Fotodermatozy to grupa schorzeń, w których występuje nadwrażliwość na światło słoneczne, najczęściej ultrafiolet. Niewielka dawka promieniowania UV nie wywołuje zauważalnych objawów u osób zdrowych, natomiast może sprowokować zmiany skórne u osób wrażliwych. Reakcje takie mogą być uwarunkowane genetycznie lub spowodowane np. lekami.
I.Wielopostaciowe osutki świetlne są najczęstszą z nich. występują w dwóch odmianach: świerzbiączka letnia i opryszczki ospówkowate (opryszczki letnie).
Świerzbiączka letnia rozpoczyna się w dzieciństwie lub we wczesnej młodości. Częściej dotyczy kobiet. Wielopostaciowe wykwity: rumienie, grudki i pęcherzyki zlokalizowane są zwłaszcza w okolicach odsłoniętych. Niekiedy zmiany skórne mają charakter głębokich nacieków. Chorzy skarżą się na różnie nasilony świąd. Czynnikami wywołującymi są głównie długie promienie widma słonecznego UVA. Wykwity pojawiają się na wiosnę, w ciągu kilku, kilkudziesięciu godzin po ekspozycji na słońce. W miarę jak postępuje pigmentacja skóry, nasilenie choroby jest mniejsze. Jednak ekspozycja na UV w następnym roku znów prowokuje wystąpienie zmian.
Opryszczki ospówkowate występują znacznie rzadziej, rozpoczynają się w dzieciństwie. Zmiany zlokalizowane są w okolicach odsłoniętych w postaci wykwitów pęcherzykowych, pęcherzowych, często z wtórną infekcją, która ustępuje z pozostawieniem blizenek, podobnie jak w ospie wietrznej. Charakter zmian i ich ustępowanie z pozostawieniem bardzo drobnych blizn dało nazwę tej chorobie. Niekiedy zmianom skórnym towarzyszą objawy oczne w postaci zapalenia spojówek i/lub rogówki oraz objawy ogólne, np. gorączka.
W leczeniu stosuje się miejscowe środki chroniące przed promieniowaniem słonecznym o najszerszym spektrum działania, ponadto hartowanie skóry za pomocą UVB, fotochemoterapię (psoraleny + UVA = PUVA), ß-karoten, leki antymalaryczne. Konieczne jest osłanianie skóry ubraniem.
II.Świetlne zapalenie czerwieni wargowej charakteryzuje się stanem zapalnym czerwieni warg, zwykle towarzyszy zmianom skórnym, rzadko jest jedynym objawem nadwrażliwości na światło. W obrazie chorobowym dominuje stan zapalny, złuszczanie i powierzchowne nadżerki, częściowo pokryte mocno przylegającymi strupami. Zmiany najczęściej dotyczą wargi dolnej. Miejscowo zaleca się pomadki ze środkami chroniącymi przed światłem słonecznym.
III.Pokrzywka świetlna jest bardzo rzadką odmianą pokrzywki fizykalnej, powstającą pod wpływem promieni słonecznych o różnej długości fali (od 290 nm do światła widzialnego). Charakterystyczne dla tej choroby jest pojawianie się bąbli pokrzywkowych w kilka minut po naświetlaniu; zmiany zajmują również skórę osłoniętą, utrzymują się kilka godzin. W leczeniu skuteczne są leki przeciwhistaminowe, ale w dawkach bardzo wysokich, nawet 10-krotnie przekraczających dawki stosowane zazwyczaj. Stosowana jest metoda odczulania - przyzwyczajanie skóry do wzrastającej dawki UVA.
ODCZYNY FOTOTOKSYCZNE i FOTOALERGICZNE to postacie nadwrażliwości na światło, spowodowane skojarzonym działaniem światła (głównie UVA) i zewnątrzpochodnych substancji światłouczulających zawartych w kosmetykach, lekach i niektórych roślinach.
Odczyny fototoksyczne powstają na drodze uwalniania energii przez substancje chemiczne będące w kontakcie ze skórą, co powoduje uszkodzenie struktur komórkowych. Nie biorą tu udziału żadne znane procesy immunologiczne, a zmiany skórne mogą powstać po pierwszorazowym kontakcie ze środkiem fototoksycznym u wszystkich osób poddanych ich działaniu, pod warunkiem zadziałania substancji fototoksycznej i promieni UV w odpowiednio dużej dawce. Reakcje fototoksyczne mogą być wywołane przez wszystkie substancje o działaniu światłouczulającym. Stąd powstaje trudność w różnicowaniu tych odczynów z odczynami fotoalergicznymi. Wykwity występują najczęściej bezpośrednio lub w niedługim czasie od ekspozycji na światło. Klinicznie przypominają oparzenia słoneczne - widoczny jest rumień, obrzęk, pęcherze. Wykwity ograniczone są ściśle do okolic poddanych działaniu światła i substancji fototoksycznej. Ustępują całkowicie po usunięciu czynnika wywołującego. W niektórych przypadkach utrzymują się długotrwałe przebarwienia, np. po amiodaronie, psoralenach lub innych lekach. Mogą też powstać zmiany przypominające liszaj płaski (np. tetracyklina,) czy porfirię późną skórną . Również leki stosowane zewnętrznie mogą być fototoksyczne, np. psoraleny, dziegcie i barwniki. Także kosmetyki (np. woda kolońska) zawierające psoraleny mogą powodować zmiany skórne po ekspozycji na UV.
Odczyny fotoalergiczne powstają pod wpływem substancji uczulającej i promieniowania UV. Wywołują zmiany chorobowe tylko u części osób poddanych ich działaniu. Występowanie tych odczynów nie jest tak bezpośrednio związane z dawką leku i UV jak w odczynach fototoksycznych. Pod wpływem substancji o działaniu fotoalergicznym (alergia późna) powstają zmiany określane jako fotoalergiczny wyprysk kontaktowy, odpowiadający zwykłemu wypryskowi kontaktowemu. Po upływie 24-48 godzin od ekspozycji na promienie UV pojawiają się wykwity grudkowe z towarzyszącym świądem. Występują głównie na częściach odsłoniętych, czasami również w miejscach odległych, nie poddanych ekspozycji na działanie światła. Do substancji o działaniu fotoalergicznym zaliczamy min substancje zapachowe, składniki filtrów słonecznych: PABA, benzofenony etc.