Skala Wartości Schelerowskich

Piotr Brzozowski 1995

• Inspiracje teoretyczne

• Max Scheler (1874-1928) niemiecki filozof, jeden z

• twórców fenomenologii;

• głosił absolutność i uniwersalność hierarchicznego systemu wartości

• Józef Tischner

• Podstawy teoretyczne

• pozytywizm, nie fenomenologia

• teoria obiektywnej hierarchii wartości

• Zasada badawcza

zestawienie realnie istniejących, z idealnym wzorcem

subiektywnych hierarchii (wg Schelera)

• XII - 3

Obiektywna hierarchia wartości według Maxa Schelera

• ŚWIĘTE

• DUCHOWE

• WITALNE

• HEDONISTYCZNE

• XII - 4

Skala Wartości Schelerowskich

PODSKALE:

Wartości HEDONISTYCZNYCH

(m.in.: dostatnie życie, miłość erotyczna, posiadanie, życie pełne wrażeń)

• Wartości WITALNYCH

• Sprawność i Siła Fizyczna

(m.in. sprawność, sprężystość ciała)

Wytrzymałość

(m.in. umiejętność znoszenia chłodu, umiejętność znoszenia głodu)

Wartości ESTETYCZNYCH

(m.in. elegancja, harmonia, regularność rysów, uporządkowanie)

• Wartości PRAWDY

(m.in. inteligencja, logiczność, otwarty umysł, wiedza)

Wartości MORALNYCH

(m.in. honor, prawdomówność, rzetelność, uprzejmość)

Wartości ŚWIĘTYCH

• Świętości Świeckie

(m.in. kraj, niepodległość)

Świętości Religijne

(m.in. wiara, zbawienie) XII- 5

Obliczanie i interpretacja wyników SWS

I po wypełnieniu SWS przez badanego wiemy, jak wysoko ceni poszczególne wartości

II po obliczeniu średnich arytmetycznych dla każdej skali (wyniki surowe) możemy odnieść je do tabeli stenowej - wiemy jak badany ceni poszczególne grupy wartości w por. z grupą normatywną; można narysować profile wartości;

III następnie w zależności od celu analizy wyników można obliczać poprzez współczynnik korelacji:

1. Podobieństwo między dowolną hierarchią wartości i modelową hierarchią Schelerowską

2. Podobieństwo między dwiema dowolnymi hierarchiami wartości

3. Podobieństwo hierarchii wartości w grupie osób (spójność grupy pod względem wartości)

4. Podobieństwo między hierarchią wartości jednostki i grupy

Podobieństwo indywidualnej hierarchii wartości do wzorca idealnego:

- tylko 23% dorosłych mieszkańców Lublina ma zupełnie niepodobną hierarchię do wzorca idealnego;

Zmienne demograficzne wypływające na podobieństwo do wzorca idealnego:

- płeć

- wiek

- wykształcenie

Szczególnie ciekawe zastosowania SWS

- badania porównawcze hierarchii wartości w przypadku różnych form zaburzeń psychicznych (np. narcyzm, depresja, nerwica noogenna)

- badania prównawcze różnych form patologii społecznej (przestępczość, alkoholizm, narkomania)

- badania międzykulturowe

Skala Wartości Rokeacha

Rokeach Value Survey (RVS) - wersja E (1967)

• Podstawy teoretyczne

teoria wartości i osobowości Miltona Rokeacha:

OSOBOWOŚĆ JAKO SYSTEM PRZEKONAŃ

(BELIEF SYSTEM)

10 podsystemów od najbardziej centralnych do najbardziej peryferycznych:

• przekonania na temat własnego „ja” (cognitions about self)

• system wartości ostatecznych (terminal values)

wartości indywidualne

wartości społeczne

• system wartości instrumentalnych (instrumental values)

wartości moralne

wartości kompetencyjne

• systemy postaw

• pojedyncze postawy

• przekonania o własnych zachowaniach

• przekonania o postawach osób znaczących

• przekonania o zachowaniach osób znaczących

• przekonania o zachowaniu się obiektów niespołecznych

XII - 7

Rodzaje przekonań według M. Rokeacha

deskryptywne ewaluatywne preksryptywne

(egzystencjalne) (dobry/zły) i proskryptywne

P/F (porządany/

nieporządany;

zakazany/

nakazany)

WARTOŚCI

SYSTEM WARTOŚCI jest trwałą organizacją przekonań o preferowanych sposobach postępowania lub ostatecznych stanach egzystencji, uporządkowanych według względnej ważności.

• XII - 8

Cechy metody	Skala Wartości Schelerowskich	Skala Wartości Rokeacha
Zasięg	węższy; wyselekcjonowane wartości należące do sześciu grup	wstępnie szerszy; próba ogarnięcia wszystkich wartości cenionych przez ludzi; ostateczna selekcja intuicyjna
wartość psychometryczna	wyższa	niższa; sprzeczne wyniki badań trafności
sposób oceny wartości	szacunkowy - nie stwarza artefaktów - więcej wartości może otrzymać taką samą liczbę punktów	rangowy - stwarza artefakty - ocena danej wartości jest zależna od oceny innych wartości
wariancja wyników	duża dzięki 101-stopniowej skali szacunkowej	mniejsza
zastosowania	badania naukowe i diagnoza indywidualna; szczególnie wysoka rzetelność (0,80-0,95) dla grupy wiekowej 20-60 lat, wykszt. wyższe i średnie	wyłącznie badania naukowe młodzież i osoby dorosłe; dostępne wyłącznie tymczasowe normy
zastrzeżenia	przy badaniu grup specj. należy analizować rzetelność (niska rzetelność w przyp. młodzieży z domów dziecka); podatność na aprobatę społeczną (szczeg. M i Ś)	efektem badania w pełni uporządkowana hierarchia wartości - w pewnym stopniu artefakt

XII - 9

WARTOŚCI A ZACHOWANIE

Badacze wartości zazwyczaj zakładają, że:

im (subiektywnie) ważniejsze wartości

tym bardziej wpływają na podmiot, w tym

częściej angażują

procesy poznawcze częściej i silniej wpływają

wywołują na zachowanie

intensywniejsze emocje

Tymczasem związek między wartościami a zachowaniem nie jest zbyt ścisły, ponieważ:

• wartości tylko jednym z wielu wyznaczników zachowania

• działają czynniki sytuacyjne

• ludzie nie zawsze zauważają związek między wartością i

konkretnym zachowaniem

• związek między wartościami i zachowaniem zazwyczaj

pośredni (pośredniczą normy, opinie, postawy)

(Piotr Brzozowski 1995)

• XII - 1

• Typowe grupy tematów podejmowanych w badaniach nad wartościami:

• wartości a zachowanie

• wartości a postawy i normy

• wartości a różne cechy osobowości

• wartości a zdrowie i choroba (psychiczna lub somatyczna)

• podobieństwa i różnice między wartościami grup:

• narodowościowych

• wyznaniowych

• zawodowych

• zmiany wartości związane z

• psychoterapią

• wychowaniem

• resocjalizacją

• kryzysami

(Piotr Brzozowski 1995)

• XII - 2

---