Analiza psychologiczno - pedagogiczna dziecka w wieku szkolnym
1. Cel i zakres diagnozy
Celem niniejszej diagnozy jest wykrycie nieprawidłowości w środowisku wychowawczym dziecka, które zakłócałyby jego rozwój psychiczny i intelektualny. Analizie poddano wszystkie komponenty środowiska wychowawczego: rodzinę, środowisko klasy szkolnej oraz środowisko grupy rówieśniczej. Posłużono się przy tym następującymi metodami i technikami badań: obserwacja psychologiczna, wywiad sytuacyjny, analiza rysunków, metoda niedokończonych zdań, metoda "Blobs", oraz test skojarzeń.
2. Charakterystyka podmiotu badań i identyfikacja problemu.
Podmiotem opisywanych badań jest dziecko w wieku szkolnym. Jest nim chłopak o imieniu Karol. Ma 12 lat i jest uczniem piątej klasy. Karol jest uczniem zdolnym, osiąga bardzo dobre wyniki w nauce.
Na świadectwach przeważają oceny bardzo dobre. Sprawia jednak kłopoty wychowawcze, czego wynikiem jest poprawna ocena z zachowania. Jest ruchliwy, często przeszkadza na lekcji i wdaje się w bójki z kolegami.
Interesuje się sportem, chociaż nie osiąga w tym zakresie większych sukcesów. Przyczyną może być otyła sylwetka Karola. Jest chłopcem wesołym, pełnym życia. Jednak po głębszej analizie zauważyłam, że ma dużo problemów, z którymi nie zawsze jest w stanie sobie poradzić.
W dalszej pracy, podjęto próbę identyfikacji takiego stanu rzeczy.
3. Charakterystyka podmiotu badań i identyfikacja problemu.
3.1 Rodzina
Rodzice Karola są w wieku: matka 37 lat, ojciec 40 lat, natomiast siostra ma 7 lat. Ojciec jest z zawodu elektrykiem i pracuje na kopalni. Jedną godzinę trwa dojazd do jego pracy. Matka jest pielęgniarką w przychodni, jak również pracuje w terenie jako pielęgniarka położna oraz w szkole rodzenia. Jest to praca przekraczająca ośmiogodzinny wymiar. Zmęczenie rodziców pracą może być przyczyną nieprawidłowości w procesie wychowawczym Karola. Nie można zarzucić rodzicom braku zaangażowania w wychowanie dziecka. Zaangażowanie to przejawia się jednak ze zmienną intensywnością. Bywają okresy, kiedy rodzice Karola interesują się jego problemami w szkole, bywają też takie, kiedy pozostawiają dziecko same sobie, nie kontrolują jego wyników w nauce i zachowaniu lub robią to bardzo wybiórczo.
Ten brak konsekwencji ma bardzo szkodliwy wpływ na wychowanie Karola.
Niepowodzenia dziecka podlegają karom. Odbywa się to najczęściej po wizytach mamy w szkole. Rodzice nie stosują w stosunku do dziecka kar fizycznych. Najczęściej stosowaną karą jest zakaz spotykania się z kolegami oraz oglądania telewizji. Tutaj jednak również pojawia się brak konsekwencji. Mechanizm ten wygląda następująco: Mama Karola po wizycie w szkole informuje ojca o wynikach z zachowania i postępach w nauce. Ojciec nadaje karę. Po dniu, w tajemnicy przed ojcem, matka łagodzi lub całkowicie znosi karę. W ten sposób kara przestaje być dla Karola bodźcem do poprawy. Często pojawiają się krzyki i kłótnie. Obiecują poprawę za dobre zachowanie i wyniki w nauce, jedna nie dotrzymują obietnicy. Przedstawione powyżej cechy rodziców wskazywałyby na ich odtrącającą postawę w stosunku do dziecka.
Nie jest to klasyczny przypadek, ponieważ rodzice nie postępują wobec Karola brutalnie i okazują mu pozytywne uczucia.
Zaspokajają też materialne potrzeby dziecka, takie jak modny ubiór oraz inne przedmioty typu komputer, wieża itp.
Stosunek Karola do rodziny można zinterpretować na podstawie rysunków (załącznik nr 1,2,4).
3.2. Interpretacja rysunków rodziny.
Narysowanie własnej rodziny zajęło Karolowi ponad godzinę. Na samym początku z ogromną dokładnością rozplanował wielkość i położenie konkretnych osób, po czym przystąpił do rysowania. Pierwszą postacią była matka. Rysował długo i dokładnie. Następnie siostrę, ojca i na końcu siebie. Postaci matki i siostry oddzielił od postaci ojca i siebie. Świadczy to o sporadycznym kontakcie emocjonalnym.
Przedstawione kolory są jasne, ciepłe, miłe dla oka, twarze uśmiechnięte. Można wywnioskować o więzi emocjonalnej z namalowanymi osobami.
Kolejne polecenie, to narysowanie zaczarowanej rodziny). Karol zaczarował rodzinę w przedmioty: ojciec - piłka, mama kubek, siostra - kostka, siebie w postaci czarodzieja (różdżki). Oznaczać to może, ze źródłem zaburzeń u dziecka jest rodzina. Drugi rysunek, to samo poleceni, narysował rodzinę w postaci królików, ale również siebie przedstawił w postaci czarodzieja. Karol chce posiąść moc i zmienić rodzinę, ma taką nadzieję.
Rysunek dowolny, to krajobraz gór (załącznik nr 4). Długo się zastanawiał, potem naszkicował, ścierał, poprawiał i pokolorował.
Wymazywanie, ścieranie oznaczać może konflikty i niespełnione marzenia.
Kolor zielony: chęć zwrócenia na siebie uwagi.
Dużo koloru niebieskiego: tłumienie przezywanych uczuć.
Kolor szary: sygnał przygnębienia.
W tych rysunkach Karol wyraził stosunki panujące w rodzinie.
Wnioskując: przyczyną złego postępowania Karola w szkole, może być rodzina.
3.3. Interpretacja zadań niedokończonych.
Stosując metodę zadań niedokończonych uzyskałam odpowiedzi na powyższe spostrzeżenia. Zmęczenie rodziców pracą, brak konsekwencji, zła atmosfera w domu, nie wpływają pozytywnie na rozwój psychiczny dziecka.
Ciągły niepokój, krzyki i kłótnie, to wzory wyniesione z domu, jakimi posługuje się Karol w szkole i poza nią (załącznik nr 5).
3.4. Środowisko klasy szkolnej.
Klasa do której uczęszcza Karol, stanowi dość "niezgraną" grupę młodych ludzi. W grupie tej występuje zjawisko donoszenia na innych. Uczniowie nie są solidarni wobec siebie. Nawet na lekcjach zdarzają się zaczepki kolegów. Takie zachowanie, często nie słusznie, jak twierdzi Karol, wpływa negatywnie na jego ocenę z zachowania. W klasie chłopca można wyodrębnić kilka grup koleżeńskich. Więcej podziałów jest wśród dziewcząt. Chłopcy tworzą niezgraną grupę, ciągłe toczą ze sobą spory. W celu dokładniejszego określenia pozycji Karola w szkole, jak też stosunku do kolegów, zastosowano tzw. metodę "Blobs" i test skojarzeń.
Wyniki badania metodą "Blobs" (załącznik nr 6) potwierdzają powyższe spostrzeżenia o niezgranej grupie uczniów i o złej atmosferze w klasie. Karol bez zastanowienia wskazał smutną postać siedzącą z boku, ale wysoko. Uważa się za ucznia dobrego, jednak nie czuje się w klasie dobrze.
Kolejną metodą potwierdzającą odczucia Karola jest test skojarzeń (załącznik nr 7,8).
Słowem - kluczem jest szkoła i koledzy.
Szkoła - kojarzy się chłopcu z instytucją do której musi chodzić. Jest jej codziennością, w której są wymagający nauczyciele, a także ciężka praca.
Koledzy - ten wyraz stanowił szereg złych określeń. Postawa Karola w szkole odzwierciedla wymienione wyrazy w stosunkach między kolegami.
3.5. Środowisko grupy rówieśniczej.
W grupie rówieśniczej Karola panuje podobna atmosfera, którą zidentyfikowano w klasie tzn. ciągłe nieporozumienia i chwilowe wspólne zabawy z kolegami mieszkającymi na osiedlu, jak też z klasy. Nie można jednak nazwać tego przyjaźnią.
4. Analiza wytworów działania.
4.1. Analiza zeszytów.
Zeszyty Karola były przedmiotem interpretacji formalnej oraz częściowo treściowej (załącznik nr 9).
Oto wyniki interpretacji formalnej.
Ogólny wygląd zeszytu:
Czystość okładki i poszczególnych kartek nie budzą zastrzeżeń. Świadczy to o tym, że Karol jest raczej staranny i ma zamiłowanie do porządku.
Wnioskiem z analizy treściowej jest fakt, iż Karol popełnia błędy ortograficzne. Nie był jednak badany pod kątem dysortografii. Błędy zdarzały się sporadycznie, być może jeszcze nie utrwalił zasad ortografii.
5. Wynik diagnozy oraz prognoza.
W środowisku wychowawczym dziecka wykryto następujące nieprawidłowości, które mogą być przyczyną złego postępowania Karola w szkole:
Niewłaściwa postawa rodziców (zły przykład, kłótnie i krzyki)
Brak konsekwencji rodziców w procesie wychowawczym
Promowanie przez klasę lekceważącego stosunku wobec siebie.
Sytuację te można nieco poprawić uświadamiając Karolowi, że do wysokich wyników w nauce można dołączyć wysoką ocenę z zachowania. Bardzo istotnym problemem jest brak konsekwencji rodziców. Jest to jeden z czynników wpływających na postępowanie chłopca w szkole.
Jeżeli powyższe zalecenie zostanie spełnione, istnieje szansa na poprawę wyników w nauce i zachowaniu. Przemawia za tym wysoki potencjał intelektualny Karola.
Bibliografia:
A. Janowski "Poznawanie uczniów"
S. Ziębski "Problemy dotyczące diagnozy".