7.Biblia w dawnej literaturze polskiej: tłumaczenia, parafrazy, bohaterowie i motywy narracyjne.

TŁUMACZENIA

Wyższy kler w polskim Kościele nie był przychylny przekładom biblii. Miało to chronić przed szerzeniem się błędów wiary.

Jedyny (znany nam dziś częściowo) całkowity przekład Starego Testamentu powstał w środowisku dworu królewskiego, wykonany na zlecenie Zofii

( Sonki) czwartej żony Władysława Jagiełły. Przekładu miało dokonać paru tłumaczy m.in. ksiądz Andrzej z Jaszowic. Pierwsza część tzw. Biblii królowej Zofii liczyła początkowo 470 kart. Przechodząca z rąk do rąk uległa zniszczeniu.

Drukowane fragmenty polskich tłumaczeń wybranych ksiąg biblijnych lub tylko ich cząstek zaczęły się ukazywać od lat 20-tych XVI w.

Dydaktyczna księga Starego Testamentu: Mądrość Syracha czyli Eklezjastykus została przetłumaczona przez Piotra z Poznania, uczonego mieszczańskiego pochodzenia. Przypuszcza się, że w XV w. powstał całkowity przekład Nowego Testamentu (w XVI w. ukazany drukiem).

Drukowane fragmenty wybranych ksiąg biblijnych zaczęły ukazywać się od lat 20-tych XVI w. Przypuszcza się, że w XV w. powstał całkowity przekład Nowego Testamentu.

Niezmiernie ważnym przekładem chrześcijańskim jest Wulgata, czyli łaciński przekład Starego i Nowego Testamentu wykonany przez Św. Hieronima. Tłumaczenie to, choć początkowo przyjmowane nieufnie, szybko zyskało pozycję najważniejszej biblii zachodniego chrześcijaństwa i centralnym tekstem średniowiecznej teologii katolickiej oraz źródłem wielu wczesnych przekładów na języki nowożytne.

PRZEKŁADY PSAŁTERZA

Do najwybitniejszych przekładów Księgi psalmów można zaliczyć Psałterz puławski, Żołtarz Dawidów Walentego Wróbla, Psałterz krakowski.

Psałterz puławski miał spełniać funkcje modlitewnika w rękach osoby świeckiej. Mieszczą się tu instrukcje dotyczące czytania poszczególnych psalmów.

Ołtarz Dawidów autorstwa Walentego Wróbla jest to swobodny przekład opatrzony bogatymi i różnorodnymi komentarzami. Komentarze Wróbla są wielostronne i raczej samodzielne choć zdarzają się wzorce zachodnioeuropejskie. Są cztery rodzaje komentarzy:

1. objaśnienia treści psalmów psalmów noty do poszczególnych słów i zwrotów.

2. objaśnienie moralnego sensu poszczególnych wersetów bądź zwrotów.

3. objaśnienie alegorycznego sensu

4. nawiązuje do tradycji figuralnego objaśnienia pism Starego Testamentu i odsłania warstwę proroczą wersów.

Psałterz krakowski XV w.

PARAFRAZY

Apokryfy - teksty niepewnego pochodzenia o charakterze religijnym zawierające wiedzę tajemna i skrywaną przed profnansami, dostępna wybranym. Wiążą się tematycznie i genetycznie z Biblii.

Cechy apokryfów:

1. zbliżenie formalne i treściowe do ksiąg kanonicznych.

2. nieprawdopodobieństwo treści, przesyconej elementami baśniowymi i fantastycznymi.

3. niejasne pochodzenie związane z podszywaniem się autorów pod osoby występujące w Stary i Nowym Testamencie.

4. odstępstwa od chrześcijańskich poglądów doktrynalnych i moralnych

Apokryfy dzieli się na Starego i Nowego Testamentu.

* Księga Jubileuszów ukazuje dzieje Izraela od początku do czasów Mojżesza

* Życie Adama i Ewy losy pierwszych rodziców po wygnaniu z raju.

* Księga modlitw Asenat wątek małżeństwa Józefa z córką egipskiego kapłana, motyw nawrócenia bohaterki na wiarę w Boga hebrajczyków.

Apokalipsy- utwory proroczo-wizjonerskie, nawiązujące do licznych epizodów ksiąg kanonicznych. Zawierały wizje dotyczące przyszłych losów świata lub tylko wybranego narodu.

*Księga Enocha opowiada o narodzinach, życiu w przyjaźni z Bogiem oraz zniknięciu z ziemi Henocha, rozwija wątki biblijne i pozaziemskie. Wiele miejsca zajmuje opis wędrówki Henocha po zaświatach, gdzie bohater dociera do miejsca przebywania Boga i słyszy głos stwórcy, następnie ogląda z wysokości ziemię. Dane jest mu zobaczyć tron na którym zasiądzie Bóg podczas sądu ostatecznego. Jest tu przepowiednia wielkiej katastrofy oraz losów ludzkości, przedstawionych w formie alegorii zwierzęcej.

* Wniebowzięcie Mojżesza nawrócenie patriarchy i doznana przezeń w siódmym niebie wizję przyszłych losów świata.

* Testament Abrahama szczegółowa wędrówka bohatera do nieba, powrót na ziemie i śmierć.

* Apokalipsa Piotra obok wizji końca świata i sadu Ostatecznego pojawiają się w niej kary czekające grzeszników.

Ewangelie - opowiadają o całym życiu Jezusa lub tylko jego fragmentach.

* Ewangelia Judasza Iskarioty

* Protoewangelia Jakuba

* Ewangelia dzieciństwa

* Ewangelia Nikodema

Apokryfy asumpcjonistyczne- opowiadające o Wniebowzięciu Marii.

Apokryfy dziejów apostolskich - utwory poświęcone głównie świetym Pawłowi i Piotrowi.

* Dzieje Pawła

* Męczeństwo Pawła

* Nauczanie Pawła

* Dzieje Piotra

* Męczeństwo Piotra

* Dzieje Pawła i Piotra

Opowieści o losach Jezusa i Marii

* Ewangelia narodzin Marii

* Historia narodzin Marii i dzieciństwa Zbawiciela

Motywy Pasyjne

Dzieli się w dojrzałym średniowieczu europejskim na: historia Męki, rozmyślania, płacz lub lament

* Rozmowa Błogosławionej Marii i Anzelma o męce Pana

* O męce Pańskiej

* Księga rozważań męki Chrystusowej

* Rozważania o Męce

* Traktat o Męce pańskiej

---