Mikroekonomia

1. Dobra i usługi jako środki zaspokojenia potrzeb

1. Podobnie jak potrzeby, również środki zaspokojenia ludzkich potrzeb mają różnorodny charakter. Najogólniej biorąc, można je podzielić na materialne i niematerialne. Środki materialne, obejmują naturalne zasoby przyrody oraz rzeczy będące wynikiem działalności człowieka, odgrywają bardzo istotna i zazwyczaj dominującą role w zaspokojeniu potrzeb ludzkich. Zagadnienia dotyczące ich produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji stanowią główny przedmiot zainteresowań ekonomii. Niematerialne środki zaspokojenia potrzeb ludzkich, takie jak np. przekazywanie wiedzy i informacji, dostarczanie rozrywek, porady lekarskie i prawne, zapewnianie bezpieczeństwa i ładu publicznego, określane są zwykle mianem usług niematerialnych (w odróżnieniu od usług materialnych, jak usługi krawieckie, szewskie, fryzjerskie itd.). świadczenie tych usług wymaga oczywiście używania różnych środków materialnych, np. budynków czy narzędzi. Rola usług niematerialnych systematycznie wzrasta. Wzrasta też zainteresowanie nimi ze strony ekonomii. Tak więc można powiedzieć, że środkami służącymi do zaspokojenia ludzkich potrzeb są dobra i usługi. Dobra dzielą się na wolne i ekonomiczne. Mogą się też dzielić na konsumpcyjne i produkcyjne.

2. Związki przedsiębiorstw i ich rodzaje

1. Związki kooperacyjne to takie, w których współdziałające przedsiębiorstwa zachowuję ekonomiczną oraz prawną samodzielność.
   Związki koncentracyjne - mamy to do czynienia z połączeniami przedsiębiorstw w związku z czym uczestniczące przedsiębiorstwa w większym lub mniejszym stopniu rezygnują z samodzielności gospodarczej, czasami też prawną. Jedno przedsiębiorstwo kieruje innymi - jednolite kierowanie.
   Przejęcie - jedno przedsiębiorstwo nabywa część udziałów drugiego. Drugie jest teraz uzależnione kapitałowo od pierwszego.
   Fuzja - łączą się dwa przedsiębiorstwa i powstaje jedno.
   Kooperacja bezumowna - często niepisane umowy dotyczące cen, konkurencji, ...
   Kooperacja umowna - każda z tych form jest oparta na umowie.

3. Ingerencja państwa w proces tworzenia cen

1. ceny urzędowe - narzucone przez państwo. Wzajemne roszczenia stron w takim przypadku regulują przepisy art. 537-541 kc. Kodeks rozróżnia cztery rodzaje cen urzędowych:

ceny sztywne (cena jest ściśle określona zarządzeniem)

ceny minimalne (cena zapłacona nie może być niższa od określonej)

ceny maksymalne (cena zapłacona nie może być wyższa od określonej)

ceny wynikowe (organ państwowy ustala, w jaki sposób ma być obliczona cena)

2. w cenie "uwzględnia się" podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy - co według powszechnie przyjętej wykładni ma znaczyć, że kwota ceny obejmuje te podatki.

4. Koszty produkcji i ich rodzaje

1. Wyróżniamy następujące rodzaje kosztów: K. faktyczny- to pieniężna zapłata za pozyskanie dobra lub usługi. K ekonomiczny ( całkowity koszt przedsięwzięcia gospodarczego)- oznacza wszelkie opłaty i utracone korzyści z powodu wykorzystania czynników produkcji w bieżącej działalności gospodarczej. Jest on sumą kosztów: Eksplicite- koszty faktycznie poniesione, oraz Implicite- są kosztami alternatywnymi, użycia zasobów. W analize przedsiębiorstwa w okresie krótkim wyróżniamy koszty: Stały- koszt ponoszony niezależnie od rozmiaru produkcji, nawet wówczas gdy produkcja równa się zero. Zmienny- gdy firma wytwarza dobra i usługi, a jego wielkość zależy od poziomu produkcji. Całkowity- jest sumą kosztu stałego i zmiennego. Przeciętny- koszt jednostki produktu. Marginalny- Oznacza zmianę kosztu całkowitego w wyniku wytworzenia kolejnej jednostki produktu. W okresie długim wszystkie koszty mają charakter zmienny.

5. Elastyczność, rodzaje, przydatność współczynników elastyczności

1. Przydatność elastyczności:Elastyczność popytu wpływa na decyzje producentów, ponieważ zmiany cen wpływają na popyt i wielkość obrotów (informacje o polityce cenowej). Współczynniki elastyczności maja duże znaczenie dla polityki interwencyjnej państwa. (np. w sprawach polityki podatkowej, dotyczy to produktów VAT, akcyza, które powodują wzrost cen). Zmiana cen w różnym stopniu wpływa na popyt na te dobra (zależy od elastyczności popytu). Państwo musi pamiętać, że popyt na dobra będące przedmiotem opodatkowania nie jest niewyczerpalny.

2. Elastyczność popytu jest to miara procentowej zmiany popytu w stosunku do procentowej zmiany czynnika, który wpływa na popyt ( cena i dochód)

3. Elastyczność dochodowa popytu jest to stosunek względnej, procentowej zmiany popytu do względnej, procentowej zmiany dochodu. Elastyczność dochodowa jest zazwyczaj dodatnia, gdyż dochód i popyt zmieniają się w tym samym kierunku. Odnosi się ona do dochodu o określonej wysokości i ulega zmianie odpowiednio do zmian poziomu dochodów. Przy wzroście dochodu towary luksusowe mogą stać się art. pierwszej potrzeby. Należy pamiętać, że w przypadku dóbr elementarnych, najtańszych, wraz ze wzrostem dochodów popyt ulega względnemu lub absolutnemu zmniejszeniu. Wówczas współczynnik elastyczności dochodowej będzie ujemny.

4. Elastyczność mieszana (krzyżowa) popytu. Jest to relacja względnej, procentowej zmiany popytu na jedno dobro do względnej, procentowej zmiany cen innego dobra.

5. Elastyczność cenowa podaży. Jest to relacja procentowej zmiany podaży do procentowej zmiany ceny.
   

6. Gospodarstwo domowe jako podmiot ekonomiczny

1. Gospodarstwo domowe jest konsumentem oraz właścicielem zasobów (środków), przedsiębiorstwo - producentem i użytkownikiem zasobów. Gospodarstwa domowe są podstawowymi podmiotami w gospodarce rynkowej. W Polsce to one narzucają popyt na dane dobra konsumpcyjne. Stanowią również siłę roboczą, ponieważ pracując otrzymują dochody a zatem mogą funkcjonować kupując żywność, oraz inne dobra i usługi. Gospodarstwa domowe są najważniejszymi konsumentami na rynku. Posiadają budżet składający się z dochodów i wydatków. Można analizować strukturę wydatków gospodarstw domowych. Decyzje gospodarcze gospodarstw domowych są ukierunkowane z jednej strony na pozyskiwanie dóbr i usług służących konsumpcji, z drugiej zaś na otrzymywanie dochodów. Gospodarstwo domowe dąży, zatem by powstały warunki do najlepszego zaspokojenia jego potrzeb.

7. Rynek doskonałej konkurencji

1. konkurencja doskonała - model rynku, na którym występuje wielu nabywców i wielu sprzedawców, a żadni z nich nie mają wpływu na cenę, popyt i podaż (D.Begg 2003, s. 223). Uczestnicy rynku doskonale konkurencyjnego napotykają poziomą krzywą popytu - bez względu na to, ile dane przedsiębiorstwo sprzedaje, uzyskuje dokładnie cenę rynkową. Z jednej strony gdyby przedsiębiorstwo to próbowało podnieść cenę powyżej rynkowej, niczego by nie sprzedało, ponieważ nabywcy przeszliby do jednej z wielu konkurencyjnych firm, których produkt jest równie dobry, ale tańszy. Z drugiej strony przedsiębiorstwo może sprzedać dowolną ilość dobra przy cenie rynkowej, dlatego ustalanie ceny poniżej ceny rynkowej nie ma sensu. Charakterystyczną cechą przedsiębiorstwa działającego w konkurencji doskonałej jest wspomniana pozioma krzywa popytu. Aby krzywa popytu przyjmowała taki właśnie kształt muszą zostać spełnione 4 warunki: w gałęzi musi działać wiele przedsiębiorstw, aby ich udział w całkowitej produkcji gałęzi był znikomy; przedsiębiorstwa te muszą wytwarzać możliwie jednorodny produkt jak np.: pszenica czy ziemniaki (zasada ta nie działa już w przypadku dóbr wysoko przetworzonych jak samochód czy komputer); nabywcy mają pełną lub prawie pełną informację o sprzedawanych w gałęzi wolnokonkurencyjnej produktach i zakładają, iż są one identyczne; musi istnieć swoboda wejścia/wyjścia w danej gałęzi wolnokonkurencyjnej, tj. w momencie, gdy powstaje zmowa podnosząca ceny, do gałęzi napływają nowi producenci (swoboda wejścia) i siłą rzeczy cena powraca do poziomu rynkowego, a w momencie, gdy przedsiębiorstwa w gałęzi wolnokonkurencyjnej ponoszą straty, część z nich może zostać zlikwidowana (swoboda wyjścia). Model konkurencji doskonałej został stworzony przez ekonomistów dla celów czysto analitycznych i bazuje na założeniach skrajnych, oderwanych od rzeczywistości. Wiele jest jednak rynków bliskich spełnienia założeń modelu konkurencji doskonałej, dlatego model ten stanowi swego rodzaju punkt odniesienia, niedościgły ideał, dzięki czemu badać można i porównywać wszelkie odchylenia i różnice.

8. Konkurencja monopolistyczna

1. Konkurencja monopolistyczna charakteryzuje się względnie dużą liczbą producentów wytwarzających produkty tego samego typu (np. meble, obuwie), ale posiadające swoiste, indywidualne cechy, co pozwala producentom odrębnie ustalać ceny swych wyrobów. Każde z przedsiębiorstw ma jednak ograniczoną możliwość wpływania na ceny własnych produktów, gdyż na rynku istnieją bliskie substytuty (to wyroby, które mają podobne właściwości i mogą alternatywnie służyć zaspokojeniu tej samej potrzeby np.: masło-margaryna). Ceny jednych produktów nie mogą więc zbytnio odbiegać od cen podobnych produktów. Firmy, mają do czynienia z malejącą krzywą popytu. tzn. producent działający w warunkach konkurencji monopolistycznej musi pogodzić się z tym. że popyt na jego wyroby maleje wraz ze wzrostem ceny, a cena zależy od ilości wytwarzanych i sprzedawanych produktów. Konkurencja monopolistyczna zakłada nie tylko zróżnicowanie produktów, lecz także ograniczone możliwości osiągania korzyści skali. Konkurencja ma głównie charakter niecenowy. Firmy konkurują takimi instrumentami jak: jakość, opakowanie, reklama, promocja, znak firmowy czy zmiana wizerunku wyrobu. Każda firma, do pewnego stopnia, może wpływać na wielkość swego udziału w rynku, zmieniając stosunek własnych cen do cen konkurentów. Wejście na rynek jest tutaj trudniejsze niż w modelu konkurencji doskonałej, ponieważ wymaga większego kapitału i nakładów na skuteczną reklamę i promocję dla pozyskania klientów.

9. Oligopol jako forma rynku

1. Oligopol - forma struktury rynkowej, różna od doskonałej konkurencji, gdzie występuje znaczna liczba małych konkurentów, oraz od czystego monopolu, gdzie istnieje tylko jedna potężna firma; dominująca forma w krajach rozwiniętych; sytuacja na rynku, w której występuje tylko kilku dużych producentów danego dobra czy też dostawców usługi. Charakterystyczną cechą dla oligopolu jest brak konkurencji cenowej między uczestnikami takiego rynku. Rywalizacja przedsiębiorstw odbywa się na innych płaszczyznach (jakość, reklama, usługi dodatkowe itp.). Istnieją tutaj duże bariery wejścia i wyjścia. Oligopol jest formą konkurencji niedoskonałej, charakteryzuje się najwyższym stopniem monopolizacji.

10. Równowaga przedsiębiorstwa na rynku czynników produkcji

1. Gdy rynek czynników produkcji jak i rynek wytwarzanego są doskonale konkurencyjne, środki są wykorzystywane efektywnie .

2. Równowaga firmy: oznacza ona taki układ kosztów produkcji i przychodu (utargu), który jest najkorzystniejszy z punktu widzenia celu firmy. Z punktu widzenia maksymalizacji zysku lub minimalizacji strat.

3. Przedsiębiorca będzie powiększał produkcję dopóki będzie ona przynosiła przyrost zysku a zarazem do momentu, gdy MC=MR.

4. Przedsiębiorstwo osiąga tzw. techniczne optimum produkcji (tj. optymalną z technicznego punktu widzenia wielkość produkcji) przy spełnieniu warunku MC=ATC. Dla tego warunku wytwarzana wielkość produkcji charakteryzować się będzie najniższymi przeciętnymi kosztami wytwarzania.

5. Techniczne optimum produkcji informuje, zatem, przy jakich rozmiarach produkcji przeciętny koszt produkcji jest najniższy. Nie oznacza to jednak, że jest to wielkość produkcji optymalna z ekonomicznego punktu widzenia. Opłacalność produkcji zależy, bowiem nie tylko od kosztów wytwarzania. Ich zmiany zależą od chłonności rynku czy też od stopnia jego konkurencyjności.

II. Makroekonomia

1. Rachunek Produktu Krajowego Brutto

1. Produkt krajowy brutto (PKB) stanowi sumę wartości wszystkich finalnych towarów i usług wyprodukowanych na terenie kraju w ciągu określonego czasu (zazwyczaj w roku). Do PKB nie zalicza się towarów i usług „pośrednich”, zużywanych w procesie dalszej produkcji. Jeśli podzielimy tę wartość przez liczbę mieszkańców kraju, uzyskamy PKB na głowę. Powszechnie uważa się, że jest to najlepsza istniejąca miara poziomu rozwoju gospodarczego.

PKB stanowi kluczową wielkość wyliczaną w ramach Systemu Rachunków Narodowych. Można go analizować z dwóch punktów widzenia:

• Z jednej strony, PKB jest miarą produkcji, czyli sumą wartości dodanej wytworzonej przez wszystkie podmioty gospodarcze działające na terenie kraju (w skład PKB wchodzi także produkcja wytworzona poza sektorem przedsiębiorstw - np. przez gospodarstwa domowe), powiększonej o podatki pośrednie nałożone na produkty i pomniejszone o dotacje dopłacone do produktów.
• Z drugiej strony, rachunek PKB pokazuje również ostateczny podział wytworzonej produkcji pomiędzy różne rodzaje popytu, a więc jej ostateczne zużycie.

Ostateczny podział PKB zapisywany jest w formie tożsamości:

gdzie: C - spożycie indywidualne, G - spożycie zbiorowe, I - inwestycje (nakłady inwestycyjne brutto),
- zmiana zapasów, E - eksport, M - import.

2. Podział Dochodu Narodowego

1. Pierwotny - odbywa się w miejscu wytworzenia dochodu, np. w przedsiębiorstwie; nie dzieli się między pracowników i przedsiębiorców. W wyniku podziału pierwotnego tworzą się płace pracowników najemnych i zyski przedsiębiorstwa. Wtórny - tworzony poprzez rynek (mechanizm rynkowy - system cen) i budżet państwa (system podatków). W wyniku podziału wtórnego tworzy się dochody właścicieli przedsiębiorstw i jednostek usługowych, pracowników sfery nieprodukcyjnej i państwa.W wyniku podziału wtórnego dochody otrzymują trzy grupy podmiotów. Jeżeli państwo dysponuje własnymi dochodami, realizuje zadania polityki gospodarczej i społecznej: finansuje administracje państwową, wymiar sprawiedliwości, ochronę porządku publicznego; obronę narodową, powszechną oświatę publiczną, naukę i kulturę; obciążenia z tytułów kredytów zagranicznych, publiczną ochronę zdrowia i opiekę społeczną. Zadania te wynikają z koncepcji państwa dobrobytu, które przychodzi z pomocą swoim obywatelom. Ostateczny - tworzy się fundusz konsumpcji (zaspokajanie potrzeb) i akumulacji (powiększanie możliwości produkcyjnych), który tworzy się za pomocą redystrybucji dochodów, podatków i kredytów.

3. Czynniki wzrostu gospodarczego

1. Ekonomiści wymieniają cztery podstawowe czynniki wzrostu gospodarczego (cztery „siły napędowe” wzrostu). Są to:

Praca (w ujęciu ilościowym - podaż pracy, jak i jakościowym - dyscyplina pracy, wykształcenie, kwalifikacje, motywacja)

Zasoby naturalne (ziemia, zasoby mineralne, paliwa, jakość środowiska)

Kapitał - środki wykorzystywane w procesie produkcji

• kapitał rzeczowy (maszyny, fabryki, drogi)

• kapitał finansowy

• kapitał ludzki

Technologia (nauka, technika, zarządzanie, przedsiębiorczość)

4. Podstawowe modele wzrostu gospodarczego

1. Model wzrostu gospodarczego E. Domara

2. Model wzrostu gospodarczego R. Solowa

3. Model wzrostu gospodarczego R. Harroda

4. Model wzrostu gospodarczego M. Kaleckiego

5. Teoria J. M. Keynes'a - Zgodnie z jego poglądami należało przyjąć, że tempo wzrostu gospodarczego zależy w pewnym sensie od państwa. Otóż Keynes sformułował tzw. teorię zagregowanego popytu. Zgodnie z nią dochód narodowy zależy w głównej mierze od czynników popytowych, a nie podażowych. W związku z tym wspierając wzrost gospodarczy należy stymulować popyt globalny, a więc oddziaływać na poziom wydatków, ponieważ dochód narodowy to suma wydatków konsumpcyjnych i inwestycyjnych. Rola państwa może polegać na realizowaniu dodatkowo wydatków rządowych, które wpłyną na wzrost popytu globalnego.

6. Teoria wzrostu A. Smitha - Angielski klasyk przyjmował, że tempo wzrostu gospodarczego zależy od poziomu pracy produkcyjnej. Jej przyrost oznaczał wzrost dochodu państwa. Oczywiście praca była źródłem wartości wyprodukowanych towarów. Obok pracy na poziom produkcji miały wpływ także pozostałe czynniki wytwórcze, czyli ziemia i kapitał. Poza tym o bogactwie narodu miał świadczyć także przyjęty system gospodarczy - według Smitha najbardziej pożądany był liberalizm i zniesienie wszelkich ograniczeń w swobodnym funkcjonowaniu mechanizmy rynkowego.

7. Teoria stagnacji sekularnej.

Zgodnie z tą teorią akumulacja kapitału wyzwala większy popyt (przede wszystkim na żywność), co powoduje, że sięgamy do coraz gorszych gleb. Uprawy staja się mniej efektywne i ceny produktów żywnościowych wzrastają. Powoduje to presję na poziom płacy nominalnej, a jeśli płace rosną, to maleją zyski przedsiębiorców. Jeśli zaś zyski maleją, to zmniejsza się poziom akumulacji. Powoduje to zastopowanie tempa rozwoju gospodarczego i zastój w koniunkturze.

5. Równowaga na rynku dóbr

1. Równowaga rynkowa jest jednym z fundamentalnych pojęć w ekonomii i w teorii ekonomii. Ogólnie, określa się tak sytuację, w której wszystkie siły rynkowe równoważą się, a wartości zmiennych ekonomicznych pozostają niezmienne. W szczególności, najczęściej mianem równowagi rynkowej określa się stan rynku, w którym ilość dóbr nabywanych przez konsumentów równa jest ilości tych dóbr wytwarzanych przez producentów, czyli stan w którym wielkość popytu na danym rynku jest równa wielkości podaży. Czynnikiem równoważącym podaż i popyt jest zazwyczaj cena. Cena, przy której występuje równowaga rynkowa nazywana jest ceną równowagi rynkowej.

6. Równowaga na rynku pieniądza

1. Równowaga na rynku pieniężnym zachodzi, gdy popyt na pieniądz w ujęciu realnym jest równy podaży pieniądza w ujęciu realnym. Popyt na pieniądz to ilość pieniądza, na jaką istnieje zapotrzebowanie zgłaszane przez podmioty gospodarcze. Popyt na pieniądz w ujęciu realnym to ilość dóbr, jaką można kupić za daną kwotę pieniędzy. Mówiąc o popycie na pieniądz mamy na myśli popyt na pieniądz gotówkowy.

7. Model IS - LM

1. Model IS-LM można przedstawić na wykresie w postaci dwóch przecinających się krzywych w pierwszej ćwiartce układu współrzędnych. Oś pozioma reprezentuje dochód narodowy lub realny produkt krajowy brutto i oznaczana jest Y. Oś pionowa oznacza nominalną stopę procentową i.

2. Model IS-LM-BP jest wersją modelu ISLM w gospodarce otwartej. Pokazuje on zatem jak gospodarka taka zachowuje się w krótkim okresie, w efekcie działań podejmowanych w ramach polityki fiskalnej i monetarnej. Jednym z najważniejszych wniosków do jakich prowadzi model taki, iż stan gospodarki w dużej mierze zależy od tego jaki system kursowy (stały lub płynny) obowiązuje w danym kraju.

8. Model AD - AS

1. Równowagę w modelu AS-AD wyznacza zrównanie całkowitego popytu AD i całkowitej poda AS.

2. Model Cyklu koniunkturalnego w DŁUGIm OKRESie (5-8 lat?) - model AD/AS.

3. Modele: AD/AS i KRZYWEJ PHILLIPSA opisują wahania rzeczywistej produkcji

9. Problemy równowagi na rynku pracy

1. Równowaga na rynku pracy powstaje, kiedy zapotrzebowanie na pracę zrównuje się z jej ofertą, rozumianą jako liczba osób przyjmujących propozycje pracy za daną płacę realną. Istnieje wtedy bezrobocie dobrowolne (naturalne). Na przykład, niektórzy tylko dla zasiłku rejestrują się jako poszukujący pracy, a inni właśnie zmieniają pracę. Naturalna stopa bezrobocia to relacja bezrobocia dobrowolnego (naturalnego) do wielkości zasobu pracy.
   Kiedy płaca jest wyższa od poziomu zapewniającego równowagę na rynku pracy, pojawia się bezrobocie przymusowe. Chodzi o tych aktywnych zawodowo, którzy nie mogą znaleźć pracy za obowiązującą na rynku płacę.
   Obok podziału bezrobocia na dobrowolne i przymusowe ekonomiści stosują inne klasyfikacje. Wyróżniają np. bezrobocie frykcyjne (spowodowane naturalną mobilnością pracowników), strukturalne (powstaje, gdy struktura zapotrzebowania na pracę - np. geograficzna, czasowa, kwalifikacji - nie odpowiada podaży pracy) i cykliczne (wywołane załamaniami zagregowanego popytu). Ta klasyfikacja jest ważna, bo zależnie od rodzaju bezrobocia potrzebne są różne środki zaradcze.

10. Problemy inflacji w gospodarce

1. Zjawisko inflacji można zdefiniować jako utrzymujący się wzrost poziomu cen w gospodarce krajowej. Powoduje to spadek wartości pieniądza, co oznacza, że za tę samą kwotę możemy kupić mniej towarów niż wcześniej. Oznacza to zmniejszenie siły nabywczej pieniądza. Inflacja pojawia się, kiedy w gospodarce znajduje się zbytnia podaż pieniądza, zaś sam obieg pieniądza jest szybszy.

2. W praktyce inflacja najczęściej powoduje: spadek wartości waluty krajowej; niestabilność życia gospodarczego, nieprzewidywalne warunki funkcjonowania podmiotów gospodarczych; rozczarowanie przedsiębiorców z powodu różnic między planowanymi dochodami a realnymi; niechęć do podejmowania ryzyka przez podmioty gospodarujące (ograniczenie przedsiębiorczych zachowań z powodu niepewnej przyszłości); spadek wartości tzw. niezabezpieczonych funduszy (czyli oszczędności ulokowanych na rachunkach oszczędnościowo-rozliczeniowych lub w przysłowiowej skarpecie), powodujący ograniczenie zaufania do waluty; dodatkowe koszty związane z utrzymywaniem przez ludzi mniejszych zasobów gotówkowych (zjawisko określane jako koszty zdartych zelówek); dodatkowe koszty ponoszone przez producentów i sprzedawców związane z częstszymi zmianami ofert, cenników itp. (określane jako koszty zmienianych jadłospisów); negatywne nastroje społeczne skutkujące naciskami na podniesienie wynagrodzeń; wzrost dochodów nominalnych; spadek realnych wartości dochodów i zobowiązań (jeśli nie dokonuje się waloryzacji); zmniejszanie rozmiarów produkcji; trudności związane z porównywaniem cen (cena przestaje pełnić swoją główną funkcję, czyli informacyjną i porównawczą) problemy pojawiające się w sferze wymiany handlowej z zagranicą (kłopoty z rozliczaniem).

III. Polityka gospodarcza i społeczna

1. Istota polityki gospodarczej

1. Przez politykę gospodarczą będziemy rozumieć świadome oddziaływanie władz państwowych oraz instytucji i organizacji międzynarodowych na gospodarkę - jej dynamikę, strukturę, funkcjonowanie i stosunki ekonomiczne. Podmiotem polityki gospodarczej jest władza państwowa.

2. Oddziaływanie państwa na gospodarkę za pomocą dochodów i wydatków budżetowych (polityka budżetowa)

1. Polityka budżetowa - polega na regulacji wysokości oraz proporcji dochodów i wydatków budżetowych. Obejmuje politykę podatkową oraz politykę wydatków budżetowych.

2. Aktywna polityka budżetowa (dyskrecjonalna) - polega na stosowaniu przez rząd określonych środków oddziaływania na popyt globalny (zmiany stawek i struktury podatków, zmiany wypłat przelewów - np. dla samorządów, zmiany wydatków na roboty i inwestycje publiczne), w celu przeciwdziałania cyklicznym fluktuacjom w gospodarce, stabilizacji cen, ograniczenia bezrobocia. Ten rodzaj polityki wymaga wprowadzania zmian w programach budżetowych i wiąże się z opóźnioną reakcją zmian na zakłócenia w funkcjonowaniu gospodarki. Jest ona stosowana w celu sterowania działaniem automatycznych stabilizatorów (np. w celu zmiany aktualnego stanu popytu globalnego). Aktywna polityka budżetowa może mieć charakter:

ekspansywny - pobudzenie popytu globalnego poprzez zwiększenie wydatków państwa lub obniżenie podatków. Powoduje to uaktywnienie procesów gospodarczych i wzrost dochodu narodowego;

restrykcyjny - państwo ogranicza nadmierny popyt globalny przez zmniejszenie wydatków budżetowych lub podwyższenie podatków.

Pasywna polityka budżetowa - jej fundamentem jest założenie, że pewne elementy dochodów i wydatków budżetowych automatycznie reagują na zmiany aktywności gospodarczej wyzwalając impulsy łagodzące wahania koniunkturalne. Impulsy te to tzw. automatyczne stabilizatory i ich uruchomienie nie wymaga podejmowania żadnych decyzji ze strony rządu. Polityka pasywna występuje zazwyczaj jako pierwszy etap zmagań z wahaniami koniunktury.

Funkcje pb: alokacyjna, redystrybucyjna, stabilizacyjna.

3. Oddziaływanie państwa na gospodarkę za pomocą regulowania podaży pieniądza (polityka pieniężna)

1. Polityka pieniężna (inaczej polityka monetarna) - systematyczne działania mające na celu zapewnienie stabilności cen. Politykę pieniężną państwa prowadzi bank centralny lub inna instytucja rządowa upoważniona do realizacji tej funkcji. Oddziałuje ona na poziom podaży pieniądza oraz na kursy walutowe.

2. Działania banku centralnego w ramach celów operacyjnych można podzielić na:

Politykę restrykcyjną (twardą), której celem jest zmniejszanie podaży pieniądza poprzez sprzedaż papierów wartościowych na otwartym rynku, podwyższanie stóp procentowych, zmiany poziomu rezerw obowiązkowych - jest to polityka antyinflacyjna.

Politykę ekspansywną (miękką), której celem jest zwiększanie podaży pieniądza poprzez zakup papierów wartościowych na otwartym rynku, obniżanie stóp procentowych, obniżanie poziomu rezerw obowiązkowych.

4. Regulowanie rynku pracy (polityka zatrudnienia)

1. Polityka zatrudnienia jest częścią polityki makroekonomicznej współczesnego państwa kapitalistycznego. Jest nią czynne oddziaływanie władz państwowych na rynek pracy pod kątem potrzeb gospodarki kraju oraz godzenia interesów pracodawców i pracobiorców. Poszukuje i określa metody optymalnego gospodarowania zasobami ludzkimi.

2. Kodeks pracy/pozapłacowe koszty pracy/

3. Subwencjonowanie płac/popierać przedsiębiorczość.

5. Determinanty polityki społecznej: polityka demograficzna (ludnościowa) i polityka rodzinna

polityka edukacyjna (oświatowa), polityka kulturalna, polityka ochrony zdrowia, polityka mieszkaniowa ,polityka migracyjna, polityka zatrudnienia (przeciwdziałanie bezrobociu, kształtowanie płac i warunków bezpieczeństwa pracy), polityka zabezpieczenia społecznego i pomocy społecznej polityka ochrony środowiska naturalnego polityka prewencji i zwalczania zjawisk patologii.

6. Ubóstwo jako kwestia społeczna

1. Bieda (ubóstwo) - to pojęcie ekonomiczne i socjologiczne opisujące brak dostatecznych środków materialnych dla zaspokojenia potrzeb jednostki, w szczególności w zakresie jedzenia, schronienia, ubrania, transportu oraz podstawowych potrzeb kulturalnych i społecznych.

2. Kwestie społeczne : bezdomność, bezrobocie, ubóstwo.

3. Rozwiązywaniem problemów związanych z kwestiami społecznymi zajmują się instytucjonalne podmioty polityki społecznej, które działają w takich dziedzinach, jak: ubezpieczenia społeczne, pomoc społeczna, zatrudnienie, ochrona pracy i zdrowia, rehabilitacja osób niepełnosprawnych, edukacja, promowanie kultury, oraz organizacje pozarządowe, m.in. stowarzyszenia, organizacje charytatywne (często oparte na wolontariacie) Kościołów i związków religijnych.

7. Wspieranie rodzin w polityce społecznej

1. Polityka rodzinna - dająca się (względnie) wyodrębnić część polityki społecznej stanowiąca system długofalowych zamierzeń i towarzyszący mu system rozwiązań prawnych, przyjętych i realizowanych przez władzę publiczną na rzecz rodziny jako podstawowej komórki społecznej.

2. Obejmuje stosowanie ulg podatkowych, płacowych dodatków i zasiłków dla osób utrzymujących rodziny i dzieci, stosowanie preferencji kredytowych dla młodych małżeństw, zapewnianie mniej zamożnym rodzinom mieszkań w budownictwie publicznym, zapewnienie bezpłatnej opieki zdrowotnej dla matek i dzieci, preferencje w uzyskaniu pracy oraz jej ochronę dla pracujących matek itp. Polityka pronatalistyczna

8. Rozwój regionalny

1. Rozwój regionalny to rozwój gospodarczy regionów wchodzących w skład danego kraju. Celem polityki rozwoju regionalnego jest to, aby osiągnąć jak najwyższy i względnie równomierny poziom rozwoju różnych regionów kraju (w Unii Europejskiej celem polityki regionalnej jest osiągnięcie jak najbardziej równomiernego poziomu rozwoju regionów na całym terenie Unii).

9. Polityka regionalna

1. Polityka regionalna określa kierunki i sposoby oddziaływania na proces rozwoju regionalnego kraju, pozwala na przejście od ustaleń ogólnych w sprawie celów, środków i sposobów kształtowania przez państwo całości społecznego procesu gospodarczego do wytycznych w tym przedmiocie zaadresowanych do poszczególnych regionów, z uwzględnieniem ich zróżnicowanych i niejednokrotnie specyficznych warunków środowiska naturalnego i społeczno-gospodarczego oraz potrzeb ich ludności. Polityka regionalna jest częścią składową ogólnej polityki społeczno- ekonomicznej.

2. Do kluczowych zadań polityki regionalnej w procesie transformacji ustrojowej zaliczyć możemy: wypracowanie właściwej strategii i kierunków rozwoju regionu przyjanie przedsiębiorczości lokalnej przez zachęty i ulgi dla inwestorów tworzenie infrastruktury społecznej gospodarki rynkowej restrukturyzację regionów oraz koordynowanie przekształceń własnościowych racjonalne gospodarowanie zasobami przyrody oraz ochrona środowiska

10. Instrumenty polityki regionalnej

1. plany zagospodarowania przestrzennego kraju oraz założeń oddziaływania rządu na rozwój regionalny - szczebel państwowy

2. plany zagospodarowania przestrzennego i plany ekonomiczne rozwoju regionu - szczebel regionalny

3. miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego mikroregionów,

4. plany urbanistyczne

5. lokalne plany rozwoju społeczno - ekonomicznego

---