Empatia - historia pojęcia
Źródła filozoficzne
Theodor Lipps - estetyczna teoria „Einfühlung” (wczuwanie)
empatia jako projekcja - przypisywanie elementom otoczenia własnych pragnień i odczuć;
W empatii jest faktem ustalonym to, że obiekt jest mną samym, a jednocześnie moje „ja” jest tym obiektem.
krytyka: m.in. Edyta Stein - osoba empatyczna nie gubi się w drugiej osobie
Źródła psychologiczne
Z. Freud - empatia jako element procesu identyfikacji;
H.S. Sullivan - empatia jako droga przejmowania przez dziecko niepokoju matki;
Th. Reik - w terapii - przeżywanie uczuć pacjenta i jednoczesna refleksja badacza;
C. Rogers - w terapii - próba zrozumienia klienta takim jak on się wydaje sobie samemu; intensywna, celowa koncentracja na kliencie;
Znaczenie empatii
Empatia związana jest z:
umiejętnością nawiązywania kontaktów społecznych;
umiejętnością wspólnego działania;
zdolnością przewodzenia w grupie;
(wybór przywódcy jest funkcją jego zdolności zaspokajania potrzeb członków grupy)
sukcesem sprzedawców (1932 używane samochody)
sukcesem terapeutycznym.
Typy empatii
poznawczy aspekt (empatia poznawcza)
zdolność rozumienia świata przeżyć drugiej osoby; przyjmowanie perspektywy
emocjonalny aspekt (empatia afektywna, in. emocjonalna) - „przyłączanie się” do przeżyć drugiej osoby; uczuciowe reakcje na uczucia innych
w definicjach empatii często połączone oba aspekty, np. definicja Bergera (1962):
Empatia jako emocjonalna reakcja wyzwalana przez emocje innej osoby pomaga w lepszym rozumieniu stanów psychicznych oraz bardziej skomplikowanych zachowań społecznych.
Typy empatii
Eisenberg: współczucie i osobisty dyskomfort
Davis: empatyczna troska i osobista przykrość
przyjmowanie perspektywy
Definicje Eisneberg:
współczucie: reakcja afektywna, polegająca na odczuwaniu smutku w sytuacji, gdy drugi człowiek przeżywa dystres lub znajduje się biedzie, bądź też na przejawianiu troski o niego
(nie na odczuwaniu tej samej emocji co druga osoba!)
obejmuje motyw altruistyczny - skłania do działania na rzecz innej osoby
cechy emocjonalności sprzyjające przeżywaniu współczucia:
średnia lub wysoka zdolność regulacji emocjonalnej
+
wysoka intensywność przeżywanych emocji
osobisty dyskomfort: skupiona na sobie awersyjna reakcja emocjonalna na emocje lub stan innej osoby
(np. poczucie dyskomfortu, lęk)
obejmuje motyw egoistyczny - wyzwala działanie, które ma na celu złagodzenie własnego poczucia dyskomfortu
Wg Eisenberg i we współczuciu i w osobistym dyskomforcie obecne elementy poznawcze!
Czy współczucie skłania do udzielania pomocy innym?
TAK
Czy współczucie generuje prawdziwy altruizm?
?
Czy osobisty dyskomfort skłania do udzielania pomocy innym?
NIE, jeżeli można uniknąć kontaktu z osobą cierpiącą.
TAK, jeżeli pomoc innej osobie jest najprostszym sposobem zredukowania własnego dyskomfortu
Empatia a pojęcia pokrewne
projekcja identyfikacja sympatia współczucie współodczuwanie
projekcja
różnica kierunku wpływu (E. Stotland)
projekcja empatia (introjekcja)
ja inni inni ja
wyobrażenie, że inni coś wrażenie, że inni coś czują
czują
identyfikacja
M. Mayman (1967) - osoba empatyczna nie traci własnej tożsamości na rzecz cudzej; osoba identyfikująca się tak;
sympatia
terapeuta sympatyzujący z pacjentem traci niezależność i obiektywizm; jest „pochłonięty własnym podobieństwem do pacjenta” i w konsekwencji zamyka się na pacjenta (Kalisch)
terapeuta empatyzujący jest świadomy odmienności pacjenta i zachowuje niezależność; dzięki temu bardziej pomaga pacjentowi
Style wychowania a empatia dzieci
- udzielanie wsparcia w sytuacjach stresu
(bardziej niż ogólne macierzyńskie ciepło)
- kierowanie uwagi dziecka na sytuację innej osoby, pomaganie dziecku w odczuciu jej dyskomfortu
- dyscyplina indukcyjna
„Zabrałeś jej zabawkę. Widzisz, jaka jest teraz smutna? Będzie płakać, dopóki jej nie oddasz zabawki.”
- odwoływanie się przez matkę do doświadczanego przez nią współczucia i smutku
dystansowanie - technika sokratyczna
„Jak myślisz, dlaczego nie mogę się z tobą teraz pobawić?”
„Jak myślisz, dlaczego nie powinnaś brać do przedszkola twojej nowej lalki?”