Problem bezpieczeństwa w stosunkach międzynarodowych

Pojęcie bezpieczeństwa w nauce o stosunkach międzynarodowych

Pojęcie bezpieczeństwa odnosi się do procesu zaspokajania potrzeb i interesów uczestników życia międzynarodowego.

Realizuje się w środowisku międzynarodowym, a jego konsekwencje dotyczą nie tylko zainteresowanych państw, ale całego systemu międzynarodowego.

Wyodrębniamy trzy jego ujęcia:

Podmiotowe - gdy pytamy o czyja pewność istnienia i przetrwania chodzi (bezpieczeństwo uczestników stosunków międzynarodowych)

Przedmiotowe - gdy pytamy o treść bezpieczeństwa, środki i sposoby kształtowania pewności stanu posiadania (w tym tożsamości) uczestników stosunków międzynarodowych

Funkcjonalne - pozwalające obserwować zmienność w czasie, a więc dynamikę i ewolucję subiektywnych i obiektywnych aspektów bezpieczeństwa uczestników stosunków międzynarodowych.

Ujęcie podmiotowe

• Bezpieczeństwo narodowe, które odnosi się zarówno do pojedynczych państw, jak i społeczeństw oraz narodów

• Bezpieczeństwo międzynarodowe, które jest terminem służącym zwykle do charakterystyki bezpieczeństwa określonej zbiorowości państw

Terminy te mogą być czasem stosowane zamiennie, gdyż istnieje ścisły związek pomiędzy bezpieczeństwem pojedynczych i zbiorowych podmiotów
w stosunkach międzynarodowych.

Związek ten wynika z faktu uczestnictwa każdego państwa w systemie międzynarodowym.

Najwięcej niebezpieczeństw „narodowych i międzynarodowych” pochodzi z bezpośredniego otoczenia zewnętrznego państwa, choć może pojawiać się szereg zagrożeń wewnętrznych realnie wpływających na czynniki zewnętrzne.

Z drugiej strony to właśnie otoczenie zewnętrzne może być czynnikiem stabilizującym niezakłócony rozwój każdego z państw.

Ujęcie podmiotowe

Podział na bezpieczeństwo narodowe
i międzynarodowe jest czysto umowny,
gdyż bezpieczeństwo państw w stosunkach międzynarodowych ma zawsze charakter międzynarodowy i zewnętrzny.

Ujęcie przedmiotowe

Składa się na nie szereg różnych kryteriów:

• Przedmiotowe;

• Kształtu systemu bezpieczeństwa międzynarodowego;

• Sposobu prowadzenia polityki bezpieczeństwa.

Ujęcie przedmiotowe
Kryterium przedmiotowe:

• Bezpieczeństwo polityczne

• Bezpieczeństwo militarne

• Bezpieczeństwo ekonomiczne (surowcowe, energetyczne, żywnościowe, socjalne, finansowe, technologiczne)

• Bezpieczeństwo kulturowe

• Bezpieczeństwo humanitarne

• Bezpieczeństwo ideologiczne

• Bezpieczeństwo ekologiczne

• Bezpieczeństwo cybernetyczne

Ujęcie przedmiotowe
Kryterium kształtu systemu bezpieczeństwa międzynarodowego

• System równowagi sił - klasyczny, koncert mocarstw, bipolarny, system równowagi strachu.

• System blokowy (sojusze).

• System bezpieczeństwa kooperatywnego.

• System bezpieczeństwa zbiorowego (regionalnego i uniwersalnego).

Ujęcie przedmiotowe
Kryterium sposobu prowadzenia polityki bezpieczeństwa

• Polityka unilateralna, polegająca na prowadzeniu działań jednostronnych (hegemonizm państwowy, izolacjonizm, neutralność)

• Polityka multilateralna, skoncentrowana na działaniach we współpracy z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi

Ujęcie przedmiotowe
Kryterium przestrzenne

• Bezpieczeństwo lokalne

• Bezpieczeństwo subregionalne

• Bezpieczeństwo regionalne

• Bezpieczeństwo ponadregionalne (strefowe)

• Bezpieczeństwo globalne (światowe, uniwersalne)

---