 173, poz. 1807)

Według Ustawy o spółdzielniach socjalnych instytucje te powinny działać na rzecz:

• Społecznej reintegracji jej członków , przez co należy rozumieć działania mające na celu odbudowanie i podtrzymywanie umiejętności uczestnictwa w życiu społeczności lokalnej i pełnienia ról społecznych w miejscach pracy, zamieszkania lub pobytu,

• Zawodowej reintegracji jej członków , przez co należy rozumieć działania mające na celu odbudowanie i podtrzymanie zdolności do samodzielnego świadczenia pracy na rynku pracy- a działa te nie są wykonywane w ramach prowadzonej przez spółdzielnię socjalną działalności gospodarczej

Czym jest spółdzielnia socjalna?

„Spółdzielnia jest autonomicznym zrzeszeniem osób, które zjednoczyły się dobrowolnie w celu zaspokojenia swoich wspólnych aspiracji i potrzeb ekonomicznych, społecznych i kulturalnych poprzez współposiadane i demokratycznie kontrolowane przedsiębiorstwo.”

Kolejna definiuje spółdzielnię socjalną jako „formę prawną podmiotu łączącego cechy przedsiębiorstwa oraz organizacji pozarządowej, mająca umożliwić jej członkom , którymi muszą być w 50 % osoby zagrożone wykluczeniem społecznym, powrót do uregulowanego życia społecznego i aktywności na rynku pracy.” Spółdzielnia socjalna opiera się na zasadzie osobistego świadczenia pracy przez jej członków.

Spółdzielnia socjalna to przedsiębiorstwo społeczne . Społeczne oznacza , że nie sam zysk jest tutaj najważniejszy, choć wiadomo, że jest ważny. Spółdzielnia jest zrzeszeniem ludzi a nie kapitału. Z tego względu spółdzielnie pomimo, że są przedsiębiorstwami należą także do sektora ekonomii społecznej. Od pieniędzy dla każdego spółdzielcy ważniejsze jest to , że znów może wyjść z domu i zacząć pracować i to na własną rękę , nie oczekując zasiłków, czy innej pomocy państwa. Spółdzielnia musi zarabiać , a zarabiając musi pamiętać o inwestowaniu w swoich pracowników. Dzięki czemu będą oni jeszcze silniejsi na rynku pracy.

Przy zakładaniu spółdzielni socjalnej trzeba pamiętać o 7 najważniejszych sprawach:

1. Nie wolno robić tego w pojedynkę . Pięć osób jest kluczową liczbą . Mając pięciu znajomych czy przyjaciół . Jesteśmy w stanie założyć spółdzielnię socjalną. Liczba członków nie może jednak przekroczyć 50 osób.

2.Ważne , aby spółdzielnie tworzyły takie osoby, które mają do siebie zaufanie . Spółdzielnia nie ma szefa ani podwładnych. Wspólnie tworzona jest firma , a jej członkowie są tak samo za nią odpowiedzialni. Wzajemne zaufanie jest tutaj podstawą.

3.pomysł na biznes musi być dobry ( to , że istnieje możliwość dofinansowania spółdzielni , nie oznacza , że może to być firma robiąca byle co ) Pomysł na prowadzenie firmy musi być realny. Najważniejsze aby posiadał klientów. Ważne jest przygotowanie dobrego biznes-planu oraz planu marketingowego. Kiedy zostaną określone pytanie takie jak : KTO ? JAK ? Z KIM ? GDZIE? Możemy przejść do następnego punktu

4.Przygotowanie statusu ( jest ona wewnętrzną konstytucją ) umowa między członkami spółdzielni , która czarno na biało określa zasady wspólnego działania . Po stworzeniu statutu. Kolejnym krokiem jest zatwierdzenie go.

5.Zwołanie walnego zgromadzenia założycieli spółdzielni - to najważniejszy organ przedsiębiorstwa. Podczas spotkania ustalany jest statut oraz niezbędne w oczach uchwały o powołaniu spółdzielni , o powołaniu zarządu.

6.Rejestracja ( w ciągu 7 dni od walnego zgromadzenia trzeba się zarejestrować w Krajowym Rejestrze Sądowym oraz ogłosić wpis monitora sądowego i gospodarczego . W momencie wpisania jej do KRS zyskuje ona osobowość prawną . Staje się pełnoprawnym przedsiębiorstwem.

Spółdzielnie socjalne mogą liczyć także na udzielenia im wsparcia pozafinansowego proponowanego przez takie instytucje jak : Centrum Wsparcia Spółdzielczości Socjalnej, Stowarzyszenie na rzecz Rozwoju Spółdzielczości i Przedsiębiorczości Lokalnej, Urzędy Pracy , Miasta oraz Gminy. Proponowane wsparcie pozafinansowe takie jak:

• Pomoc przy formułowaniu statusu-> zapewniane jest przez Centrum Wsparcia Spółdzielczości Socjalnej

• Uczestnictwo w kursie komputerowy

• Uczestnictwo w kursie księgowym

• Pomoc w wypełnianiu wniosku do Urzędu Pracy o Przyznanie środków na rozpoczęcie działalności

• Pomoc w poszukiwaniu , udostępnianiu lub adaptacji lokalu do podjęcia działalności -> zapewnione przez Urząd Miasta

• Uczestnictwo w szkoleniach dotyczących zakładania spółdzielni

• Pomoc przez pierwszy rok w prowadzeniu księgowości ( CWSS zatrudniał księgową, która prowadziła rachunkowość dla nowo powstałych spółdzielni)

• Pomoc w zdobywaniu zleceń przez instytucje budżetowe

Spółdzielnie socjalne są przedsiębiorstwami, działają więc jak firmy, ale mogą korzystać z licznych  preferencji: jednorazowych dotacji ze środków Funduszu Pracy; zwolnienia od podatku dochodowego;

kwartalnej refundacji składek płaconych na ubezpieczenie społeczne; zwolnienia z opłat rejestracyjnych.

Podstawowe zasady spółdzielcze określa się mianem zasad rodzicielskich,ponieważ przyjmuje się, iż zostały one wykształcone w jednej z pierwszych spółdzielni, jaka została założona w 1844 r. w Rochdale.

II. Międzynarodowy Kongres Spółdzielczy, ktory się odbył w 1937 r. w Paryżu, uznał wykształcone w spółdzielni w Rochdale zasady za podstawowe kryteria, według których należy oceniać, czy organizacja społeczna ma czy też nie ma charakteru spółdzielczego.

Międzynarodowy Ruch Spółdzielczy wypracował międzynarodowe zasady, za pomocą których spółdzielnie wprowadzają swoje wartości do praktyki. A mianowicie:

1.Zasada dobrowolnego i otwartego członkostwa - spółdzielnie są organizacjami dobrowolnymi , otwartymi dla wszystkich osób, które są zdolne do korzystania z innych usług oraz gotowe są ponosić związana z członkostwem odpowiedzialności, bez jakiejkolwiek dyskryminacji z powodu różnic płci, społecznej , rasowej , politycznej czy religijnej.

2.Zasada demokratycznej kontroli członkowskiej - spółdzielnie są demokratycznymi organizacjami kontrolowanymi przez swoich członków, którzy aktywnie uczestniczą w określaniu swojej polityki i podejmowaniu decyzji. Mężczyźni i kobiety pełniący funkcje przedstawicielskie z wyboru są odpowiedzialni wobec członków. W spółdzielniach szczebla podstawowego członkowie maja równe prawa głosu ( jeden członek - jeden głos) . Zasada demokratycznej kontroli jest potwierdzeniem tego, iż spółdzielnie socjalne są zrzeszeniami osób, a nie kapitału . Każdy z członków posiada jeden głos niezależnie od posiadanych udziałów.

3.Zasada ekonomicznego uczestnictwa członków - członkowie uczestniczą w sposób sprawiedliwy w tworzeniu kapitału swojej spółdzielni i demokratycznie go kontrolują. Co najmniej część tego kapitału jest zazwyczaj wspólną własnością spółdzielni. Jeżeli członkowie otrzymują jakąś rekompensatę od kapitału wniesionego jako warunek członkostwa, jest ona zazwyczaj ograniczona. Członkowie przeznaczają nadwyżki na jeden lub wszystkie spośród następujących celów: na rozwój swojej spółdzielni, jest to możliwe przez tworzenie funduszu rezerwowego, z którego przynajmniej część powinna być niepodzielna; na korzyści dla członków spółdzielni proporcjonalnie do ich transakcji ze spółdzielnią; na wspieranie innych dziedzin działalności zaaprobowanych przez członków.

Zasada autonomii i niezależności- Spółdzielnie są autonomicznymi organizacjami wzajemnej pomocy kontrolowanymi przez swoich członków. Jeżeli zawierają porozumienia z innymi organizacjami, włączając w to rządy, lub pozyskują swój kapitał z zewnętrznych źródeł, to czynią to tylko na warunkach zapewniających demokratyczną kontrolę przez swoich członków oraz zachowanie swojej spółdzielczej autonomii

Zasada kształcenia , szkolenia, informacji- Spółdzielnie zapewniają możliwość kształcenia i szkolenia swoim członkom, osobom pełniącym funkcje przedstawicielskie z wyboru, menedżerom i pracownikom tak, aby mogli oni efektywnie przyczyniać się do rozwoju swoich spółdzielni. Informują one ogół społeczeństwa, a zwłaszcza młodzież i osoby kształtujące opinię społeczną, o istocie spółdzielczości i korzyściach z nią związanych.

Zasada współpracy między spółdzielniami - Spółdzielnie w najbardziej efektywny sposób służą swoim członkom i umacniają ruch spółdzielczy poprzez współpracę w ramach struktur

lokalnych, krajowych, regionalnych i międzynarodowych.

Zasada troski o społeczność lokalną - Spółdzielnie pracują na rzecz właściwego rozwoju

społeczności lokalnych, w których działają, poprzez prowadzenie polityki zarobkowej. Zasady te mają swoje odzwierciedlenie w ustawie Prawo spółdzielcze z 16 września 1982 r.

Henryk Cichoń w swojej książce wymienia inne zasady spółdzielni takie jak:

• Zasada demokracji- podstawa organizacji spółdzielczej. Oznacza , iż wszyscy członkowie posiadają takie same prawa , zakresie oddziaływania na bieg spraw spółdzielni niezależnie od liczby i wysokości udziałów ani też od daty przystąpienia do spółdzielni. Potocznie w praktyce spółdzielczej zasadę tę wyraża hasło: „jeden członek - jeden głos”, co oznacza, że każdy członek dysponuje na walnym zgromadzeniu spółdzielni jednym głosem, bez względu na ilość posiadanych udziałów.

• Zasada samorządności stanowi, podobnie jak zasada demokracji, jedną z podstaw ruchu spółdzielczego. Motto spółdzielczości zawarte jest w haśle spółdzielców: „swoje sprawy bierzemy w swoje ręce”

• Zasada dobrowolności polega na zapewnieniu każdemu możliwie pełnej swobody w podejmowaniu decyzji w zakresie przystępowania do spółdzielni, występowania z niej i uczestniczenia w jej działalności

• Zasada nieograniczonej liczby członków, czyli tzw. zasada „otwartych drzwi”, zobowiązuje spółdzielnię do niezamykania dostępu do spółdzielni osobom zgłaszającym swe przystąpienie.

• Zasada ograniczonego oprocentowania udziałów, znajduje wyraz w wielu ustawach spółdzielczych;

• Zasada niepodzielności funduszu zasobowego odmawia członkom spółdzielni prawa do części funduszu zasobowego w przypadku rozwiązania spółdzielni.

• Zasada podziału nadwyżki w stosunku do obrotów ze spółdzielnią jest uznawana często za cechę znamienną systemu spółdzielczego

• Zasada wspólnoty członkowskiej nakazuje traktować spółdzielnię jako

zwartą grupę społeczną, żywo zainteresowaną w wartości indywidualnej poszczególnych

członków. Przeciwieństwem zasady wspólnoty członkowskiej jest zasada luźnego zrzeszenia osób.

Zasady spółdzielcze to, zgodnie ze stwierdzeniem Deklaracji Spółdzielczej Tożsamości, wytyczne, przy pomocy których spółdzielnie wprowadzają swoje wartości do praktyki. Wartości te to: samo odpowiedzialność, równość , demokracja , samopomoc, sprawiedliwość i solidarność. Są to ogólnoludzkie, humanistyczne i ponadczasowe zasady.

Spółdzielnia socjalna jest instrumentem aktywizacji społecznej aktywizacji zawodowej osób wykluczonych , skazanych na społeczną i ekonomiczną marginalizację.

Cele spółdzielni socjalnej tak określa ustawa o spółdzielniach socjalnych:

Przedmiotem działalności spółdzielni socjalnej jest prowadzenie wspólnego przedsiębiorstwa w oparciu o osobistą pracę członków ;Spółdzielnia socjalna działa na rzecz:

•społecznej reintegracji jej członków, przez co należy rozumieć działania mające na celu

1.odbudowanie i podtrzymanie umiejętności uczestniczenia w życiu społeczności lokalnej i pełnienia ról społecznych w miejscu pracy, zamieszkania lub pobytu, zawodowej reintegracji jej członków, przez co należy rozumieć działania mające na celu

2.odbudowanie i podtrzymanie zdolności do samodzielnego świadczenia pracy na rynku pracy - a działania te nie są wykonywane w ramach prowadzonej przez spółdzielnię socjalną działalności gospodarczej

Członkami spółdzielni socjalnej mogą zostać osoby zagrożone marginalizacją i wykluczeniem społecznym. Stają się założyciele oraz osoby przystępujące do spółdzielni już istniejącej. Każdego członka głos jest tak samo ważny.

Spółdzielnia socjalna jest pierwszą w Polsce formą prawną , która ustawowo wprost została określona jako przedsiębiorstwo społeczne . spółdzielnia taka łączy w swojej działalności funkcje społeczne i ekonomiczne . Wyniku prowadzonej działalności gospodarczej osiągane są zyski, jednak to nie jest najważniejszy cel ,jedynie środek do zrealizowania celów społecznych. Spółdzielnia socjalna działa na rzecz społecznej i zawodowej reintegracji jej członków.

Ze względu na cele , które realizuje spółdzielnia socjalna wartą ją rozpowszechniać. Realizuje ona cele walki z wykluczeniem społecznym. Zasady, na których opiera się spółdzielczość, wzajemna pomoc, zaspakajanie potrzeb członków, aktywne uczestnictwo, a także współpraca, ułatwiają zaistnienie na rynku pracy osobom zagrożonym wykluczeniem społecznym. Dzięki spółdzielni socjalnej osoby wykluczone społecznie znajdują zatrudnienie oraz zostają wzmocnienie społecznie. Z ludzi pozbawionych i uznanych wcześniej za niezaradnych oraz pozbawionych perspektyw do życia , stają się ludźmi aktywnymi i kreatywnymi.

BIBLIOGRAFIA:

• Bierzanek R., Prawo spółdzielcze w zarysie, Warszawa 1968

• Burchart R., Instrumenty wsparcia warmińsko-mazurskich spółdzielni socjalnych, „PRACA SOCJALNA” V-VI 2012

• Cioch H., Zasady roczdelskie i ich realizacja w praktyce , Lublin 2009

• Dobkowski R., Węgierski D., Jak założyć spółdzielnię socjalną, Olsztyn 2012

• Frączak P., Wygański J.J., Polski model ekonomii społecznej, FUNDACJA INICJATYW SPOŁECZNO-EKONOMICZNYCH , Warszawa 2008

• Kwiatkowska B. , Chrzczonowicz M., Jak założyć spółdzielnię socjalną, Warszawa 2007.

• http://www.rcwip.pl

• Materiały konferencyjne, Spółdzielnie Socjalne . Poradnik założycieli, Lublin, III 2005.

Burchart R., Instrumenty wsparcia warmińsko-mazurskich spółdzielni socjalnych, „PRACA SOCJALNA” V-VI 2012,s.94.

R. Dobkowski , Węgierski D., Jak założyć spółdzielnię socjalną, Olsztyn 2012, s. 11.

B. Kwiatkowska , M. Chrzczonowicz , Jak założyć spółdzielnię socjalną, Warszawa 2007, s. 2.

Burchart R., Instrumenty wsparcia warmińsko-mazurskich spółdzielni socjalnych, „PRACA SOCJALNA” V-VI 2012,s.94-95.

R. Dobkowski, D. Węgierski, Jak założyć spółdzielnię socjalną, Olsztyn 2012,s.9.

R. Burchart , Instrumenty wsparcia warmińsko-mazurskich spółdzielni socjalnych, „PRACA SOCJALNA” V-VI 2012,s.94.

Tamże, s. 99-103.

R. Bierzanek, Prawo spółdzielcze w zarysie, Warszawa 1968, s. 15.

http://www.rcwip.pl z dnia 5.05.2013

Materiały konferencyjne, Spółdzielnie Socjalne . Poradnik założycieli, Lublin, III 2005.

Dobkowski R., Węgierski D., Jak założyć spółdzielnię socjalną, Olsztyn 2012, s. 9-10.

H. Cioch, Zasady roczdelskie i ich realizacja w praktyce , Lublin 2009,s. 30-33.

B.Kwiatkowska , M. Chrzczonowicz, Jak założyć spółdzielnię socjalną, Warszawa 2007, s. 3.

Tamże, s. 3-4.

P. Frączak , J. J. Wygański , Polski model ekonomii społecznej , FUNDACJA INICJATYW SPOŁECZNO-EKONOMICZNYCH , Warszawa 2008.,57.

---