ROŚLINNE PRODUKTY LECZNICZE:
Substancje roślinne : ziele, kwiatostan, korzeń, wydzielina, owoc, kora, liście - mogą być postacią leku:
ZIOŁA= SPECIES:
Suche, odpowiednio rozdrobnione (nie rozdrabnia się kwiatów, nasion i owoców), jako pojedyncze surowce lub ich mieszanki, przeznaczone głównie do zaparzania w warunkach domowych: tzw „sypkie” lub „fix-y” - w saszetkach (różne rozdrobnienie)
Z nich dalej można przygotować przetwory roślinne - służą do wykonania postaci leku: syropów, tabletek, kapsułek, nalewek, mieszanek, czopków, proszków, kremów.
Przetwory roślinne:
Z roślin świeżych:
Soki
Alkoholatury -> sporz. Jak nalewki, ale ze świeżych
Intrakty -> j.w.
z roślin wysuszonych
nalewki
wyciągi: płynne, suche, gęste
odwary
napary
maceracje
olejki eteryczne
oleje tłuste
Większość form uzyskuje się poprzez ekstrakcję = wytrawianie :
Ekstrakcja, to SELEKTYWNE wyodrębnienie z bogatej mieszaniny składników związków mających znaczenie lecznicze. Uzyskuje się to przez zastosowanie odpowiedniego rozpuszczalnika i ustalenie takich warunków ekstrakcji, aby była ona wydajna i efektywna.
Wydajność ekstrakcji zależy od:
+ współczynnika dyfuzji substancji, którą chcemy wyekstrahować: zależy też od rozpuszczalnika
+powierzchni surowca
+ czasu ekstrakcji
+ różnicy stężenia składnika w roztworze i wewnątrz komórki surowca (czyli na początku ekstrakcja zachodzi szybciej, albo gdy świeży rozpuszczalnik)
- grubość warstwy dyfuzyjnej: można zmniejszyć przez mieszanie
Rozpuszczalnikami stosowanymi w ekstrakcji są najczęściej:
* woda: mało specyficzna i ekstrakty są bardzo nietrwałe (np. maceraty)
* etanol: bardziej wybiórczy, inaktywuje drobnoustroje,
Najczęściej stosuje się mieszaniny wody i etanolu. Przez dobranie odpowiedniej proporcji można decydować o tym, co się wytrawia.
Do wytrawiania stosuje się surowce rozdrobnione, ale nie za bardzo (nie miałko), żeby surowiec nie zawierał zbyt dużo komórek uszkodzonych.
Procedura:
Zwilżenie surowca-> pochłonięcie(endoosmona) rozpuszczalnika-> rozpuszczenie ciał czynnych wewnątrz komórki roślinnej-> wypływanie (egzoosmoza) roztworu na zewnątrz, do rozpuszczalnika.
Jeśli zbyt dużo komórek uszkodzonych, to wszystko z wnętrza komórek zostaje wypłukane.
METODY EKSTRAKCJI:
MACERACJA - Maceratio:
Surowiec zalewa się rozpuszczalnikiem i pozostawia na określony czas (w zależności od rodzaju surowca i rozpuszczalnika)
- nie prowadzi do całkowitego wytrawienia surowca, tylko do wyrównania stężeń pomiędzy surowcem a rozpuszczalnikiem.
Metoda maceracji stosowana jest do surowców słabo działających:
!!!śluzowe :wytrawianie WODĄ!! korzeń prawoślazu - Alheae radix, nasiona lnu - Lini semen,
rzadziej do otrz. Olejków-> etanolem
Metodą maceracji można otrzemać maceraty lub nalewki (jeśli etanolem)
PERKOLACJA - perkolatio:
Jest metodą ciągłą, w której surowiec przepłukuje się cały czas świeżym rozpuszczalnikiem, dzięki czemu różnica stężeń między surowcem a rozpuszczalnikiem jest cały czas maksymalna i stale niszczona jest warstwa nasycona z powierzchni surowca.
Metodą perkolacji można otrzymać nalewki lub wyciągi (bardziej stężone niż nalewki)
Wyciągi gęste i suche otrzymuje się przez odparowanie części lub całości rozpuszczalnika.