KONSTYTUCJA KWIETNIOWA

Konstytucja kwietniowa - ustawa zasadnicza Rzeczypospolitej Polskiej z okresu międzywojennego uchwalona 23 kwietnia 1935 i tego samego dnia podpisana przez prezydenta Ignacego Mościckiego. Weszła w życie 24 kwietnia 1935.

Informacje ogólne

N

a mocy Konstytucji kwietniowej w Polsce wprowadzono ustrój prezydencki -autorytarny (czyli system polityczny w demokracji charakteryzujący się rygorystycznym podziałem (separacją) władzy ustawodawczej i wykonawczej, oraz połączeniem funkcji prezydenta i szefa rządu).

U

stawa konstytucyjna została w opinii opozycji uchwalona z naruszeniem przepisów konstytucji marcowej dotyczących zmiany konstytucji
i zwierzchnictwa narodu, co było wyrazem autorytarnych tendencji obozu rządzącego. W swoim manifeście PKWN uznał Konstytucję kwietniową za bezprawną . Było to podstawą odrzucenia kontynuacji prawnej Rządu RP na uchodźstwie wynikającej
z nominacji Władysława Raczkiewicza na Prezydenta RP przez Prezydenta RP Ignacego Mościckiego w trybie Rozdziału II Konstytucji (wyznaczenie następcy w czasie wojny). Po odzyskaniu niepodległości pierwszy prezydent Rzeczypospolitej Polskiej wybrany demokratycznie, Lech Wałęsa, przejął oficjalnie przy przyjęciu urzędu insygnia władzy prezydenta RP od Ryszarda Kaczorowskiego, ostatniego prezydenta RP na obczyźnie powołanego w trybie konstytucji kwietniowej.

Postanowienie konstytucji

Przenosiła punkt ciężkości władzy państwowej z Sejmu na prezydenta, którego władzę wzmocniono poprzez przekazanie mu zwierzchnictwa zarówno nad rządem, Sejmem, jak i siłami zbrojnymi. Prezydent odpowiadał za losy państwa tylko "wobec Boga
i historii", miał być wybierany przez liczące osiemdziesiąt osób grono elektorów wyłonionych przez obie izby lub referendum narodowe.

Uprawnienia prezydenta

Prezydent miał prawo korzystać z uprawnień osobistych, tzw. prerogatyw: mógł m.in. wskazywać kandydata na swego następcę, wyznaczać go w razie wojny, mianować
i zwalniać premiera, prezesa Sądu Najwyższego i prezesa Najwyższej Izby Kontroli, naczelnego wodza i Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych (Generalny Inspektorat Sił Zbrojnych), powoływać 1/3 Senatu, mianować członków Trybunału Stanu, rozwiązywać Sejm i Senat przed upływem kadencji. Ponadto prezydent miał prawo wydawania dekretów w okresie, gdy Sejm był rozwiązany, a także podczas trwania kadencji Sejmu.

Wzrost roli władzy wykonawczej

Konstytucja kwietniowa wzmacniała rolę rządu, znacznie uniezależniając go od Sejmu, który zachował wprawdzie prawo kontroli nad rządem. W praktyce Konstytucja kwietniowa utrudniała bieżącą kontrolę władzy wykonawczej przez Sejm. Kosztem Sejmu wzmocniona została także pozycja Senatu: zatwierdzał on uchwały Sejmu, współdecydował o odpowiedzialności rządu, wnosił poprawki do projektów ustaw,
w przypadku wakatu na urzędzie prezydenta zastępował go marszałek Senatu, a nie jak dotąd Sejmu.

K

onstytucja kwietniowa składała się z czternastu rozdziałów i osiemdziesięciu jeden artykułów.

I Rzeczpospolita Polska.
II Prezydent Rzeczpospolitej.
III Rząd.
IV Sejm.
V Senat.
VI Ustawodawstwo.
VII Budżet.
VIII Siły Zbrojne.
IX Wymiar sprawiedliwości.
X Administracja państwowa.
XI Kontrola państwowa.
XII Stan zagrożenia państwa.
XIII Zmiana konstytucji.
XIV Przepisy końcowe.

Najważniejsze informacje

Nowa konstytucja Rzeczpospolitej zakończyła proces przebudowy ustroju państwa
z demokratyczno - parlamentarnego na autorytarny. Utrwaliła ona system rządów wprowadzonych przez Piłsudskiego po zamachu majowym i stanowiła prawne usankcjonowanie nowej formy państwa. Na jej treść obok J. Piłsudskiego duży wpływ mieli: Stanisław Car, Walery Sławek, Kazimierz Świtalski.

---