GŁÓWNE CECHY UŻYTKOWE ŚWIŃ: 1.wysoka rozrodczość- locha jest zwierzęciem które cechuje wczesność dojrzewania rozpłodowego policykliczność i wielorodność. Świnie szybko rosną i dojrzewają. Dojrzałość rozpłodowa występuje u loszek w wieku 7-9 miesięcy i już wówczas mogą one być używane do rozpłodu. Przy ciąży trwającej niepełne 4 miesiące(3 miesiące, 3 tygodnie i 3 dni) po upływie roku można otrzymać następne pokolenie. Cykl rozpłodowy stanowi czas od początku jednej ciąży do rozpoczęcia następnej. Wyróżnia się w nim 3 następujące okresy fizjologiczne: ciąża- 14dni, laktacja 21-56dni, jałowienie do 12 dni. Przy pełnym wykorzystaniu naturalnych zdolności rozrodczych lochy 1 cykl rozpłodowy trwa ok. ½ roku(182 dni) można zatem uzyskać od niej co najmniej 2 mioty. Na długość cyklu rozpłodowego lochy wpływa długość okresu laktacji i liczba dni jałowienia czyli okresu nieprodukcyjnego. W jednym miocie rodzi się najczęściej 10-12 prosiąt. Z wielu przyczyn nie udaje się na ogół odchować wszystkich urodzonych prosiąt a liczba i procent padnięć mogą się różnić w sposób zasadniczy. Najważniejszym wskaźnikiem charakteryzującym użytkowość rozrodczą jest plenność gospodarcza czyli liczba odchowanych prosiąt od 1 lochy w ciągu 1 roku. Plenność stanowi zarazem jeden z głównych czynników wpływających na efektywność produkcji utrzymywanego stada świń. Udział stada podstawowego w pogłowiu wzrasta wraz z obniżeniem wieku i masy ciała ubijanych tuczników maleje przy zwiększeniu przedubojowej masy ciała i wydłużeniem tuczu. 2.wszystkożerność- świnie są zwierzętami wszystkożernymi to pozwala stosować w ich żywieniu różnorodne pasze pochodzenia roślinnego i zwierzęcego w tym wiele pasz odpadowych. Podstawowymi paszami stosowanymi w żywieniu trzody chlewnej są zboża i uboczne produkty otrzymywane przy ich przerobie. W wielu rejonach świata dużą rolę odgrywa kukurydza której uprawa stwarza możliwości uzyskiwania bardzo wysokich plonów energii i białka z 1 ha. W Polsce od lat 70-tych uprawiano ziemniaki na cele paszowe. Obecnie zarówno ziemniaki jak i zielonki z upraw polowych mają stopniowo coraz mniejsze znaczenie w żywieniu zwierząt. Stosuje się dodatki pasz wysokobiałkowych. Mogą nimi być np. poekstrakcyjne śruty otrzymywane z przerobu nasion roślin oleistych lub mączki pochodzenia zwierzęcego(w obecnej chwili dopuszcza się rybną ze wzg. na BSE). Bardzo wysoką wartością biologiczną białka charakteryzuje się produkty uboczne przemysłu mleczarskiego w postaci naturalnej lub po wysuszeniu- mleko odtłuszczone, serwatka i maślanka. W żywieniu trzody można wykorzystywać większość pasz produkowanych w gospodarstwie rolnym. Można też prowadzić chów świń i w żywieniu stosować mieszanki pełnodawkowe. 3. ekonomiczne wykorzystanie paszy- wykorzystanie paszy oznacza ilość potrzebnej paszy na 1 kg przyrostu masy ciała. W celu właściwego porównania zwierząt lub stad między sobą trzeba posługiwać się w obliczeniach jednostkami pokarmowymi lub zużyciem białka. Świnia w porównaniu z innymi zwierzętami gospodarskimi bardzo dobrze wykorzystuje pasze. Wyniki uzyskiwane w poszczególnych chlewniach uzależnione są jednak od wielu czynników m.in. wartości genetycznej utrzymywanych świń, ich stanu zdrowotnego, wieku, masy ciała, płci, zbilansowanie dawek pokarmowych, formy i sposobu przygotowania paszy oraz warunków mikroklimatycznych w chlewni. Tucznik powinien dziennie zużywać 3 kg paszy na 1kg przyrostu masy ciała. 4. wczesność dojrzewania rzeźnego- prosięta i warchlaki rzadko są ubijane. Ich mięso jest niepełnowartościowe ponieważ zawiera dużo wody i małe ilości tłuszczu śródmięśniowego. Szacuje się że w Polsce średnia przedubojowa masa ciała tuczników wynosi obecnie 110 kg. Średni wiek w którym tuczniki uzyskują tę masę w warunkach krajowej produkcji trzody chlewnej jest bardzo trudny lub nawet praktycznie niemożliwy do oszacowania. W lepszych od przeciętnych warunkach chowu prawidłowo odchowane warchlaki uzyskują masę ciała 30kg w wieku 12 tygodni czyli 84 dni. Dobre przyrosty dobowe masy ciała przy racjonalnym tuczu mięsnym wynoszą ok. 700g zatem na przyrost 70kg tj. od 30 do 100kg tuczniki potrzebują 100 dni. W Polsce często dopiero w wieku 9-10 miesięcy tucznik uzyskuje masę ciała 110-120kg. 5. duża wydajność rzeźna- o wartości rzeźnej tucznika decyduje wydajność rzeźna, budowa tuszy, udział poszczególnych wyrębów i skład tkankowy a także jakość mięsa i tłuszczu. WYDAJNOŚĆ RZEŹNA= masa tuszy ·100%/przedubojowa masa ciała tucznika. Wydajność rzeźna tuczników mięsnych waha się w przedziale od 75-85%. Wskaźnik ten ulega zwiększeniu wraz ze wzrostem masy ciała tucznika przed ubojem i wzrostem otłuszczenia tuszy. Jeśli wskaźnik wydajności rzeźnej wynosi 80% oznacza to że 80% stanowi masa półtusz a 20% masy przedubojowej to krew, szczecina, racice, narządy układu oddechowego, pokarmowego, moczopłciowego. Określane straty nie jest tu jednak precyzyjne ponieważ wątróbkę, nerki, ozory można konsumować a krew przeznaczona jest do wyrobu kaszanek i salcesonów. Skóra może być przeznaczona do wyrobu galanterii skórzanej. 6. wartość odżywcza wieprzowiny- mięso pochodzące z różnych partii tuszy charakteryzuje się zróżnicowaną wartością odżywczą. Do najwartościowszych wyrębów zalicza się polędwicę, szynkę, łopatkę i karkówkę. Wieprzowina cechuje się w porównaniu z innymi gatunkami mięsa dużą wartością energetyczną. Przetłuszczona wieprzowina może jednak być wartościowym pokarmem dla ludności zamieszkującej strefy o zimnym klimacie i wykonującej ciężkie prace fizyczne. UŻYTKOWANIE ROZPŁODOWE LOCH: jednym z zasadniczych etapów w życiu młodego osobnika jest osiąganie dojrzałości płciowej tj. wystąpienie pierwszej owulacji u samic i produkcja w pełni dojrzałych plemników u samca. Loszki osiągają ją między 5 a 7 miesiącem życia jakkolwiek pewne nie zawsze regularne objawy rui mogą pojawiać się wcześniej. U knurków dojrzałość płciowa występuje nieco wcześniej niż u loszek bo już w wieku 4 do 6 miesięcy. Objawia się ona występowaniem popędu płciowego zdolnością do kopulacji i produkcji nasienia oraz rozwojem wtórnych cech płciowych. Znane są liczne czynniki które wpływają na przyspieszenie osiągnięcia dojrzałości płciowej zwierzęcia: genotyp, żywienie w czasie odchowu, stres wywołany transportem, lub przepędzaniem i tworzeniem nowych grup loszek, a także kontakt z dorosłym knurem. Pewien wpływ mogą tu mieć również inne czynniki takie jak światło pora roku, klimat czy liczebność grup w kojcu. Dojrzałość rozpłodowa- taki wiek i stan fizjologiczny zwierzęcia w którym może być ono użyte do rozrodu bez szkody dla swojego organizmu. W momencie osiągnięcia dojrzałości płciowej osobniki nie są jeszcze dostatecznie rozwinięte i wyrośnięte dlatego użycie ich do spełnienia funkcji rozrodczych odbiłoby się ujemnie na ich dalszym rozwoju. Do rozrodu dopuszcza się loszki w wieku 7-10 miesięcy o masie ciała od 100-130kg. Knurki wykorzystuje się do krycia najpierw sporadycznie w wieku 6-8 miesięcy a w pełni dopiero w 8-12 miesiącu życia przy masie ciała 120-130kg. Cykl płciowy występuje u loch w ciągu całego roki w 21 dniowych odstępach aż do zapłodnienia. Knury zachowują popęd płciowy przez cały rok choć zdarzają się przypadki spadku zdolności rozrodczych miesiącach letnich. Ruja u świń trwa 2-3 dni nie występuje jednak w czasie ciąży oraz w okresie karmienia prosiąt. W czasie rui lochy i loszki cechuje niespokojne zachowanie zmniejszenie lub zupełny brak apetytu wydawanie charakterystycznych odgłosów np. hukanie. Jednocześnie samice wykazują chęć zbliżenia do innych zwierząt a także obskakuja inne lochy. W pełnej rui obserwuje się szczyt nasilenia zmian takich jak obrzęk i zaczerwienienie sromu oraz wydzielanie śluzu pochwowego. W czasie rui lochy wykazują charakterystyczne reakcje na specyficzne bodźce płciowe. Ich zachowanie się w obecności samca spowodowane jest odbieraniem przez samicę bodźców zapachowych wywoływanych przez substancje o charakterze feromonów uwalniane ze śliną knura w okresie pobudzenia płciowego. U dorosłych loszek takie zmiany płciowe mogą występować 2-3 razy w odstępach ok. 21 dni do czasu wystąpienia właściwej rui z owulacją. Dlatego tylko w obecności knura można z całą pewnością wykryć ruję u wszystkich hukających się loch. Po osiągnięciu dojrzałości płciowej ruja będzie powracać co 21 dnitak długo aż loszka zostanie skutecznie pokryta. Krycie z ręki jeden z najbardziej skutecznych sposobów wykorzystanie knura do rozrodu. Polega ono na doprowadzeniu będącej w rui lochy do knura. System ten umożliwia celowy dobór par do kojarzeń a ponadto pozwala na regulowanie intensywności użytkowania samca zapobiega więc jego nadmiernej eksploatacji. Inseminacja- sztuczne unasienianie polega na tym że porcje rozcieńczonego nasienia wprowadza się do dróg rodnych lochy za pomocą kateteru. Przy zastosowaniu inseminacji możliwe jest uzyskanie znacznie większej liczby potomstwa pochodzącego od najwartościowszych knurów. Unika się trudności związanych z różnicą mas knurów i loch. Mimo postępu w sposób naturalny uzyskuje się większą liczebność miotów. Długość ciąży wynosi 114 dni z częstymi odchyleniami nawet w przedziale 107-121 dni. Za prośną uważa się zwykle lochę u której po pokryciu nie występują objawy rui po upływie jednego cyklu płciowego. W późniejszym okresie prośności do diagnostyki używa się aparaty ultradźwiękowe. Objawami zbliżającego się porodu są opadnięcie brzucha obrzmienie i zaczerwienienie sromu wyciek śluzu z pochwy. Wymię jest czerwone i nabrzmiałe może pojawiać się w nim siara. Zmienia się też zachowanie lochy staje się ona niespokojna próbuje ścielić gniazdo często oddaje mocz. Poród powinien odbywać się w kojcu do którego należy przeprowadzić lochę na 14 dni przed porodem. Wiąże się to z koniecznością wyprodukowania przez lochę specyficznych przeciwciał które wraz z siarą będą przekazywane prosiętom. Poród u świń przebiega na ogół łatwo i nie jest potrzebna interwencja człowieka poza opieką nad prosiakami. Zdarzają się jednak niekiedy komplikacje wymagające interwencji lekarza. Poród trwa 2-3 godziny. Średni odstęp powinien wynosić ok. 15 min między kolejnymi. Każde nowe prosie trzeba oczyścić z resztek łożyska krwi i śluzu. Jeśli pępowina jest zbyt długa należy ją skrócić do 5-7 cm i zjodynować. Należy im obciąć kiełki aby nie raniły wymienia lochy a następnie jak najszybciej dosadzić do lochy żeby napiły się siary. Ponieważ zmienia ona szybko skład. W chowie tradycyjnym prosięta odsadza się w wieku 6-8tyg. Czasem robi się to dużo wcześniej co nie znajduje praktycznego zastosowania. Przesuwając odsadzenie do wieku 4 tygodni stwarza się prosiętom szanse przyzwyczajenia do pobierania dość znacznych ilości pasz stałych jeszcze przed odsadzeniem. Prosięta odsadzone w tym wieku są nie tylko bardziej odporne ale i mają lepiej rozwinięty układ trawienia również ich organizm jest bardziej odporny na zmiany temperatury otoczenia. W Polsce stosuje się głównie odsadzanie w wieku 42 dni. Jałowienie kolejna faza cyklu rozpłodowego rozpoczynająca się po odsadzeniu prosiąt. Czas trwania nie zależy tylko od kondycji lochy ale i rzetelności obsługi. Normalnie ruja powinna wystąpić nie później niż w ciągu 12 dni po odsadzeniu. Gdy się przeoczy trzeba czekać 21 dni. Na cykl rozpłodowy składają się ciąża laktacja i jałowienie, jest to okres od jednego skutecznego pokrycia do następnego. Czas jego trwania zależy głównie od długości trwania laktacji jałowienia. Częstotliwość oproszeń to liczba miotów urodzonych i odchowanych przez lochę lub stado loch w ciągu jednego roku. Przy 28 dniowej laktacji może uzyskać 2,4 miotu rocznie natomiast przy trwającej 52 dni 2 mioty. Płodność to liczba prosiąt uzyskanych w jednym miocie. Rozróżnia się płodność potencjalną czyli liczbę komórek jajowych zdolnych do zapłodnienia w rui i płodność rzeczywistą czyli liczbę prosiąt urodzonych żywo. Wysoka płodność to 10 sztuk i więcej. Plenność- to liczba potomstwa uzyskana od lochy lub stada loch w ciągu jednego roku. Waha się ona od poniżej 10 do 20 i więcej sztuk.