Tkanka Nabłonkowa

• Najbardziej charakterystyczna cecha: ścisłe przyleganie do siebie.

• Forma substancji międzykomórkowej: blaszki podstawne

• Zespoły komórek nabłonkowych tworzą 2 zasadnicze rodzaje struktur: wyściółki nabłonkowe i gruczoły.

• Wyściółki nabłonkowe- pokrywają zewnętrzne i wewnętrzne powierzchnie organizmu, kontaktujące się ze środowiskiem zewnętrznym (skóra, rogówki, drogi pokarmowe, oddechowe, moczowe, rozrodcze) oraz z płynami ustrojowymi (naczynia krwionośne i limfatyczne)

• Gruczoły - skupiska komórek nabłonkowych, wyspecjalizowanych w pełnieniu funkcji wydzielniczej

• Nabłonki nie mają naczyń krwionośnych, tlen, substancje odżywcze dostają się na drodze dyfuzji.

• Komórki nabłonkowe cechują się polaryzacją. 2 powierzchnie: przyszczytowa i boczną i przypodstawna

• Funkcje nabłonków:

• Ochronna- ochraniają głębiej położone tkanki

• Resorbcyjna- wchłanianie różnych substancji

• Wydzielnicza - produkcja i wydzielanie różnych substancji

• Barierowa- regulacja transportu substancji. Niektóre warstwy ułatwiają transport inne go blokują

• Zmysłowa - odbiór bodźców ze środowiska zewnętrznego

• CHARAKTERYSTYKA:

• Ze względu na ilość komórek:

• Nabłonki wielowarstwowe:

• Nabłonki jednowarstwowe

• Ze względu na kształt:

• Nabłonki płaskie

• Nabłonki sześcienne

• Nabłonki walcowate

• Nabłonek wielowarstwowy płaski: rogowaciejący(żywe komórki) i nierogowaciejący (warstwy obumierają tworząc martwe płytki rogowe

• TABELA 2.1/str. 71 (kompendium histologii)

• Nabłonek wieloszeregowy(wielorzędowy) - odmiana nabłonka jednowarstwowego walcowatego. Komórki mają podstawy na tej samej wysokości, jądra komórkowe leżą na różnych wysokościach, co stwarza wrażenie nabłonka wielowarstwowego.

• Nabłonek przejściowy (urotelium) - występuje w drogach moczowych, jest to nabłonek wielowarstwowy. Warstwę powierzchnią stanową komórki baldaszkowate- dwujądrzaste. Przyszczytowa błona komórkowa jest zbudowana ze sztywnych asymetrycznych płytek. Płytki nieprzepuszczalne dla wody. Komórki baldaszkowate stanowią barierę chroniącą nabłonek przed kwaśnym wpływem moczu.

Nabłonek ten jest bardzo rozciągliwy.

• Odnowa nabłonków- część ulega eliminacji na drodze złuszczania lub apoptozy - ich miejsce zajmują nowe komórki. Najbardziej intensywnie to zachodzi w miejscach najbardziej narażonych na urazy (naskórek, nabłonek przewodu pokarmowego) 2 główne mechanizmy odnowy nabłonka:

• Nabłonek wielowarstwowy: komórki potomne po mitozie przesuwają się ku wyższym warstwom

• Nabłonek jednowarstwowy: znajdują się tam obok komórek zróżnicowanych komórki niezróżnicowane - różnicują się w dojrzałe komórki w miarę potrzeby

• MIKROKOSMKI:

• Palczaste wypustki cytoplazmy pokryte błoną.

• Występują pojedynczo lub w nieregularnych skupiskach na powierzchni wszystkich tkanek. W niektórych nabłonkach (jelitowy, kanalik proksymalny nerki) tworzą brzeżek szczoteczkowaty - sztywne, jednakowo wysokie, gęsto ułożone

• Wewnątrz mikrokosmka znajduje się wiązka filamentów aktynowych.

• Brzeżek szczoteczkowaty- 30-krotnie zwiększa powierzchnię wchłaniania

• Sterocylia - długie mikrokosmki- występujące wyłącznie na powierzchni nabłonka wyścielającego kanał najądrza i komórkach ucha wewnętrznego.

• MIGAWKI (RZĘSKI):

• to wypustki cytoplazmy obdarzone zdolnością ruchu.

• W formie brzeżka migawkowego- spotykamy je na powierzchni nabłonka dróg oddechowych i jajowodów.

• Aksonema - aparat ruchowy rzęski, to wiązka mikrotubul - na obwodzie 9 par dubletów, w środku 2 oddzielne mikrotubule centralne.

• Odpowiednio zsynchronizowane ruchy par mikrotubul wywołują ruch całej migawki. Odbywa się w 1 płaszczyźnie i ma 2 fazy:

• Szybkie zgięcie w jedną stronę (zależne od dyneiny)

• Bierne wyprostowanie (zależne od neksyny)

• Metachronia ruchu migawek - efekt „fali” uderzeń migawek przesuwający się w danym kierunku

• Migawka składa się z: łodygi, ciałko podstawne, aparat korzonkowy.

• Witki - występują w plemniku- mają większą długość, dodatkowe włókna, osłonki białkowe i spiralny ruch. Posiadają taką samą aksonemę i ciałko podstawne.

• POŁĄCZENIA MIĘDZYBŁONOWE:

• Za zespolenie błon komórek odpowiadają transbłonowe białka łączące.

• Połączenia międzykomórkowe spełniają 3 funkcje:

• Zapewniają powiązanie sąsiednich komórek (połączenia mechaniczne)

• Uszczelniają przestrzeń międzykomórkową (połączenia ścisłe lub barierowe)

• Umożliwiają przekazywanie jonów i substancji niskocząsteczkowych (połączenia komunikacyjne)

• Kadhedryna- transbłonowe białko łączące

• Sfera przylegania - połączenie mechaniczne, lokalną odmianę tego połączenia jest punkt przylegania - łączący komórki tylko na niewielkiej powierzchni.

• Desmosom - połaczenie mechaniczne (porównanie do zamka zatrzaskowego). Pod błonami w cytoplazmie znajduje się zbudowane z białek gęste płytki desmosomowi, w których zakotwiczają się filamenty pośrednie.

• Sfera zamykająca- połączenia ścisłe. Uszczelnia przestrzeń międzykomórkową i uniemożliwiają niekontrolowane przechodzenie substancji przez szczeliny sąsiadujących komórek - wymusza transport przez błonę i cytoplazmę. Połączenie to stanowi barierę dla bocznego przemieszczania się białek i lipidów.

• Obecność sfer jest przyczyną istnienia barier tkankowych np.:

• Bariera krew-mózg (między naczyniami a tkanką nerwową)

• Bariera grasiczna (między naczyniami i utkaniem kory grasicznej)

• Bariera jądrowa - (między przedziałem zewnętrznym i wewnętrznym w kanalikach nasiennych jądra)

• Neksus - połączenie szczelinowe. Ma charakter komunikacyjny. Obecność specyficznych kompleksów białkowych - koneksonów. Przez kanały koneksonów mogą przechodzić substancje niskocząsteczkowych : jony cukry, nukleotydy, aminokwasy, witaminy.

• Ważna rola- przekazywanie potencjałów czynnościowych powodujących np. skurcz mięsni gładkich czy mięśnia sercowego.

• Zamykają się na skutek spadku pH czy wzrostu stężenia Ca⁺²

•