Rosliny zielone sa to gatunki nalezace glw do klasy jednolisciennych i do rodziny traw.Nie naleza tu gryka i szarłat ale sa w zbozach bo wykozystujemy je w taki sam sposob jak inne rosl zbozowe 15 mln ha (50% pow Polski) -30% uż zielone= 10-11mln( w tym 8mln ha to zboza) Przydatne do celow zywnosciowych zaopatruja nas w bialko w 50%. W siecie i w polsce dominuje PSZENICA u nas 2,5mln ha ; zboze chlebowe;surowiec ziarno przenicze; do przetworstwa mlynarskiego; do produkcji makaronow(specjalna odmiana:duza zawartosc glutenu-pszenice twarde)triticum aestivum;stosunkowo dobrej jakosci bialko ale brakuje aminokwasu lizyny. Paszowe pszenice musimy wzbogacac w lizyne. Wysiew na glebach db i bdb kompleksow I II III IV(pszenno zytni) X (pszenno gorski) Pszenica ma wysokie wymagania glebowe(mineraly,eilgotnosc,skl pokarmowe) Ma 2 formy: OZIMA: musi byc wysiana jesienia 3dekada wrzesnia i zbierana jest w koncu lipca i na poczatku sierpnia ~3-4 tony/ha (dobre plony ale 10ton/ha tez sie da,fizjologiczne mozliwosci do 20ton/ha. klimat odpowiada tej formie pszenicy.Nieco nizsza zawartosc bialka w tej masie 12-12,5% JARA:wysiewana wczesna wiosna(pocz IV)zbierana na pocz VIII.Wieksza zaw bialka, wiecej glutenu.Plonuje dluzej bo ma krotszy okres wegetacji.Musimy jej stworzyc lepsze warunki agrotechn iczne. Plon o 2ton/ha mniejsze. Zboze klosowe, srednio wysoko rosnace. ZYTO-zboze klosowe, malo wymagajace w stosunku do gleby. Uprawiamy przede wszystkim forme ozima.Zboze mlode 2 tys lat z Afganistanu. 1-1,2mln ha w Polsce.Ziarno zyta wykorzystywane jako ziarno chlebowe;utrzymuje wilgotnosc, nie czerstwieje, dobry smak i zapach, zdrowe bo ma duzo soli min ale mniej bialka 9-9,5%, ma 5weglowe cukry ktore podczas pieczenia tworza dekstryny.Zla cecha: alkiloryzorcylore-rozne subst niezywieniowe ktore hamuja wzrost mlodych organizmow.Przestano karmic mlode zwierzeta sruta zytnia. Gleby slabe, piaskowe ale tez na kompleksie IV, niewrazliwe na niskie pH 5-6. Zboze chlebowe w przemysle do przerobki na etanol; zytnie alkohole, czesciowo jako pasze dla zwierzat nierosnacych. JECZMIEN-OZIMY- wrazliwy na obnizenie temp zima, uprawiany na zach krancach Polski, zbierany przed pszenica ozima. JARY- zbierany w tym samym czasie co pszenica ozima - polowa IV Zboze paszowe. Zawartosc bialka do 14-15%,sa odmiany browarne bo słod powstalu w czasie wzrostu jeczmienia sluzy do produkcji piwa.On nie moze miec wiecej niz !!% bialka.Do spozycia w postaci platkow. 1mln ha upraw w Polsce. PSZENZYTO-rodzaj- krzyzowka pszenicy i zyta.Male wymagania siedliskowe. Jakosc ziarna tj pszenicy. Roslina paszowa (pln i pln-wsch) Duze plony na glebach lekkich. OWIES-zboze na pasze, do celow spozywczych,cele lecznicze(sloma owsiana) Dawniej uprawiana w duzych ilosciach, teraz 500-600tys/ha. Ma duzy udzial plew 40%=blonniki. Platki owsiane (blonnik +sole min) jest energetyczny zaw tluszczu 5-5,5%a w innych zbozach 1-1,5%. Bialko 12,1% GRYKA-klasa dwulisciennych, owoc -orzeszek. Robi sie z niej kosze po zdjeciu okrywy owocowej. W Polsce bylo kiedys duzi gryki bo kupowali ja Niemcy. Japonczycy kult gryki. Maka gryczana.

Nie ma duzych wymagan glebowych ale duze wymagania cieplne. Wysiew 25,aj-koniec sierpnia. Poczatek IX zbior. Roslina o niezdeterminowanym typie wzrostu.PROSO-owoc-ziarniak oplewiony. Kasza z prosa=jaglana, ciezko sciaga sie plewiki. To co sie wydobywa z plewek-jagły lecznicze dla przewodu pokarmowego. Kiedys w Polsce w kazdym gospodarstwie proso. Z wiechy robiono pedzle do malowania chaty. Teraz znow nabiera znaczenia SZARŁAT-cieplolubna ze srodkowe ameryki. Owocnia-rozlupnia kremowego koloru. W skl chem: bialko24% i sporo tluszczu.Wykorzystywany jako dodatek mąki pszennej czy zytniej. utzymuje pulchnosc ciast. Nie dojrzewa rownomiernie= problemy ze zbiorem KUKURYDZA-jednoliscienne, rodzaj Zea. W europie rozprzestrzenila sie po dokryciu ameryki. Kwiatostany meskie -wiechy, zenskie -kolby. Rosnie na wszystkich glebach. 5-6ton/ha na glebach zytnich. Bardzo plenna roslina. Typ fotosyntezy C4, cieplolubna ale problem gdy caly czas po sobie ja uprawiamy. Stonka ziemniaczana niszczy korzenia, omocznica prasowanka wygryza miazsz lodyg a pozniej kolb. Zjawisko Kseni- rozne barwy ziemniakow . bialko 11,6% i duzo tluszczu. ROSLINY OKOPOWE ich plon ksztaltuje sie w ziemii Sa 2 grupy:BULWIASTE- ziemniak, topinobur( slonecznik ziemny)- bulwt czesc wegetatywna KORZENIOWE- korzenie spiochrzowe; burak cwiklowy, cukrowy, pastewny, marchew, rzepa Wymagaja dobrej i sredniej gleby za wyjatkiem ziemniaka. Musza byc obradlane, ciagle podsypuje sie im glebe, bo np ziemniaki zielenieja- tworzy sie toksyczny glikoalkoid. Ziemniak;liscie toksyczne, cele spozywcze paszowe, przemysl alkohole 25%. Burak-17,5% sacharozy. Surowiec do produkcji cukru, 15-10% zaw cukru w korzeniu - dwucukier. Marchew- dobra dla mlodych rosnacych zwierzat- pastewna- pasza dla mlodych zwierzat(witaminy) W 1 rok wytwarzaja korzen spichrzowy. sadzi sie je wiosna i wydaja nasiona. Czasem pospiechowatosc gdy zbyt wczesnie sie posieje ROSLINY STRACZKOWE-gatunki nalezace do rodzin hodowlanych, stosukowo duze nasiona i duza zaw bialka do 42%. Ich bialko ma komplet aminokwasow egzogennych= pelnowartosciowe. Nasiona ; pasza, pokarm mozna nimi zastapic mieso jedzac np soje. Najwiecej subst niezywieniowych np w lubinach toksyczne alkaloidy. Wspolzyja z bakteriami motylkowymi= wiazanie N2=>duzo bialka. Powierzchnia zasiewow w Polsce 100tys ha bo sa zawodne np bobik nie lubi wilgoci a ich resztki pozniwienne maja duzo azotu. Łubin (bialy, zolty, waskolistny), Groch (siewny, polny), Wyka ( kosmata, jara-siewna), Soczewica nie ma subst niezywieniowych.Wady- zawartosc subst antyzywieniowe i duze wymagania glebowe. PASTEWNE ROSLINY MOTYLKOWE- motylkowe- drobnonasienne . Koniczyna czerwona 90%, perska, szwedzka,biala, lucerna mieszancowa, chmielowa, siewna seradela uprawna (czyli koniczyna gleb lekkich), komonica zwyczajna (duzo subst nieozywionych), nostrzyk bialy. Dostarczaja dobrej jakosci pasz o duzej zawartosci bialka 17-26% w suchej masie. Zielonka moze powodowac wzdecia u zwierzat. Uzyzniaja glebe , melioruja, zostawiaja duzo subst organicznych. Powierzchnia zasiewow 305 tys ha , sredni plon 20-

60ton/ha, siana 5-15 ton/ha Daja 2-5 tys pokosow w ciagu roku. Masa nasiona ponizej 15g. Koniczyna perska jest lekkostrawna . Poza seradela wszystkie rosl past motylk sa wieloletnie. Komonica zwyczajna zawiera subst niezywieniowe.podczas kwitnienia niszczy przewod pokarmowy ROSLINY SPECJALNE-gatunki uprawne w celu uzyskania uzywek: Chmiel- prod piwa, Tyton- fajki ( nasina tytoniu do produkcji oleju, od 30-40% oleju ale zbior niewielki. Roslina wieloletnia, wys lodyga, moze sie owinac . Do produkcji potrzebne sa konstrukcje z slupow. Zbior koniec VIII-IXwtedy kiedy utworza sie szyszki. Teraz zbiera sie go kombajnem.Szyszki material uczuleniowy bo maja duzo aromatycznych substancji PLODOZMIAN. mamy 2 systemy -1 system plodozmienny - rosliny trzeba tak ulozyc w nastepstwie po sobie na tym samym polu aby sobie nie przeszkadzaly. Oparty jest na takil uszeregowaniu nastepstwa roslin po sobie ktore gwarantuje utrzymanie zyznosci gleby. Wysokie plonowanie roslin uwzglednia tez elementy organizacyjne produkcji roslinnej. 2 system monokulturowy-wieczna uprawa rosliny na tym samym polu. Przyczyny obnizki plonowania; 1. namnazanie sie chorob, szkodnikow, chwastow 2. niekozystny bilans materii organicznej 3.zalamanie bilansu wodnego 4 niszczenie struktury gleby. Wrazliwosc na wysiewe roslin po sobie 1.malo wrazliwe= kukurydza, zyto, ziemniak, proso=spadki plonow duze. 2.bardzo wrazliwe=pszenica, jeczmien, kiniczyna, lucerna= spadki plonow nieduze Dobrze po sobie- zyto, kukurydza, soja, bobik, tyton, fasola/ nie znoszace -len Monokultura-skutki uprawy roli w monokulturze -zmiany ilosciowe i jakosciowe materialow organicznych w glebie.Zmiany w jakosc- wzrost zawartosci humin.Zmniejszenie humusu. Niekorzystne zmiany w zbiorowiskach mikroorganizmow, wzrost zakwaszenia gleby, wzrost liczebnosci grzybow patogenicznych(np powodujace choroby podsuszkowe) i odp za powstawanie zw toksycznych (np fenolowych), gromadzenie sie wydzielin korzeniowych hamujacych kielkowanie nasion, wzros i rozwoj siewek. Zw powodujace zmeczenie gleby np lineina i skopolektyna, wzrost ilosci pasozytniczych nicieni (matwik burakowy, ziemniaczany), zmniejszenie zageszczenia roslin uprawnych Zmianowanie=wlasciwe nastepstwo roslin po sobie, ochrona przed niekorzystnymi skutkami, racjonalne nastepstwo roslin uprawnych po sobie na danym polu bierzemy pod uwage - wlasciwosci roslin i wymagania nawozowe. Rosliny grupujemy w pary o dzialaniu przeciwstawnym na glebe. Zmianowanie norfolskie= okopowe (np ziemniak)+ obornik, zboza jare + wsiewka koniczyny => sa to czlony zmianowania , moze byc wiecej niz 2 PLODOZMAIN zmianowanie zaplanowane na konkretnej powierzchni pola na z gory okreslony czas ROTACJA czas po ktorym ta sama roslina wraca na to samo pole Zmeczenie gleby powstaje w plodozmianach o niewlasciwym nastepstwie roslin. Objawia sie obnizeniem plonow mimo stosowania poprawnego nawozenia i innych zabiegow. Przyczyny: 1.wydzieliny toksyczne korzeni 2. zachwiana stabilnosc mikrobiologiczna gleby 3. wyczerpanie i niedobor mikroelementow

4.masowe wystepowanie chorob roslin pochodzenia grzybowego, bakteryjnego i wirusowego Rodzaje zmeczenia i choroby plodozmianowe; wykonczenie, wylucernienie, wylubinienie, choroby roslin motylkowych (bakteriofagi), wylinienie (lineina, fenole, grzyby), wyburaczenie (matwik burakowy), wyziemniaczenie ( matwik ziemniaczany niszczy korzenie i bulwy), choroby zgorzelowe (podsuszkowe zboz) LECZENIE; przerwa w uprawie na tym samym polu danej rosliny AGROFAGI- dotkliwi wrogowie w rolnictwie :1.patogeny chorobotworcze 2.szkodniki 3.chwasty 1i2 najbardziej uciazliwe w wyniku stosowania nieprawidlowych zabiegow agrotechnicznych. Czynniki warunkujace wystepowanie agrofagow; wrazliwosc rosliny uprawnej, pogoda i agrotechnika . Gospodarka obornikiem ulatwia niszczenie agrofagow Zwalczanie patogenow chorobotworczych: 1.plodozmian 2. fungicydy- srodki chem ktore stosuje sie na rosnace rosliny ( trzeba je ciagle zmieniac gdyz grzyby sie uodparniaja) Zwalczanie srodkami chem szkodnikow. Uodparniaja sie- np stonka ziemniaczana po roku nabywa odpornosci na dany srodek, opryskujemy larwy ale za kazdym razem nalezy uzywac innego insektycydu - niestety to co po nich zostaje zatrowa glebe Przy stosowaniu drobnych zabiegow agrotechnicznych (nie sa az tak grozne) stosuje sie herbicydy LD50 prawie nie toksyczne . Nowoczesne herbicydy 16-60 g rozpuszczone w 300l wody na ha (chwasty szybko sie uodparniaja) Powinny byc stosowane w odpowiednim czasie w stosunku do rozwoju rosliny uprawnej i w stosunku do zbioru (musi byc zachowany okres karencji) W systemie rolnictwa ekologicznego nie wolno uzywac sr chem i nawozow mineralnych za to mozna nawozy org:komposty, obornik , masa zielona.

---