,,Rodzaj cięć pielęgnacyjnych:CW,CP,TW,TP Ogólne zadania trzebieży- Rola leśnika nie może się ograniczać do spokojnego oczekiwania wyników doboru naturalnego, dokonującego się w toku procesu wydzielania. Musi on wkraczać jak najwcześniej najwcześniej jak najskuteczniej najskuteczniej przebieg tego procesu.Podkreślony przez Miczurina moment wychowawczy w hodowli roślin ma największe znaczenie w okresie młodocianym drzew i wtedy też powinno następ ować typowanie drzew dorodnych. Zdanie się na los przypadku i odczekiwanie z wyborem do okres u późnego nie godzi się ze stanowiskiem postęp owego leśnika. Jeżeli więc trzebierz ma być zabiegiem wychowawczym musi mieć określony obiekt wychowania, czyli należy wcześniej typować i trwale oznaczać drzewa dorodne, aby móc je potem systematycznie pielęgnować lub po sprawdzeniu, że utraciły cechy „dorodności”wyzn aczyć na ich miejsce inne Trzebież jako zabieg pielęgnacyjno-hodowlan 1 Polega na stopniowym usuwaniu nadmiaru drze w z d-s.Jest świadomym zabiegiem zastępującym naturalne wydzielanie się drzew 2 Sposób przeprowadzania t-ży zależy od wyzna czonego celu(wyprodukowanie określonej jakości surowca, przebudowa d-s, utrzymanie d-s w teren ach przemysłowych ) Metoda t-ży 3 System cięć Schadelina 3.1 Znaczenie pielęgnacji młodników - cięcia negatywne, pozostawienie kandydatów 3.2 T-ż -selekcja pozytywna, wybór aspirantów 3.3 Każdy aspirant wraz z otoczeniem tworzy komórkę t-żową 3.4 Wybór elity kończy t-ż wczesną o ostrych kryteriach selekcyjnych 3.5 Przejście do cięć prześwietlających 3.6 Nie zalecał trwale znaczyć aspirantów i elit. Każąc przy każdym cięciu indywidualnie oceniać drzewa 3.7 W celu szacowania wartości hodowlanej zastosował klucz liczbowy : 3.7.1 Setkami określił stanowisko socjalne (100- Górujące i II panujące kl. Krata, 200-IIIkl. Współ anujące, 300- IVkl. Opanowane , 400-Vkl. Przykł uszone 3.7.2 Dziesiątkami oznaczył jakość strzały (10-dobra, 20-średnia,30-zła) 3.7.3 Jednostkami oznaczył budowę korony (1- dobra symetryczna, gęsto ulistniona, żywotna , 2-średnia, jednostronnie ścieśniona, 3-zła słabo ulistniona zamierająca 4 Polska wersja t-ży Schadelina 4.1 Podział drzew na 3 kategorie. (dorodne, pożyteczne, szkodliwe) 5. Rozpieracze i przerosty 6. Wybór drzew dorodnych 7. Pozycja socjalna oraz wartość gospod. (111-222) 8. Pożądana liczba drzew dorodnych na 1ha(dla So w TW:bs,600-800, Bśw 500-600, BM-400-500, LM-300-400(przy założenui prawidłowego składu gatunkowego 9.1 Pierśnica +20%-utrzymanie potencjału 9.2 Podkrzesywanie lub bez 9.3 Ogólna jakość d-stanu Cechy jakimi powinny się charakteryzować podstawowe metody trzebeżowe: -rodzaj trzebieży, sposób i forma wyboru drzew, natężenie t-ży, intensywność intensywność-ży, nawrót t-ży(interwał) Rodzaj t-ży: dolna kombinowana górna Dla określenia rodzaju t-żymożna używać wskaźn ików jakościowych jakościowych alboilościowych Przy jakościowym definiowaniu rodzaju t-ży używa się klas bonitacyjnych ( Krata, Schwapacha ewentualnie stopni grubości albo klas koron. W ramach poszczególnych klasyfikacji drzewa dzieli się na górne i dolne . Według tego na jakiej grupie opiera się t-ż wyróżnia się t-ż górną dolną oraz różne ich kombinacje Wskaźniki jakościowe definiowanie i określanie rodzaju t-ży jest dość szerokie i subiektywne. Pozostawia gosp. lasu znaczną swobodę. Np. rodzaj t-ży dolnej obejmuje szeroką skale alternatyw t-ży, jeśli chodzi o usuwanie drzew z d-s podrzędnego (oznacza w większości klasyf ikację jako 3,4 i 5) a dopuszcza się jeszcze cięcia w d-s głównym (klasy 1i2). W d-s tego samego gatunku i wieku klasy poszczególnych drzew mogą mieć różny rozkład liczebnościowy i miąższ ościowy. W związku z powyższym różnić się będą one pod względem wskaźników ilościo wych, chociaż określany jakościowo rodzaj lub stopień t-ży mogą być w takich d-ch jednakowe Wskaźniki ilościowe definiowanie rodzaju t-ży opiera się na wskaźnikach które charakteryzują pewniej i dokładniej przeciętne rozmiary strzał i pni drzew usuwanych z d-s przy określonym rodzaju i stopniu t-ży. Z punktu widzenia tej klasy fikacji wyróżnia się 3 rodzaje t-ży : dolną kombi nowaną i górną Dla określenia rodzaju t-ży według wskaźników ilościowych, używa się w literaturze fachowej dla teorii i praktyki leśnej indeksów t-żowych. Indeksy (wskaźniki) wyróżniają stosunek wymiarów przeciętnego drzewa wyciętego do wymiarów przeciętnego drzewa z d-s przed trzebieżą Dla charakterystyki przeciętnego d-s używa się najczęściej: - grubości (dm- przeciętna grubość drzewa usunie tego, Dm- przeciętna grubość drzewa w d-s przed t-żą ) Id=dm/Dm -wysokości(hm-przeciętna wysokość drzew usuni ętych. Hm- przeciętna wysokość przed t-żą Ih=hm/Hm - miąższość Iv=vm/Vm Indeks Id,(grubości) Ih(wysokości), Iv(objętości) charakteryzują liczbowo przede wszystkim rodzaj t-ży.Najczęściej używa się indeksu objęościwego Iv Przy t-ży dolnej wycina się głownie drzewa z cieńszych stopni grubości, do których, zgodnie z prawidłościami żądzącymi różnicowaniem biosoc jalnym populacji drzewiastych należą drzewa z niższych kla. Przy tym rodzaju t-ży dm<Dm, hm<Hm, vm<Vm, a indeks Id,Ih i Iv mają wartość mniejszą od 1,0 Obowiązuje tu także zależność że V(%)<n(%).Gdzie v(%)- procent usuniętej miąższości, n(%) procent usuniętej liczby drzew -wskaźnik natężenia trzebieży. Wielkości indeksów są tym niższe im bardziej t-ż ma charakter dolnej. Krzywa struktury grubości drzew usuwanych charakteryzuje się mniejszą zmiennością niż dla całego d-s. Na osi stopni grubości usytuowana jest przy lewym ramieniu krzywej dla całego d-s. Kulminacja największej liczebności przypada znacznie wcześniej niż dla krzywej struktury całego d-s.A więc t-ż dolna podobna jest więc do przebiegu naturalnego Wydzielania się drzew Przy t-ży kombinowanej(neutralnej) usuwa się drzewa ze wszystkich stopni grubości i klas wysokości, to jest, zarówno podrzędne jak i górne i to w przybliżeniu proporcjonalnym do ich udziału w d-stanie .Przy takiej t-ży dm=Dm, hm=Hm, vm=Vm,, a więc Id,Ih,Iv=1,0 Również v(%)=(n(%) Struktura grubości drzew usuniętych obejmuje taki sam zakres stopni grubości jak cały d-stans dystans t-ży górnej usuwa się się przeważnie drzewa z wszystkich klas biosocjalnych (klasa 1,2) i stopni grubości a niekiedy także w |
mniejszym stopniu drzewa niższych (cieńszych ) klas. Oczywiście również drzewa martwe i obum ierające, ale tych nie uwzględnia się w obliczenia ch. W t-ży górnej dm>Dm, hm>Hm, vm>Vm, a więc wszystkie trzy indeksy mają wartość większą od 1,0. Również v(%)>n(%). Na osi krzywej struktury grubościkrzywa drzew usuniętych przesunięta jest ku prawemu ramieniu krzywej struktury grubości całego d-s. Krzywa ta może obejmować także drzewa niższych klas. Tak więc niekiedy t-ż ta może się przy charakterystyce ilościowej upodobnić do kombinowanej. Stąd w praktyce t-ż kombinowana zalicza się do t-ży górnej Na podstawie pow. Próbnych różni autorzy określili dla głównych gat. Gosp. przeciętne wartości indeksów dla określenia rodzaju t-ży, jak i w ramach rodzaju t-ży dla stopni t-ży Hume(1953)określił następujące wartości indeksó grubościowych (Id) dla rodzajów i stopni t-ży obowiązujące dla wszystkich gat. Drzew
Johnston (1967) określił indeks objętościowy dla różnych rodzajóe i stopni t-ży
Halaj(1976) obliczył dla Św w Czechosłowacji na podstawie materiału doświadczalnego, następ ujące wartości wszystkich trzech indeksów t-ych
Rodzaj t-ży indeks t-ży Iv Id Ih Naturalne wydzielanie się drzew 0,24 0,61 0,71 Typowa trzebierz dolna z usunięciem 0,38 0,65 0,76 Poj. Drzew z warstwy górnej Trzebież dolna z umiarkowanym wkraczaniem 0,62 0,81 0,89 Do warstwy górnej T-eż górna z umiarkowanym zabiegiem dolnym 0,88 0,96 0,98
Trzy pierwsze przypadki podane przez Halaja można porównać w kolejności do słabej umiar kowanej i silnej t-ży dolnej niemieckiej. Ostatnie wskaźniki dowodzą że nie jest to typowa t-ż górna lecz zbliżona do T-ży kombinowanej
Stopień trzebieży -Wiąże się z określoną klasą biosocjalną drzew z której usuwa się wszystkie albo większość drzew. Stopnie t-ży określają dosyć dokładnie, które klasy drzew mają być z d-s usunięte. Zarówno rodzaj jak i stopień t-ży po wyznaczeniu w konkretnym d-s, można określić także ilościowo według wskaźników liczbowych omówionych niżej Słaba-(dolna warstwa d-s )może być duża liczba sztuk ale mała masa, niska przeciętna wysokość, niska przeciętna pierśnica) Umiarkowana (dolne warstwy+umiarkowane wkraczanie w warstwę górną) Silna(górne warstwy d-s) może być mała liczba sztuk ale wyższa od przeciętnej pierśnica, wysokość masa Natężenie (nasilenie) trzebieży-ta charakterystyka t-ży ma największe znaczenie ze względu na gosp. prowadzenie zabiegu. Określa się ją ilościowo (liczbowo)Natężenie t-ży definiuj e się wartościami drzew (liczba drzew-n, g-pow.przekroju, v-miąższość ha) które usuwa się w jednym zabiegu (jednorazowo). Wielkości te są zależne od gatunku i jego specyficznego rytmu wzrostowego warunków siedliskowych i produkt cyjnych wieku d-s zadrzewienia długości okresu nawrotu i dotychczasowego prowadzenia d-s Natężenie trzebieży można określić dwojako: 1 Według wartości absolutnych-liczbą usuniętych drzew(n), usuniętą pow. Przekroju(g), lub miąższość drzew(v) 2 Według wartości względnych natężenie t-ży okr eśla się w % usuniętej liczby(n), pow. Przekroju (g), oraz miąższość drzew(v). Oblicza się je w stosunku do tych wartości dla całego d-s (N,V,G) według wzorów: - n%=n/N*100 -g%=g/G*100 - v%=v/V*100 Natężenie t-ży określa się słownie wg. Wartości n,g,v lub n%,g%,v%, takimi samym i słowami -słaba, umiarkowana, silna, jak dla stopni t-ży. Procentowe określenie tych stopni na tężenia t-ży nie jest w europie jednolite Pollanschutz 1971 w związku z pielęgnowaniem młodych młodych d-s iglastych określa natężenie poj. Zabiegu według według%,według%następująco Natężenie zabiegu n% v%
t-ż słaba 10-20 5-10 t-ż umiarkowana 20-30 8-20 t-ż silna 30-50 14-40
Tracenko1939 podaje następujące stopnie natężenia t-ży wg. Procentu usuniętej miąższości Słaba do15% Umiarkowana 15-25% Silna 26-35% Bardzo silna powyżej 35%
Czynniki rozstępu według Hummel”a i Hart- Becking”a określają natężenie jak i intensywność intensywność t-ży Kryteria te wychodzą z pożąda nego przeciętnego rozstępu drzew z czego wynika liczba drzew do usunięcia. Autorzy ci przyjęli za podstawę dla określenia rozstępu drzew wysokość górną d-s (Ho). Wysokość górną d-s uważa się za bardzo odpowiedni ą i praktycznie uniwersalną cechę biometryczną, ponieważ ze wszystkich cech taksacyjno-dendrometrycznych w najmniejszym stopniu podlega wpływowi zabiegów trzebierzo wych. Według wymienionych autorów za d-s optymalny ze względów produkcyjnych i stabilno ści uznaje się taki w którym przeciętny rozstęp (s) równa się 20%wysokości górnej s=Ho/5 T-ż realizowana według wskaźnika liczby drzew określonego na podstawie ich pożądanego rozstępu wskazuje w praktyce że przy usuwaniu jednakowej liczby drzew może ona różnić miąższ ość pozyskanego drewna. Bowiem ta ostatnia zal eży od tego z jakich stopni grubości pochodzą wycinane drzewa. Dlatego ten wskaźnik jest odpowiedni dla t-ży dolnej przy których usuwa się przedewszystkim drzewa z klasy 4i5 oraz przypadkowo z 3 Assmann1961zają się problemem określenia zdol ności produkcyjnej teorię swoją oparł na zadrzew ieniu naturalnym (przyrodzonym). Wychodzi on z zależności między przyrostem miąższości a pier śnicową powierzchni przekroju d-s. Na podstawie badań z pow.t-ych zdefiniował 3 wielkości pow. Przekroju: 1 Maksymalna pow. Przekroju którą odpowied nio dla gat. I wieku reprezentują pow. Kontrolne- bez zabiegów. Jest to maksimum jakie może w danych warunkach siedliskowych i wieku wytworzyć określony gat 2 Optymalna pow. Przekroju to taka która zap. wnia największy przyrost. Jest niższa niż maksymalny lub się z nią zrównuje 3 Krytyczna pow. Przekroju, to taka przy której osiąga się jeszcze 95% max. Przyrostu. Przyjmuje |
Się że zapewnia to osiągniecie pożądanej miąższo ści produkcji Od nich wychodzi naturalny (przyrodzony) stopie ń zadrzewienia wyliczany ze stosunku pow. Przek roju rzeczywistej do max G rzeczy/ G max Assman uzyskał tzw. Krzywe optymalizacyjne Porównał on względne pow. Przekroju ze względ nie wyrażonym przyrostem miąższości w różnym wieku dla gatunków. Przy max pow przekroju (100%) również przyrost miąższości = 100%. Jak wynika w wieku 42-51lat optymalne zadrzewienie dla Św = 0,75 zapewniaj ąc 112% przyrostu miąższości a krytyczne zadrze wienie które zapewnia jeszcze 95% przyrostu max -0,59. Z wiekiem optymalna pow. Przekroju zbliż a się do max, a w 61-letniej Św jest jej równa. Po Po tym wieku obniżenie pow. Przekroju nie powo duje zwiekrzenia max przyrostu miąższości. Kiedy z wiekiem krzywa optymalizacyjna spłasz cza się pow. Krytycznego zadrzewienia pozostaje w przybliżeniu stała Za odpowiedni wskaźnik dla określenia natęże nia t-ży znośnego ze względów produkcyjnych uznaje się krytyczne zadrzewienie naturalne Natężenie t-ży rośnie w młodym wieku aż do max a potem maleje. Wiek w którym nasilenie t-ży jest największe zależy od bonitacji. Im wyższa bonitacja tym kulminacja następuje później. Natężenie t-ży zmniejsza się z obniżaniem wskaźnika zadrzewienia, bowiem z obniżeniem miąższości całego d-s zmniejsza się także miąż szość drzew usuwanych. Proporcjonalne obniże nie natężenia t-ży nie jest jednak takie same jak obniżenie zadrzewienia. Bowiem jeśli przy zadrze wieniu 1,0 natężenie t-ży określamy jako 100 to przy zadrzewieniu 0,9 natężenie wynosi około 75 przy zadrzewieniu 0,8 mniej więcej 50, przy zadrz cewieniu 0,7 w przybliżeniu 25 a przy zadrzew ieniu 0,6 nie usuwa się już nic. Natężenie t-ży zale ży też od gat. Właściwości gat mają wpływ na prz ebieg wzrostu i rozwoju d-s który wyraża się pop rzez zmiany zmiany wartości dendrometrycznych W d-s gat cienioznośnych(bk,jd) które uchodzą za bardziej plastyczne i charakteryzują się silniejszą i dłuższą reakcją na zabieg, nasilenie t-ży jest większe niż w d-s gat światłożądnych(So,Md,Db) u których reakcja jest słabsza i krótsza Intensywność trzebieży wg. Kornela 1991 Jest to miara natężenia jednego zabiegu lub większej ilości zabiegów następujących po sobie, ewentua lnie wszystkich zabiegów t-ych w trakcie życia d-s ale takimi wskaźnikami ilościowymi które są nie zależne od długości nawrotu cięć. Nawrót cięć wpływa bowiem bardzo na intensywność t-ży Np. seria silnych zabiegów przy krótkim nawro cie daje wysoką a przy długim nawrocie niską intensywność. Na podstawie tej definicji używasię w literaturze większych liczb ilościowych wskaźni ków intensywności t-ży Można ją wyrazić między innymi : 1 Przeciętnej rocznej wielkości t-ży z jakiegoś ok resu - w wartościach absolutnych lub względnych a) Intensywnośc absolutna(v), wyraża w m3/ha przeciętna roczną miąższość miąższość jakiegoś okresu pozyskaną w t-ży b) względna intensywnośc(v%) wyraża udział % przeciętnej rocznej t-ży w m3/ha do przyrostu rocznego miąższości (bieżącegu lub przeciętnego) w m3/ha 2 Wielkości sumarycznej odnoszącej się do pozy skanego drewna od rozpoczęcia t-ży aż do określo nego wieku a) absolutna intensywność odnosi się do pozyskan ego drewna od rozpoczęcia t-ży aż do określonego wieku(w m3/ha) b)Względna intensywnośc wyraża tę sumaryczną wielkość w % całkowitej produkcji do tego wieku Przy uwzględnieniu wieku rębności d-s charakter yzuje całkowita intensywność t-ży. Inaczej procent pozyskania przedrębnego 3 Cech drzewostanowych dla całego d-s lub jego części głównej. Używa się tu liczby drzew(N), pow. Przekroju(przekroju), lub miąższości (V) na hektar wyliczonej w zależności od wieku i bonitac ji a także średniej grubości lub wysokości. Dane takie znajdują się w tablicach zasobności i przyros tu d-s. Przez porównanie można określić intensyw ność. Niekiedy dodaje się tu współczynnik jeszcze stabilności(w Polsce określany jako wspułczynnik smukłości), rozumiany jako stosunek średniej wys okości do średniej grubości wyrażony w % (h/d w %) Nawrót trzebieży Najważniejszą czasową cechą t-ży jest nawrót. Do jej czasowej charakterystyki należy termin rozpoczęcia t-ży, czas ich trwania w okresie życia d-s. T-że powinny płynnie nawiązy wać do czyszczeń w ramach całego systemu pielę knowania. Między ostatnim zabiegiem pielęgnacy jnym w młodniku a pierwszą t-żą musi upłynąć ta ki okres, aby się w pełni zrealizował cel ostatnieg o czyszczenia z różnych punktów widzenia (produ ktyjnego, trwałości funkcji) i nie został naruszony płynny rozwój d-s Nawrót t-ży określa periodyczność powtórzeń zabiegów. Tę periodyczność można wyrazić albo liczbą lat między dwoma następującymi po sobie zabiegami albo w metrach przedziałów przyrostu wysokości (według wysokości średniej albo górn ej) d-s w którym przeprowadza się t-ż. Nawrót t-ży określony liczbą lat zależy od intensy wności wzrostu od natężenia poprzedniego zabieg u ale takrze od złożoności (zmieszanie budowa) d-s. Dlatego Dlatego w młodych młodych d-s wyż szej bonitacji i wielogat. O jednostkowym lub mał opowierzchowym zmieszaniu stosuje się krótsze nawroty. W starszych niższej bonitacji oraz jedno gat. D-s dłuższe nawroty. Nawrót t-ży określany według odcinków przyrostu wysokości(1m) nie za leży od intensywności wzrostu, jest więc stały dla d-sów różnego wieku i różnej bonitacji. Prawdą jest jednak że określony odcinek przyrostu wyso kości (np. 2lub3m) odpowiada w młodych d-s lepszej bonitacji krótszemu a w starszych o gorszej bonitacji dłuższemu nawrotowi czasowemu. Nawrót t-ży trzeba elastycznie dosta sować do zdolności wzrostowych drzew zwołasz cza do tempa i rytmu wzrostu wysokości. Dla szybko rosnących gat nawrót musi być krótszy niż dla wolno rosnących. Nawrót dla trzebieży wczesnych i późnych Okres powtarzalności t-ży zależy od składu gat. D-s jego wieku i wymagań co do ilości potrzebne go światła a w dużej mieże od siedliska decydujac ego o szybkości rozwoju poszczególnych gat drze w. Na siedliskach słabszych nawrót t-ży wczesny ch przy tych samych gat drzew będzie dłuższy i siega 7lat natomiast na bogatszych siedliskach na których zwarcie koron po przprowadzonei t-ży na stępuje szybko musimy stosować nawrót krótszy 3-5lat. W d-s jedno gat złożonych z gat. Światłożą dnych szybko rosnących oraz w d-s dotychczas słabo pielęgnowanych stosujemy częstszy nawrót cięć. W d-s wielo gat. Lub różno wiekowych w których na ogół prowadzimy intensywniejsz t-że przyjmujemy dłuższy okres nawrotu Przy dłuższy m nawrocie cięć intensywność każdorazowej t-ży musi być wieksza, a silniejsze przerwanie zwarcia i szybszy rozwój koron powoduje w następnych latach wzrost grubości strzały. Duże i raptowne zmiany we wzroście wywołują duże różnice w szerokości słojów rocznych co wpływa niekorzystnie na jakość drewna |
Etapy wyznaczania TRZEBIEŻY WCZESNEJ 1 Określenie celu (metoda t-ży)(produkcja sortym entów cele ochronne, cele rekreacyjne) 2 Zasadność wykonania t-ży (stan d-s,dostępne środki) 3 Ustalenie rozpoczęcia etapu t-ży. Wejście d-s w okres dojrzewania. Jest to okres wzmożonego naj intensywniejszego rozwoju drzew. U większości drzew zaznaczają się już indywidualne cechy pozwalające na określenie ich wartości hodowlane j. Możemy wnioskować o dalszej możliwości rozwojowej drzewa w d-s.Możemy wyznaczyć drzewa dorodne. 4. Ustalenie terminu wykonania pierwszej t-ży wiosna 5 Ocena liczby drzew dorodnych( typ siedlisko wy lasu skład gat. Przyszłego d-s aktualna liczba drzew dorodnych)(ewentualnie jeszcze raz sprecyzowanie celu) 6 Określe natężenia t-ży(aktualny skład gat d-s aktualny skład sanitarny aktualne zwarcie koron, stan pokrywy runa, czeremcha amerykańska, wprowadzanie podszytów, położenie d-s -skraj, stok, wnetrze kompleksu, szlaki burzowe) 7 Zakończenie etapu t-ży wczesnej( koniec kulminacji wzrostu- w różnym okresie u różnych gat, i w różnym okresie w różnych typach siedliskowych lasu. Zadrzewienie Są to drzewa i krzewy rosnące poz a terenami zurbanizowanymi które nie wytwarzają leśnego zespołu produkcyjnego mogą być zadrzewienia naturalne bądź sztuczne |
|