ROZDZIAŁ 13
Najważniejsze zagadnienia:
Badania bliźniąt wykazały, że około 30% wariancji w zakresie poczucia sprawiania kontroli jest uwarunkowane genetycznie.
Możemy wyróżnić dwa style sprawowania kontroli: aktywne sprawowanie kontroli oraz samokontrolę. Preferowanie jednego z nich wymaga uwarunkowań kulturowych.
Murray zdefiniował potrzebę osiągania sukcesów jako pragnienie i gotowość do ,,przezwyciężania przeszkód, wykorzystywania własnej siły, wykonywania trudnych zadań najlepiej i najszybciej, jak to tylko możliwe”
Zdaniem McClellanda motywacja do osiągania sukcesów bierze się przede wszystkim z bardziej fundamentalnej chęci ,,zrobienia czegoś lepiej”- nie po to, by zyskać czyjąś aprobatę czy jakąś inną formę nagrody, lecz ,,dla samej sprawy”
Według teorii społecznego uczenia się chęć osiągania sukcesów jest kształtowana przez procesy modelowania i naśladowania.
Zdaniem Atkinsona motywacja do osiągnięcia sukcesów wynika z połączenia potrzeby osiągania sukcesów z potrzeba unikania porażek.
Ludzie mają różne ukryte teorie inteligencji. Niektórzy uważają, że poziom inteligencji jest dany raz na zawsze; mówimy wówczas o modelu stałości. Inni sądzą, że ten poziom może się zmieniać, mówimy wówczas o modelu wzrostu.
Ludzie wierzący w model niezmiennego poziomu inteligencji wybierają cele, które przedstawiają ich w dobrym świetle, natomiast ludzie hołdujący modelowi wzrostu wyznaczają sobie cele zwiększające ich kompetencję.
Parecki zdefiniował samoocenie jako ,,dumę z siebie, dzięki której mając świadomość własnych słabości, hołubimy siłę wewnętrzną oraz swoje zalety”. Niską samoocenę można zdefiniować jako uczucie wstydu wynikające z przekonania o braku zdolności i umiejętności cenionych przez ważne dla nas osoby.
osoby o wysokich samoocenie przykładają większa wagę do swoich silnych stron; osoby o niskiej samoocenie przeciwnie- do swoich słabości.
Do rozwoju wysokiej samooceny przyczyniają się- zdaniem Coopersmitha- trzy czynniki: akceptacja ze strony rodziców, czytelne granice oraz możliwość eksplorowania. Wysoka samoocena potęguje chęć osiągania sukcesów.
Zdaniem Rogera wysoka samoocena jest efektem bezwarunkowej miłości.
Osoby o wysokiej samoocenie mają zazwyczaj bardzo zróżnicowany wizerunek siebie i są nastawione na doskonalenie się.
nadmierna generalizacja polega na tym, że przykre wydarzenia wyzwalają poczucie nieudolności w dziedzinach zupełnie z tymi wydarzeniami niezwiązanych.
Rozdział 14
Coraz więcej wyników badan świadczy o tym, że jesteśmy w stanie sami regulować swoją motywację.
Cele pobudzają do wysiłku, wzmagają wytrwałość, ukierunkowują oraz motywują do opracowywania strategii.
Istnieją dwa rodzaje celów: cele bliskie i dalekie.
Bandura definiuje prognozowanie rezultatów jako ,,ocenianie przez daną osobę tego, czy dane zachowanie przyniesie określone skutki”, a poczucie własnej skuteczności jako ,,przekonanie, że się potrafi podjąć skuteczne działania niezbędne do wywołania pożądanego skutku”.
Symulacja umysłowa ułatwia osiąganie celów.
Umiejętność opanowywania wątpliwości co do siebie ma duże znaczenie, ponieważ wątpliwości takie osłabiają poczucie własnej skuteczności.
Wątpliwości co do siebie można opanować czterema metodami: monitorowaniem mowy wewnętrznej, restrukturyzacją poznawczą, podstawianiem innych (bardziej pozytywnych) myśli oraz dystansowaniem się od negatywnych myśli.
Wizerunek siebie (pojęcie Ja) jest formą samowiedzy. Opiera się na naszych doświadczeniach w danej dziedzinie, obejmuje też informacje społeczno-kulturowe i historyczne.
Tożsamość samoregulująca (Ja samoregulujące) składa się z trzech odrębnych składników: Ja instrumentalnego, ja oczekiwanego oraz Ja monitorowanego.
ta część tożsamości, którą nazywamy skarbnicą (,,moje”), obejmuje wartości i procesy regulacyjne, natomiast cześć sprawcza, podmiotowa (,,ja”) jest autonomiczna i ma potrzebę sprawowania kontroli.
Warunkiem tworzenia potencjalnych tożsamości jest pozytywny, wysoce zróżnicowany wizerunek siebie, ściśle związany z postrzeganiem własnych kompetencji.
Istnieją trzy sposoby (prototypy) postrzegania świata. Może on być uznany za (1) groźny i złowrogi, (2) przyjazny, lub (3) neutralny.
Osoby stosujące strategię doskonalenia się (dążenia do mistrzostwa) rozwijają swoje kompetencje. Nagrodą za to jest poczucie własnej skuteczności.
Osoby przyjmujące strategię wykazania się (dążenia do osiągania jak najlepszych wyników) koncentruje się na nauce zasad wygrywania.
Osoby, które się doskonalą, są zorientowane na proces; osoby pragnące się wykazać są zorientowane na wynik.