R 12: SKALE REGULACJI NASTROJU

Nastrój - stan afektywny o umiarkowanej intensywności, rozlanym charakterze, pozbawiony wyraźnego odniesienia (subiektywnej przyczyny) oraz intensywnego komponentu pobudzenia fizjologicznego.

• Decyduje o tym co człowiekowi przychodzi na myśl, wpływają na treść sądów i zachowań. Dobry nastrój ułatwia przypominanie sobie pozytywnych treści i podnosi nasze oceny innych ludzi, produktów, ogólnej satysfakcji z życia i nasila skłonność do pomagania innym. Dobry nastrój staje się jednym z węzłów sieci asocjacyjnej, a jego wzbudzenie wywołuje aktywizację innych, skojarzonych z nim węzłów pozytywnie nacechowanych. Jest to wsparte badaniami nad pamięcią:

1. zgodność pamięci z nastrojem - w dobrym nastroju łatwej jest zapamiętać a także przypominać sobie informacje o charakterze dodatnim niż ujemnym w nastroju złym zaś odwrotnie.

2. zależność pamięci od stanu organizmu - łatwej sobie przypomnieć zdarzenia w stanie podobnym do tego w jakim byliśmy w momencie zapamiętywania tych zdarzeń.

• Nastrój jest wykorzystywany jako źródło informacji i podstawa do formułowania złożonych sądów o charakterze uproszczonej heurystyki „jak to czuję”. Posługiwanie się heurystyką tą narasta w warunkach wymuszających pobieżne przetwarzanie informacji co utrudnia zakwestionowanie nastroju jako wiarygodnej podstawy sądu.

• Nastrój decyduje czy przetwarzanie informacji ma charakter pobieżny i heurystyczny czy tez głęboki, dokładny i przemyślany.

• Dobry nastrój informuje o tym że otoczenie nie sprawia problemów i nie wymaga podejmowania żadnych szczególnych działań. Zły nastrój informuje o tym że otoczenia stwarza problemy i konieczności podejmowania jakichś działań zaradczych.

• Ludzie w dobrym nastroju bardziej pobieżnie przetwarzają informacje - silniej ulegają heurystyce dostępności, łatwe uruchamiają stereotypy, skrypty i uprzedzenia. W trakcie perswazji słabo rozróżniają miedzy argumentami silnymi i słabymi.

• W nastroju negatywnym ludzie stają się bardziej uważni - mniej ulegają heurystykom i stereotypom, uwzględniając zindywidualizowaną informację na temat spostrzeganych osób a w trakcie perswazji bardziej ulegają argumentom silnym niż słabym.

• REGULACJA NASTROJU

• Przekonanie o hedonistycznym charakterze samoregulacji nastroju: ludzie dążą do nastrojów pozytywnych i starają się je maksymalizować a unikają nastrojów negatywnych i starają się je zminimalizować.

• Hedonistyczna samoregulacja wyjaśnia asymetryczność skutków nastroju pozytywnego i negatywnego. Nastrój pozytywny z reguły podnosi oceny i sprzyja pomaganiu innym, wpływy złego nastroju są słabsze i mniej konsekwentne.

• Ludzie starają się wyjść ze złego nastroju a pozostać w dobrym i podejmują w tym celu różne świadome zabiegi, zdając sobie sprawę z tego, że wygłaszanie pozytywnych opinii lub pomaganie innym podwyższa własny nastrój podczas gdy wygłaszanie opinii negatywnych go obniża.

• W dobrym nastroju pozytywnym sądom sprzyja zarówno automatyczna aktywizacja zgodnych z nim treści jak i świadome kontrolowane wysiłki ukierunkowane na utrzymywanie nastroju.

• W nastroju złym automatyczne skojarzenia sprzyjają formułowaniu negatywnych sądów a świadome wysiłki na rzecz poprawienia nastroju sprzyjają formułowaniu sądów raczej pozytywnych a także pomaganiu innych. Sprzeczność tych dwóch procesów może więc wyjaśniać niejednorodność efektów złego nastroju.

• Ludzie nie zawsze są motywowani i wyposażeni psychicznie do hedonistycznej regulacji nastroju.

1. Ludzie często angażują się w działania ewidentnie obniżające nastrój (chodzenia na smutne filmy, pogrzeby itp.) i zgłębiają się w swoich negatywnych emocjach które z reguły zalegają dłużej niż pozytywne.

2. Ludzie mają kłopoty z wychodzeniem z nastroju negatywnego głównie na skutek podwyższonej dostępności negatywnego materiału pamięciowego która jest skutkiem tego nastroju.

3. Ludzie mają kłopoty ze stosowaniem strategii podwyższających nastrój - słabo przypominają sobie przeszłe zdarzenia pozytywne i przezywane w nich emocje oraz słabo wyobrażają sobie takie zdarzenia w przyszłości.

• Erber: alternatywny model regulacji nastroju: celem tych zabiegów jest nie polepszenie nastroju co dostosowanie go do bieżącej sytuacji społecznej. Oznacza to przede wszystkim unikanie nastrojów niewłaściwych, często doprowadza w ogóle do unikania wszelkich nastrojów i dążenie do wyzerowania nastroju. Skuteczną metodą zerowania nastroju jest angażowanie się w nudne zadania intelektualne silnie pochłaniające zasoby umysłowe.

• Można wyróżnić 4 typy zabiegów kształtujących własny nastrój:

1. nasilanie nastroju negatywnego

2. nasilanie nastroju pozytywnego

3. osłabianie nastroju negatywnego

4. nasilanie nastroju pozytywnego

• Struktura zabiegów nasilających / osłabiających emocje ma charakter dwuczynnikowy. Zabiegi ukierunkowane na podwyższanie nastroju są prawie niezależne od zabiegów ukierunkowanych na obniżanie nastroju. Kobiety uzyskiwały wyższe niż mężczyźni wyniki w skali zarówno podwyższania jak i obniżania nastroju. Jedną z przyczyn większej emocjonalności K jest ich większa tendencja do podejmowania zabiegów nasilających emocje zarówno pozytywne jak i negatywne.

• Skala Obniżania Nastroju (SON) ujemnie koreluje z nastrojem ogólnym, nastrojem pozytywnym oraz z dwoma mierzonymi emocjami pozytywnymi (radość, miłość), dodatnio zaś koreluje z nastrojem negatywnym i czterema emocjami negatywnymi (strach, gniew, smutek, wstyd).

• Skala Podwyższania Nastroju (SPN) dodatnio koreluje z nastrojem ogólnym, nastrojem pozytywnym oraz z dwoma mierzonymi emocjami pozytywnymi (radość, miłość),, ujemnie zaś koreluje z nastrojem negatywnym i czterema emocjami negatywnymi (strach, gniew, smutek, wstyd).

• Na podstawie samego nastroju w jakimś momencie można jedynie bardzo w niewielkim stopniu przewidzieć późniejszy nastrój w innym momencie i podobnej sytuacji. Znacznie lepiej można przewidywać nastrój na podstawie wyników w skalach regulacji nastroju.

• Nastrój jest sam w sobie niestabilny, czynnikiem do pewnego stopnia stabilizującym go jest indywidualnie zróżnicowana tendencja do podwyższania / obniżania nastroju.

• Nasilanie nastroju negatywnego wiąże się z depresją, natomiast nasilanie nastroju pozytywnego nie uodparnia w żaden sposób na depresję - nie ma z nią żadnego związku.

• SON i SPN były skorelowane przewidywalny sposób z ocenami życia obecnego i w przyszłości, ale nie z ocenami życia w przeszłości. Istnieje odmienny status psychologiczny sądów o teraźniejszości i przyszłości z jednej strony i przeszłości z drugiej. Sądy o teraźniejszości i przyszłości nie są gotowymi i utrwalonymi opiniami lecz są tworzone na poczekaniu, w momencie zapytania o nie. Oceny własnego życia sprzed kilku lat są już gotowe i nastrój przeżywany w chwili ich wypowiadania nie wpływa na wysokość ocen, ponieważ te ostatnie są jedynie wydobywane z pamięci nie zaś formułowane na poczekaniu.

• Podział na 3 style reakcji na stres:

1. Zadaniowy - podejmowanie w obliczu stresu wysiłków zmierzających do rozwiązania problemu przez poznawcze przekształcenia lub próby zmiany sytuacji. Towarzyszy lekkie osłabienie skłonności do obniżania nastroju i lekkie nasilenie skłonności do podwyższania nastroju - zabiegi mające na celu polepszenie sytuacji emocjonalnej, w niewielkim stopniu.

2. Skoncentrowany na emocjach - koncentracja na sobie i własnych przeżyciach emocjonalnych, towarzyszy mu znaczne nasilenie skłonności do zabiegów obniżających nastrój, nie ma związku z zabiegami podwyższającymi nastrój.

3. Ucieczkowy - unikanie przetwarzania informacji o problemie połączone z angażowaniem się w czynności zastępcze lub kontakty towarzyskie. Jest wyraźnie powiązany z zabiegami podwyższającymi nastrój.

• SON silnie dodatnio koreluje z neurotyzmem a słabo ujemnie z ekstrawersją, SPN wcale nie wiąże się z neurotyzmem korelując słabo i dodatnio ekstrawersją.

4

---