Poznań, dnia 23.10.2013 r.
ZATWIERDZAM
Dowódca 3 kompanii szkolnej OSP
kpt. Krzysztof CYDZIK
PLAN - KONSPEKT
do przeprowadzenia zajęć ze szkolenia prawnego
z grupami 21,22,23,32 NSR w dniu 28.10.2013 r.
I. TEMAT : Podstawowe pojęcia oraz znaki ochronne.
CELE ZAJĘĆ:
- omówić kategorie osób i obiektów chronionych prawem humanitarnym,
- omówić status kombatanta i jeńca wojennego
- przedstawić znaki ochronne, ich zastosowanie i znaczenie,
FORMA: zajęcia teoretyczne
CZAS: 2 x 45 minut
MIEJSCE: sala wykładowa
ZAGADNIENIA:
Status kombatanta i jeńca wojennego.
Ochrona ludności cywilnej w konfliktach zbrojnych.
Znaki ochronne.
WSKAZÓWKI ORGANIZACYJNO-METODYCZNE:
3 dni przed zajęciami zatwierdzić plan-konspekt u dowódcy kompanii,
dbać aby żołnierze prowadzili notatki,
dbać o dyscyplinę i porządek w trakcie zajęć,
zajęcia wzbogacić prezentacją multimedialną
LITERATURA
-M. Gąska, A. Ciupiński „Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych”, Warszawa 2001,
-F. de Mulinen „Podręcznik prawa wojennego dla sił zbrojnych”, Bellona 2003,
-R. Binkowski, P. Żarkowski „Podręcznik do nauki prawa wojennego w siłach zbrojnych”, Warszawa 2006
-P. Żarkowski, R. Pęksa „Materiały do nauczania międzynarodowego prawa konfliktów zbrojnych dla podoficerów i szeregowych”, Warszawa 1998 r.
-Program szkolenia podstawowego SZ RP -Szkol. 814/ 2009
-Instrukcja o działalności szkoleniowo- metodycznej- Szkol. 816/2009
ZABEZPIECZENIE MATERIAŁOWO - TECHNICZNE
Kreda + tablica, laptop, videoprojektor
ORGANIZACJA
wykład informacyjny dla całości grupy
WARUNKI BEZPIECZEŃSTWA
Kategorycznie zabraniam:
oddalać się z miejsca zajęć bez wiedzy zgody prowadzącego zajęcia
INNE
Nie dotyczy
WPROWADZENIE W SYTUACJĘ TAKTYCZNĄ:
Nie dotyczy
PRZEBIEG ZAJĘĆ:
CZĘŚĆ WSTĘPNA (5 minut)
przyjęcie meldunku,
sprawdzenie obecności,
podanie tematu, celu zajęć i zagadnień.
CZĘŚĆ GŁÓWNA: (80 minut)
ZAGADNIENIE 1- Status kombatanta i jeńca wojennego (30 min)
kombatant- każdy członek sił zbrojnych z wyjątkiem personelu medycznego i duchownego; musi odróżniać się od ludności cywilnej w czasie gdy bierze udział w działaniach zbrojnych lub w wojskowej operacji przygotowawczej. Członkowie regularnych sił zbrojnych odróżniają się poprzez swoje umundurowanie, członkowie innych sił zbrojnych noszą stały i widoczny znak rozpoznawczy. W sytuacjach w których na skutek charakteru działań zbrojnych kombatant nie może odróżniać się od ludności cywilnej, zachowuje swój status kombatanta jeśli jawnie nosi broń w czasie starcia zbrojnego i w sytuacji gdy jest widoczny dla nieprzyjaciela.
Również mieszkańcy terytorium nie zajętego, którzy przy zbliżaniu się nieprzyjaciela spontanicznie i masowo chwytają za broń aby walczyć z wkraczającymi oddziałami (tzw. uczestnicy pospolitego ruszenia) są uważani za kombatantów jeśli jawnie noszą broń i przestrzegają prawa wojennego.
osoba cywilna- każda osoba która nie należy do sił zbrojnych i nie bierze udziału w walce ani w „levee en masse”
jeniec wojenny- kombatant, który znalazł się we władzy strony przeciwnej
b)konsekwencje statusu kombatanta
- możliwość atakowania kombatantów nieprzyjaciela i niszczenia celów wojskowych,
-zabijania/ranienie przeciwnika jako działanie w ramach uprawnień
- prawo do statusu jeńca wojennego,
-bycie legalnym celem wojskowym dla przeciwnika
c)skład sił zbrojnych:
- kombatanci- żołnierze
- nie-kombatanci:
* personel medyczny i duchowny, noszą mundury, mają prawo posiadać broń osobistą do ochrony, co jednak nie czyni z nich kombatantów
* personel sił zbrojnych nie pełniący funkcji wojskowych (bojowych), wykonujący zadania administracyjne, np. sędziowie, pracownicy administracji- w sytuacji dostania się w ręce przeciwnika przysługuje im jednak status jeńca wojennego
c)status kombatanta w odniesieniu do sił regularnych i nieregularnych
- oprócz żołnierzy regularnych sił zbrojnych kombatantami są także, zgodnie z regulaminem haskim dotyczącym praw i zwyczajów wojny lądowej z 1907 r., członkowie pospolitego ruszenia i oddziałów ochotniczych o ile spełniają łącznie następujące warunki:
* na ich czele stoi dowódca, odpowiedzialny za działania swoich podwładnych,
* noszą stałą, dająca się rozpoznać z daleką oznakę wyróżniającą,
* jawnie noszą broń ( dotyczy sytuacji bezpośrednio poprzedzającej atak czyli rozwiniecia i samej walki, akcji militarnej)
* przestrzegają prawa humanitarnego
- również z regulacji III KG dotyczącej statusu jeńca wojennego można wywnioskować jakie grupy walczących są uprawnione do statusu kombatanta i są to:
* członkowie sił zbrojnych strony konfliktu jak również członkowie milicji i oddziałów ochotniczych stanowiących część tych sił zbrojnych, również wszelkie paramilitarne lub uzbrojone organy o charakterze porządkowym włączone do sił zbrojnych- państwo ma obowiązek powiadomić stronę przeciwną jakie formacje wchodzą w skład jej sił zbrojnych
* członkowie innych milicji i innych oddziałów ochotniczych ( również członkowie zorganizowanych ruchów oporu należących do jednej ze stron w konflikcie i działający poza granicami lub w granicach własnego terytorium, nawet jeśli to terytorium jest okupowane)
* osoby towarzyszące siłom zbrojnym, np. członkowie załóg samolotów wojskowych, korespondenci wojenni, dostawcy
* członkowie załóg statków handlowych,
* levee en masse ( muszą spełniać następujące warunki: terytorium nie podlega jeszcze okupacji, ludność chwyta za broń spontanicznie i masowo z własnej woli; ludność nie zdołała się jeszcze zorganizować, sformować w oddziały milicji czy oddziały ochotnicze; osoby te przestrzegają praw i zwyczajów wojennych)
d) inne ważne regulację dotyczące statusu osób i obiektów:
- w razie jakichkolwiek wątpliwości dotyczących statusu osoby zatrzymanej, należy zawsze rozstrzygać na jej korzyść i traktować ją jak jeńca wojennego, tak długo aż jej status zostanie ustalony w drodze postępowania sądowego; zadaniem żołnierza nie jest ustalanie statusu osoby zatrzymanej
- brak interpretacji statusu kombatanta w odniesieniu do specyfiki działań rozpoznawczych i specjalnych,
ZAGADNIENIE 2- Ochrona ludności cywilnej w konfliktach zbrojnych ( 30 min)
- kategorie osób podlegających ochronie prawnej : cywile, personel medyczny i duchowny, personel obrony cywilnej, jeńcy wojenni, ranni, chorzy, rozbitkowie, niepełnosprawni, dzieci, uchodźcy
- podstawą ochrony jest wyłączenie tych osób z walki, są chronione z tego względu, że nie biorą bezpośredniego udziału w działaniach zbrojnych, nie podejmują działań wrogich,
- na skutek konkretnych okoliczności osoby i obiekty chronione mogą utracić swoją ochronę, (konieczność wojskowa; zaangażowanie się w walkę; podejmowanie działań wrogich) - w tym miejscu można wprowadzić kazus wskazujący sytuacje w której osoba chroniona traci swój status na skutek bezpośredniego zaangażowania w prowadzenie działań zbrojnych
- cele ochrony: możliwość udzielania pomocy medycznej bez względu na toczący się konflikt zbrojny, ochrona ludności cywilnej przed niebezpieczeństwami związanymi z konfliktem zbrojnym, unikanie szkód w odniesieniu do budynków cywilnych oraz dóbr kultury, zasada humanitaryzmu,
- należy pamiętać o zasadzie rozróżniania, humanitaryzmu, unikania zbędnych cierpień i nadmiernych zniszczeń,
- atakowanie osób chronionych jest przestępstwem traktowanym jako zbrodnia wojenna bądź zbrodnia przeciwko ludzkości i może polegać na:
zamierzonym zabójstwie, dokonywaniu tortur, okrutnym traktowaniu w tym dokonywaniu eksperymentów medycznych, umyślnym sprawianiu wielkich cierpień albo ciężkich uszkodzeń ciała, dokonywaniu bezprawnie poważnych zniszczeń mienia, zmuszanie do służby w nieprzyjacielskich siłach zbrojnych, umyślne pozbawianie prawa do rzetelnego procesu, bezprawnych deportacjach i przesiedleniach, braniu zakładników, uwięzienie, tortury, zgwałcenie, niewolnictwo seksualne, przymusowa prostytucja, sterylizacja i inne formy przemocy seksualnej, prześladowanie z powodów politycznych, rasowych, etnicznych, religijnych, apartheid, wymuszone zaginięcia osób,
- konwencje wymieniają niedopuszczalne metody walki wobec osób chronionych takie jak: prowadzenie ataków bez rozróżnienia, osłanianie działań wojsk osobami wyłączonymi z walki („żywe tarcze”), pozbawianie ludności dóbr niezbędnych do przetrwania, branie zakładników, stosowanie kar zbiorowych, niedarowanie życia, rabunki mienia
b)obiekty podlegające ochronie :
strefa sanitarna- obszar tak zorganizowany aby mógł ochraniać rannych i chorych przed skutkami działań zbrojnych; nie powinny być usytuowane na terenach ważnych z militarnego punktu widzenia,
strefa zdemilitaryzowana- obszar który spełnia następujące warunki: wszyscy kombatanci, bron i materiały wojskowe zostały z niego usunięte; nie czyni się użytku ze stałych urządzeń i obiektów na szkodę nieprzyjaciela; władza i ludność nie działają na szkodę nieprzyjaciela; ustała wszelka działalność dla wsparcia wysiłku wojskowego; status strefy zdemilitaryzowanej jest nadawany danemu obszarowi na mocy porozumienia stron,
strefa zneutralizowana- ma charakter prowizoryczny i tymczasowy, tworzona jest na czas bezpośredniego zagrożenia działaniami zbrojnymi w celu ochrony osób wyłączonych z walki,
państwa neutralne
miejscowości niebronione ( zaimprowizowana strefa ochronna; obszar z którego usunięto cele wojskowe i na którym nie odbywa się żadna działalność wojskowa, znajdujący się w pobliżu strefy styczności sił zbrojnych lub który może być okupowany przez przeciwnika)
strefy bezpieczeństwa (obszar na którym znajdują się szpitale i schrony )
obozy jenieckie, miejsca internowania osób cywilnych,
zakłady medyczne (szpitale, ośrodki, magazyny farmaceutyczne) i środki transportu medycznego zarówno wojskowe jak i cywilne,
przedmioty kultu religijnego / obiekty sakralne
obiekty i środki transportu obrony cywilnej,
dobra kultury,
budowle lub urządzenia zawierające niebezpieczne siły
środowisko naturalne
- obszary, obiekty wyłączone z walki muszą być oznakowane w sposób wyraźny i widoczny z daleka,
- sytuacje w których status ochronny tych obiektów może zostac ograniczony bądź uchylony: zajęcie obiektu przez przeciwnika (staje się wówczas celem wojskowym) oraz zaistnienie konieczności wojskowej
- konieczność wojskowa: zasada ta zezwala na stosowanie środków wojskowych które nie są wprost zakazane przez prawo humanitarne a są konieczne do pokonania nieprzyjaciela; zachodzi konieczność ograniczenia bądź uchylenia statusu ochronnego obiektu przy użyciu środków jedynie niezbędnych ponieważ jest to konieczne do wykonania zadania,
- w przypadku zaistnienia konieczności wojskowej decyzję o zajęciu bądź zniszczeniu obiektu może podjąć dowódca powyżej szczebla dowódcy batalionu,
- w przypadku dóbr kultury obiekt nie może zostać zrównany z ziemią, zniszczony w całości, bryła budynku musi zostać zachowana, obiekt może zostać uszkodzony fragmentarycznie,
ZAGADNIENIE 3- Znaki ochronne ( 20 min)
- wskazanie symboli graficznych wskazujących na szczególna ochronę osób lub obiektów: znak czerwonego księżyca, czerwonego półksiężyca, czerwonego kryształu, znak ochrony dóbr kultury, znak OC, oznaczenie jeńców wojennych, oznaczenie obiektów mogących wyzwolić siły niebezpieczne, biała flaga
- wprowadzenie na mocy III Protokołu Dodatkowego do KG z 2005 r. nowego symbolu ochronnego dla służb medycznych- czerwonego kryształu; Protokół ratyfikowany przez Polskę w lipcu 2009 r. ,
- obowiązek poszanowania osób i obiektów noszących znaki ochronne- zakaz atakowania, umożliwienie wykonywania obowiązków, humanitarne traktowanie
- praktyczne zachowanie żołnierzy w sytuacji zjawienia się przedstawicieli sił przeciwnika z biała flagą : wstrzymać ogień, rozbroić, przeszukać, traktować humanitarnie, zaprowadzić do przełożonego, można tej osobie zawiązać oczy żeby nie mogła dokonywać obserwacji,
- znaki ochronne podlegają ochronie prawnej, nieuprawnione posługiwanie się znakami ochronnymi jest traktowane jako wiarołomstwo, jest przestępstwem zarówno na gruncie prawa międzynarodowego jak i prawa polskiego,
- znaki ochronne powinny być wyraźne i widoczne z daleka (odpowiednia wielkość )
CZĘŚĆ KOŃCOWA (5 minut ):
Zakończenie zajęć:
Krótkie podsumowanie zajęć
Odpowiadam na ewentualne pytania szkolonych
Stawiam zadania na naukę własną
OPRACOWAŁ
Dowódca 1 plutonu
por. Maria OGRODOWCZYK