457

23/24 sierpnia 1939 roku - pakt Ribbentrop - Mołotow: sojusz militarny ZSRR i hitlerowskich Niemiec, w specjalnym załączniku do układu określono granicę wpływów na terenie Rzeczypospolitej - IV rozbiór Polski

17.IX. 1939 rok - agresja Związku Radzieckiego na Polskę. Marszałek Polski Rydz-Śmigły wydał rozkaz: „Zarządzam, ogólne wycofanie. na Rumunię i Węgry najkrótszymi drogami. Z Sowietami nie walczyć, tylko w razie natarcia z ich strony lub próby rozbrojenia naszych oddziałów (...)". Dowódcy słusznie uważali, że w świetle prawa międzynarodowego i ustalonych norm postępowania „z Rosją Sowiecką stanu wojny nie ma". Fakty przeczyły nadziejom. Do niewoli radzieckiej dostało się ok. 250 tysięcy polskich żołnierzy, lekarzy, prawników, inżynierów, nauczycieli, ludzi nauki i kultury.

październik (listopad?) 1939 roku - większość jeńców zgromadzono w trzech obozach:
1. Kozielsk - dawny monaster w majątku Ogińskiego i Puzyny, położony około 250 km od Smoleńska. W obozie zgromadzono blisko 5 tysięcy oficerów, którzy zostali zamordowani w Katyniu ok 4.500,
2. Starobielsk - miasteczko na Ukrainie na południowy wschód od Charkowa. Do maja 1940 roku, czyli do całkowitej likwidacji, obóz dla oficerów zawodowych i rezerwy. Około 4 tysiące jelców zamordowano w Charkowie,
3. Ostaszków - monaster położony na wyspie Seliger na północ od Tweru. Do maja 1940 roku obóz dla 6,5 tysiąca jeńców, głównie policjantów, sędziów, prokuratorów i żołnierzy KOP-u. Zwłoki pomordowanych w Twerze 6400 osób wywieziono ciężarówkami do lasu w Miednoje.

24. XII. 1939 roku - pierwszy transport - wybrani zostali kapelani wszystkich wyznań (więźniów Kozielska) liczbie około 200 - miejsce egzekucji nieznane.

8. III. 1940 roku - drugi transport z Kozielska - 14 oficerów (przeżył jeden) - pierwszy raz użyto autobusu więziennego zw. czornym woronem (czarnym krukiem)

3. IV. 1940 roku - początek likwidacji obozu w Kozielsku

4. IV. 1940 roku - początek likwidacji obozu Ostaszkowie

5. IV. 1940 roku - początek likwidacji obozu w Starobielsku

22. VI. 1941 roku - Niemcy Hitlerowskie napadły na Związek Radziecki.

8 lipca 1941 roku - w nocie wręczonej przez polskie MSZ ministrowi Edenowi sprecyzowano stanowisko Polski do ZSRR

30 lipca 1941 roku - doszło do podpisania układu Sikorski-Majski, którego Protokół Dodatkowy brzmiał: „1) Z chwilą przywrócenia stosunków dyplomatycznych Rząd ZSRR udzieli amnestii wszyskim obywatelom polskim, którzy są pozbawieni swobody na terytorium ZSRR, bądź jako jeńcy wojenni, bądź z innych odpowiednich powodów."

14 sierpnia 1941 roku - podpisanie układu wojskowego między Polską a ZSRR

początek sierpnia 1941 roku - dowódcą tworzącej się Armii Polskiej w ZSRR mianowany zostaje gen. Władysław Anders (wypuszczony z moskiewskiego więzienia na Łubiance) - tworzy on sztab zajmujący się wyjaśnieniem losów zaginionych oficerów polskich pod kierownictwem rotmistrza Józefa Czapskiego (jeden z ocalałych)

13 kwietnia 1943 roku - Niemcy ogłosiły komunikat, że w lesie nazywanym Kozie Góry pod Katyniem odkryto masowe groby polskich oficerów. Strona radziecka natychmiast oświadczyła, iż jest to hitlerowska prowokacja i chęć przerzucenia na Związek Radziecki odpowiedzialności za zbrodnię popełnioną przez hitlerowców.

15 kwietnia 1943 roku - Rząd Polski zwrócił się do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża w Genewie z prośbą o wyjaśnienie sprawy na miejscu. Dzień wcześniej niemiecka prośba o zbadnie sprawy również wpłynęła do Genewy.

21 kwietnia 1943 roku - Sowieci informują Anglików i Amerykanów, że zrywają stosunki dyplomatyczne z Rządem Polskim bo ten "zszedł na drogę współpracy z hitlerowcami".

luty 1946 roku - prokuratura sowiecka oskarżyła Niemców o mord katyński przed Międzynarodowym Trybunałem Wojskowym w Norymberdze. Nie udało się jednak obciążyć winą oficerów niemieckich.

1. X. 1951 roku - zbrodnią katyńską zajęła się specjalna Komisja Kongresu Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej, która jednomyślnie orzekła, iż za mord popełniony w Katyniu jest odpowiedzialny Związek Sowiecki. Opracowany materiał dowodowy został przekazany Zgromadzeniu Ogólnemu Narodów Zjednoczonych w celu wniesienia skargi do Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości. Jak można było prze widzieć ONZ nie nadała sprawie dalszego biegu.

13. IV. 1990 roku - agencja TASS - w dniu przekazania teczek Wojciechowi Jaruzelskiemu - oficjalnie ogłosiła światu, że to NKWD ZSRR zamordowało Polaków z obozów Kozielska, Starobielska i Ostaszkowa. Jednak dopiero w październiku 1992 roku Rudolf G. Pichoja w imieniu prezydenta Borysa Jelcyna przekazał prezydentowi Lechowi Wałęsie dokumenty dotyczące sprawy Katynia.

16. X. 1992 roku - Sejm Rzeczypospolitej Polskiej wydaje oświadczenie o następującej treści: „Po pół wieku komunistycznego kłamstwa i zmowy milczenia ujawnione zostały oficjalnie przez władze Rosji najważniejsze dokumenty dotyczące mordu katyńskiego i jego sprawców. Naród polski zawsze znał prawdziwe imiona zbrodniarzy, jednak fakt ujawnienia dokumentów stwarza nową sytuację moralną w stosunkach polsko-rosyjskich. Prawda powinna być ujawniona do końca, zbrodnie ukarane, krzywdy naprawione. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej wyraża przekonanie, że obydwa państwa budując nową przyszłość udźwigną - w oparciu o prawo i prawdę ciężar przeszłości".