RÓŻNE RODZJE WIEDZY O EDUKACJI.
Wiedza potoczna - zbiór osobistych i przypadkowych danych, informacji i spostrzeżeń. Cechuje ją: fragmentaryczność, niespójność, pochopność, apodyktyczność, a jej zasadniczą wartością jest to, że daje jednostce poczucie rozumienia siebie i świata.
Wiedza naukowa - przekonania i poglądy, które oceniamy w kategoriach „prawdziwe - fałszywe”, żądając ich legitymizacji zgodnie z procedurami wytwarzania wiedzy naukowej, przy zastosowaniu akceptowanych metod uzyskiwania danych i informacji.
Najważniejsza jest wiedza potoczna. Różnice pomiędzy wiedzą potoczną a naukową:
- wiedzy naukowej praktycznie nie ma, korzystanie z niej jest bardzo trudne.
- nauka jest bardzo ważna, lecz nie wielu może z niej korzystać.
- przedmiotem zainteresowań jest to, co ludzie wiedzą.
Wiedza filozoficzna - dziedzictwem starożytnej filozofii greckiej jest podstawowa aporia (we współczesnych zasobach leksykalnych stosuje się dla oznaczenia takich kwestii spornych, które mogą być rozwiązane w sposób przeciwstawny do siebie, odrębny, a żadne z tych rozwiązań nie może zostać w pełni zaakceptowane ani w pełni wykluczone i odrzucone). Związana z praktyką edukacyjną, dająca się przedstawić na continuum, którego jeden koniec wyznacza pojmowanie edukacji jako urabiania indoktrynacji (uświadomienie, wpajanie przekonań) (według określonych ideałów i wzorców), a drugi koniec wyznacza pojmowanie edukacji jako wartości autotelicznej, związanej z doskonaleniem, formowaniem, wydobywaniem tego, co stanowi o istocie i naturze człowieka, czyli ujawnianie potencjału ontogenetycznego (zespół przemian zachodzących w ciągu życia człowieka) i filogenetycznego (rozwój) tkwiącego w człowieku.
Wiedza teologiczna - odnosi się do świętego Tomasza z Akwenu. Poglądy systemu tomistycznego:
- sensem istnienia człowieka jest szczęście
- dążeniu do osiągnięcia tego celu powinno sprzyjać wykorzystanie potencjału intelektualnego człowieka
- rozwojowi intelektualnemu człowieka najlepiej służy instytucja szkoły
- wpajanie wartości duchowych
- posiadanie wiedzy nie jest tożsame z byciem moralnym
- oryginalnym postulatem sformułowanym w realizmie teistycznym przyjętym przez tomistów okazał się postulat oddzielenia wychowania od kształcenia
- proces wychowania był przez tomistów rozumiany jako proces trwający całe życie.
PEDAGOGIKA
Pedagogika tradycyjna - po XIX wieku, definicja ta mówi, że pedagogika poszukuje takich pedagogii, które pozwolą na skuteczne realizowanie celów wychowania i kształcenia (może to nazwać doktryną, projekcją, koncepcją). Celem pedagogiki tradycyjnej jest tworzenie doktryn.
Pedagogika współczesna - dyscyplina badająca szeroko rozumiane procesy edukacyjne i uwarunkowania dyskursu edukacyjnego, w niektórych krajach jest odmienną dziedziną wiedzy w innych np. anglosaskich nie jest wyodrębniona. Pedagogika współczesna bada doktryny. Pedagogika współczesna może być traktowana nie tylko jako dyscyplina naukowa, która - zgodnie z modelem nauki nowoczesnej - musiała posiadać swój precyzyjnie zdefiniowany przedmiot badań, odrębny od innych dyscyplin naukowych i dostosowaną do tego metodologie badań, ale jako dziedzina integrująca różne rodzaje i typy wiedzy o swoim przedmiocie badań, którym jest praktyka edukacyjna.
KULTURA
Kultura - czynnik sprawczy tego, co możemy określić jako całość i zmiana w społeczeństwie, to wszystko to, co ludzie wiedzą, czynią i wytwarzają. W XVIII wieku utożsamiane z pojęciem cywilizacji, bliskoznaczność dwóch pojęć - pojęcie kultury w znaczeniu szerokim, przez które rozumie się dzisiaj całościowy sposób życia charakterystyczny dla danej zbiorowości ludzi, w określonym czasie historycznym. W węższym rozumieniu definiujemy ją jako system czynności i wytworów, którym podstawowym aspektem jest obecność znaczeń jako intersubiektywnie rozumianych sensów i znaczeń tworzących kreślone uniwersum symboliczne (osobiste opinie, przekonania i poglądy człowieka).
Trauma kulturowa - wstrząs spowodowany zmianą społeczną, która dotyka domeny kultury, a w konsekwencji tożsamości indywidualnej i tożsamości zbiorowej. Zmian ma charakter nagły, głęboki, radykalny, obejmujący wiele dziedzin życia, każda trauma wiąże się z lękiem, dyslokacją, dezorganizacją życia, każda taka zmiana jest niekorzystna dla człowieka.
Dziedziny kultury.
Język - oferta kulturowa; wszyscy korzystamy z oferty językowej naszego języka ojczystego, a z języka obcego nie wszyscy w takim samym stopniu - wszystkie języki świat są ofertą kulturową.
Język kodu ograniczonego - po to, by mógł zaspokoić swoje podstawowe problemy porozumiewania się z innymi.
Język kodu rozwiniętego - język, który jest językiem symbolicznym, operuje pojęciami, kategoriami pojęciowymi, ale istnieją określone zasady noszące pewne znaczenie kulturowe; bogata oferta.
Sztuka - różne rodzaje; różnią się między sobą językiem, którym się posługują; mogą posługiwać się specjalistycznym językiem np. malarstwo ma inny przekaz - barwa, struktura, taniec - choreografia, ruch, architektura; muzyka - język dźwięków i układ dźwięków.
Religia - trzy oferty: ateizm - wymysł ideologii komunistycznej, ideologii walki z kościołem jako instytucją, jest wpisany w komunizm i władzę terytorialną. Laicyzacja - zdecydowane rozdzielenie tego, co religijne od tego, co sprzeczne, zawodowe uczynienie z religii kwestii sprawnej, charakteryzuje świat współczesny po średniowieczu i trwa po dziś dzień. Oferta religijna - możesz być człowiekiem religii, możesz wybrać religię.
Nauka - przeciwstawia się myśleniu potocznemu, większość ludzi pozostaje na poziomie myślenia potocznego; potoczne - obciążone stereotypowymi schematami, deformacjami itp., oferuje inny typ racjonalności - każde stwierdzenie jest możliwe do zweryfikowania, cywilizacja tak długo trwa, ponieważ znalazła naukę, która deformuje cywilizację na dobre narzędzia, z którego nie rezygnuje, nie niszczy. Model wypracowane przez naukę w epoce nowoczesnej - nauka, która chce poznać świat, aby nim manipulować, daje nam wiele dobrego; wiemy dużo o świecie. Model nauki poznawczej - ukrywa, odkrywa prawdę.
Edukacja - mamy do czynienia z: uniformizacją - zwolennicy edukacji, zuniformanizowanej - jednakowej dla wszystkich (tak samo i to samo) i pluralizmem - zwolennicy uważają, że człowiek jest indywidualnością i edukacja musi być zróżnicowana.
Prawo - dwojakiego rodzaju oferta: narzędzie kształtowania społeczności, musi uwzględnić tę sytuację, które aktualnie występują, związane z systemem demokratycznym - dwa wyzwania - ukształtować profesjonalistów, którzy umieliby stanowić dobre prawo, kształtowanie kultury prawnej przeciętnego obywatela.
Moralność - odnosi się do autentycznych zachowań człowieka i do ich skutków, obszar styczności - daje się odczytać z tego, co ludzie mówią (czy prawda, albo dobro to wartości - tak, bo taka jest nasza etyczność, raz przez cywilizację, a po drugie przez chrześcijaństwo).
Idee i ideologie - idee człowiek tworzył zawsze odkąd stał się istotą myślącą, zmieniają człowieka, utworzone do działań celowościowych. Idee sprawiały, że zaczęliśmy układać świat. Ideologie - XVII wieku oznaczały naukę o ideach. Z czasem znalazło to pojęcie, użycie w języku powszechnym. Ideologią będziemy nazywać zbiór (lub system) idei, które dostarczają uzasadnienia legitymizacji i wsparcia pewnym interesom grupowym i utwierdzają tożsamość społeczną „my” określonej grupy społecznej. Ideologię pojawiają się w sferze społecznej praktyki. Nieuzasadniona jest niechęć ludzi do ideologii. Ideologia to, co tworzy więzi społeczne. Zadanie edukacyjne - przywrócić ideologią sens i znaczenie.
Zwyczaje i obyczaje - rytuały, zachowania człowieka, dzięki którym postępuje według pewnych wzorców i wzorów.
MODELE NAUKI
Nowoczesny. Bacon, Kartezjusz i Newton są twórcami modelu nauki nowoczesnej.
- Bacon
do modelu nauki nowoczesnej, a w szczególności do sposobów uzyskiwania wyników badań naukowych wprowadził drugi, obok systemu dedukcyjnego, system, a mianowicie system indukcyjny. Był on empiryczny to znaczy taki, że pozwalał wytwarzać wiedzę w oparciu o eksperyment i obserwację. Dzięki temu rozwinęły się nauki przyrodnicze takie jak chemia, biologia, fizyka. (wprowadził eksperyment i obserwacje)
- Kartezjusz
przekonał sobie współczesnych, iż najlepszą wiedzą jest wiedza wytworzona przez naukę, a rzeczywistość potwierdziła tę wiedzę, gdyż zastosowanie w technice i technologii spowodowało, że ten świat jest światem względnego dostatku dóbr. To spowodowało podniesienie autorytetu nauki i ludzi zajmujących się profesjonalnie wytwarzaniem nauki. (wiedza naukowa jest najbardziej wartościową wiedza)
- Newton
określił co jest wytworem nauki. Wyróżnił:
- hipotezy (przypuszczenia co do stanu rzeczy lub związków między poszczególnymi elementami)
- twierdzenia (hipotezy po zweryfikowaniu przez badania)
- teorie (systemy twierdzeń i hipotez, które są ze sobą powiązane merytorycznie i logicznie)
(określił co jest wytworem nauki: czyli hipotezy, twierdzenia i teorie)
Tak rozumiana nauka jak ją wykreowali Bacon, Kartezjusz i Newton stały się narzędziem realizacji oświeceniowe idei postępu.
Przednowoczesny.
Wiedza - układ danych i informacji o pewnym fragmencie rzeczywistości lub świecie jako całości, uporządkowanych według określonego kryterium (określonych kryteriów), mający wyższy poziom ogólności niż dane i informacje, w oparciu, o które ta wiedza została zbudowana.
Filozofia - w świecie starożytnym synonimem „filozofii” była „wiedza” i „nauka”. Filozofia była rozumiana jako nauka obejmująca całą wiedzę racjonalną wytworzoną przez tą cywilizację. Filozofowanie zaś służyć miało temu, aby ludzie stawali się mądrzejsi.
Ponowoczesny.
Pedagogika humanistyczna - syntetyczne określenie tych nurtów i kierunków pedagogicznych, którym początek dało metodologiczne wyodrębnianie nauk humanistycznych przez antynaturalizm. Istotą jest podkreślenie fenomenu duchowości rozumianego jako uczłowieczenie. Zakłada się, że dzięki duchowości jednostka jest w stanie uwolnić się od deterministycznych uwarunkowań i przezwyciężyć swoje uprzedmiotowienie.
Zasadniczą kategorią pojęciową jest dziejowość człowieka, która współokreśla jego byt, ale człowiek może też w sposób indywidualny tę dziejowość współtworzyć.
Zajmuje się głównie możliwościami twórczego urzeczywistnienia się człowieka.
Pedagogika empiryczna - zwolennicy dążą do nadania pedagogice statusu autonomicznej dyscypliny naukowej, oferując gromadzenie, porządkowanie i uogólniania danych informacji i wiedzy o celowościowych procesach wychowania i kształcenia takowych jak fakty społeczne. Badanie ich uwarunkowań oraz stopnia skuteczności stosowanych technik i oddziaływań pedagogicznych ma sprzyjać odkryciu prawidłowości opisujących i wyjaśniających w sposób pewny rzeczywistość edukacyjną.
PARADYGMAT
Paradygmat - wg T.S. Kuhna- paradygmat dostarcza modelowych rozwiązań uprawiających daną dyscyplinę naukową lub typ nauk (model) i obejmuje: 1) zbiór przyjętych założeń 2) zbiór podstawowych teorii i twierdzeń opisujących i wyjaśniających rzeczywistość lub jej fragment np. edukację; 3) instrumentarium badawcze; 4) zastosowania osiągniętych wyników badań - współczesna pedagogika dopuszcza współistnienie wielu paradygmatów naukowych.
Paradygmat naukowy - odcięcie się od szeroko komunikatywnego traktowania nauki, jako systemu ciągle narastającej wiedzy, rozwijającej się według reguł metodologii i logiki. Czynniki logiczne tracą dla nauki swoja pozahistoryczną normatywność, okazują się zależne od charakterystycznych dla każdego okresu historii sposobów działalności społeczności naukowych. [wg T. S. Kuhna].
Paradygmat edukacyjny - (nauczanie, wiedza) oznacza zespół twierdzeń, założeń i dogmatów religijnych, filozoficznych, politycznych lub wojskowych.[wg T. S. Kuhna].
Paradygmat metodologiczny - paradygmat dotyczący badań naukowych. Wyróżniamy w nim 2 stanowiska- naturalizm i antynaturalizm. Antynaturalizm metodologiczny- jest stanowiskiem, którego zwolennicy stojący w opozycji do naturalizmu metodologicznego podkreślają odrębność metodologiczną nauk humanistycznych od nauk przyrodniczych. Naturalizm metodologiczny - wyraża się w przekonaniu, że rzeczywistość społeczna jest taka sama jak świat przyrody, a zatem standardy badań naukowych tych dwóch rzeczywistości mogą być takie same.
PARADYGMATY NAUKOWE W PEDAGOGICE
a) Paradygmaty pedagogiki humanistycznej (def. Pedagogika humanistyczna). Istotą pedagogiki humanistycznej jest podkreślanie znaczenia fenomenu duchowości, rozumianego jako „uczłowieczenie (hominizacja)” jednostki ludzkiej. Dzięki duchowości jednostka jest w stanie przezwyciężyć swoje uprzedmiotowienie. Zasadniczą kategorią pojęciową pedagogiki humanistycznej jest dziejowość człowieka, która współokreśla jego byt.
Pedagogika humanistyczna zajmuje się głownie możliwościami twórczego urzeczywistniania się człowieka, którego treścią są wartości duchowe(poznawcze, moralne, estetyczne i religijne, a także sensy i znaczenia zakorzenione w kulturze).
b) Paradygmaty pedagogiki empirycznej (def. Pedagogika empiryczna) kierunek, pedagogiki, zapoczątkowany w XIX wieku, którego zwolennicy dążą do nadania pedagogice statusu autonomicznej dyscypliny naukowej, oferując gromadzenie, porządkowanie i uogólnianie danych, informacji i wiedzy o celowościowych procesach wychowania i kształcenia, traktowanych jako „fakty społeczne”.
c) Paradygmaty pedagogiki krytycznej (def. Pedagogika krytyczna (emancypacyjnej)) nurt badań nad edukacją, rozwijający się w USA od połowy lat 70, skoncentrowany na analizie mechanizmów dominacji w oświacie i kulturze. Pedagogika krytyczna wyłoniła się z szeregu analiz prowadzonych w ramach socjologii edukacji, teorii programu szkolnego, kulturoznawstwa.
PARADYGMATY EDUKACYJNE
Doktryny pedagogiczne- pojęcie doktryny stosowane jest w 3 znaczeniach:
w tym znaczeniu doktryna była synonimem określającym treści nauczania w określonej szkole filozoficznej. Treść nauczania nazywamy doktryną.
Znaczenie współczesne potoczne- potocznie pojęciem tym oznacza się zespół poglądów oderwanych od życia (doświadczenia i rzeczywistości) narzucanych z intencją indoktrynowania
współczesne w nauce- we współczesnej pedagogice doktryną nazywa się autorską koncepcję celowościowego procesu edukacyjnego ( wychowania, nauczania, kształcenia się) zawierającą opis i uzasadnienie celów, opis systemu oddziaływań mających uzasadnienie w teoriach naukowych, dyrektywy praktycznego działania
Ukryty program szkoły (szkolenia) to wszystko, czego ludzie uczą się w szkole poza oficjalnie dostępnym i znanym programem nauczania, czyli to, czego uczy sam fakt przebywania w szkole jako instytucji
Ideologią edukacyjną - są poglądy grup społecznych na temat edukacji wyróżniające ich interesy i dążenia edukacyjnego; Ideologia to coś ukrytego co wykształcony pedagog potrafi uczynić jawnym. Grupy możemy wyróżniać wg kryteriów:
kryterium klasowe: Arystokratyczną, Ploretariacką, Burżuazyjną
kryterium- stosunek do zmiany społecznej: konserwatywne- celem nie dopuszczenie do zmiany i progresywne- afirmujące zmianę
kryterium- typ orientacji teoretycznej: psychologiczne, socjologiczne, kulturoznawcze
ideologie zorientowane na jednostkę (indywidualne) i kolektywistyczne (świat nowoczesny)- człowiek jako członek pewnej wspólnoty.
PEDAGOGIA
Pedagogia w znaczeniu tradycyjnym- sztuka skutecznego wywierania wpływu na dzieci i młodzież dla zrealizowania określonych celów edukacyjnych, metaforycznie rzecz ujmując „uprawa ludzkiego ducha”
Pedagogia jako paradygmat edukacyjny- we współczesnych zasobach leksykalnych definiowana jest jako paradygmat edukacyjny, który może występować w postaci: a) doktryn pedagogicznych b) ideologii edukacyjnej c) ukrytego programu wychowawczego
Pedagogia w znaczeniu Bernsteinowskim- względnie spójny i trwały zbiór praktyk edukacyjnych, poprzez które jednostka przyswaja sobie nowe ( lub rozwija dotychczas istniejące) formy postępowania, wiedzy, umiejętności i kryteria ich oceny, przejmując je od kogoś (lub czegoś), kogo uznaje za stosownego ich dostarczyciela i ewaluatora.
EWOLUCJA TOŻSAMOŚCI PEDAGOGOGIKI
Dyscyplinaryzacja - proces, w którym pewien obszar wiedzy o rzeczywistości uzyskuje status dyscypliny naukowej poprzez: jednoznaczne zdefiniowanie przedmiotu badań, wykreowanie mapy pojęciowej, określenie metodologii badań, określenie wewnętrznej struktury dyscypliny naukowej i jej związków z innymi dyscyplinami.
Instytucjonalizacja - proces tworzenia i przekształcania instytucji społecznych związanych z wyłanianiem się i utrwalaniem struktur normatywnych (norm, reguł ,wzorów ,wartości) W teoriach wymiany społecznej proces instytucjonalizacji to proces stabilizujący procesy wymiany pomiędzy osobami o różnych pozycjach i posiadanych zasobach materialnych i niematerialnych
Instytucjonalizacja nauki - wiek XIX był stopniowym przekształcaniem uniwersytetu z korporacji w instytucje. Najważniejsza zmiana, jaka się wtedy dokonała, dotyczyła nie idei, lecz formuły organizacyjnej. Uniwersytet utracił cechy korporacji stal się instytucją głęboko powiązana z wzorami organizacyjnymi, jakie się ukształtowały w ramach administracji państwowej, a w szczególności w ramach resortu oświaty.
ANTYNOMIA ŚWIATOPOGLĄDOWA NAUK HUMANISTYCZNYCH
Naturalizm - (Emil Durkheim) Przedmiotem badań humanistycznych są fakty społeczne, które tym się różnią od faktów przyrodniczych, że w ich skład wchodzą także przekonania aksjologiczne i normatywne podzielone przez ludzkie zbiorowości.
Naturalizm metodologiczny - objawia się w przekonaniu, ze rzeczywistość społeczna jest taka sama jak świat przyrody tak wiec standardy badań naukowych tych dwóch rzeczywistości mogą być takie same,
Antynaturalizm - 1)filozoficzne poglądy przeciwne do naturalizmu
2)w metodologii nauk-antynaturalizm metodologiczny -przedstawiciele sa w opozycji do naturalizmu metodologicznego i podkreślają odrębność nauk humanistycznych w stosunku do nauk przyrodniczych.
Kulturalizm - XX/XXI-wieczny ruch intelektualny, którego podstawowym czynnikiem regulującym procesy i zmiany jest kultura
NATURALIZM
Pozytywizm - był okresem zdefiniowania filozofii pozytywnej i pozytywizmu w uprawianiu nauki,upowszechniania się nowoczesnej orientacji pozytywistycznej oraz scjentystycznych reguł i zasad obowiązujących w wytwarzaniu wiedz naukowej (twórca był Comte)
Wiedza pozytywna - typ wiedzy proponowanych przez zwolenników orientacji pozytywistycznej.Charakteryzuje się następującymi cechami: 1)ma forme twierdzenia lub teorii empirycznej 2)może być stosowana do zaprojektowania skutecznych technik i narzedzi zmiany
Inżynieria społeczna - nazwa przyjęta w krajach anglosaskich na określenie praktycznego zastosowania wiedzy wytworzonej przez socjologów w celu dokonania zmian społecznych.
ANTYNATURALIZM
Społeczne tworzenie rzeczywistości - 1) człowiek jest istotą społeczną i „zamieszkuje świat”, który jest dla niego światem realnym 2) jego „obcowanie” ze światem odbywa się w oparciu o uniwersum symboliczne, którego czwarty poziom (najwyższy) stanowią kompleksy tradycji teoretycznych integrujące różne obszary, znaczenia u ujmujące porządek instytucjonalny, jako symboliczną całość. Pierwsze trzy niższe poziomy uprawomocnienia są stanowione przez: 1) system językowych obiektywizacji ludzkiego doświadczenia (nazwanie) 2) sensy i znaczenia zawarte w znaczeniach poznawczych istniejących w formie przysłów, aforyzmów, maksym 3) teorie, które są obecne w zasobach wiedzy, sankcjonujących obszary instytucjonalnego działania np. despotia (totalitaryzm)- demokracja, prawica- lewica (w myśli konserwatywnej i liberalnej), konserwatyzm- liberalizm i inne
SPOŁECZNE TWORZENIE RZECZYWISTOŚCI
Wiedza - układ danych i informacji o pewnym fragmencie rzeczywistości lub świecie jako całości, uporządkowanych wg. określonego kryterium lub określonych kryteriów mający wyższy poziom ogólności informacje w oparciu, o które wiedza została zbudowana; dane i informacje dotyczą konkretnych przypadków np. sosna nie traci igieł na zimę, a wiedza to uogónienie np. większość drzew iglastych nie traci igieł na zimę; wiedzie prawdziwa możemy tworzyć z dostępem do prawdziwych danych i informacji
Świadomość społeczna - zbiór szeroko rozpowszechnionych i akceptowanych w danej zbiorowości idei ,opinii i przekonań, które są wzorcami czy schematami myślenia ,wpajanymi członkom tej grupy i egzekwowanymi poprzez społeczny nacisk.
Światopogląd - zespół poglądów jednostki, będących względnie stałą wizją świata, wyznaczającą postępowanie człowieka względem siebie, innych ludzi i świata przyrody. W światopoglądzie jednostki występują trzy grupy poglądów: 1) dotyczące świata jako całości (jego struktury, powstania, rozwoju i inne); 2) ludzkich spraw egzystencjalnych (sensu ludzkiego życia i jego poszczególnych aspektów np. szczęścia, śmierci, cierpienia) 3) ocen i norm moralnych oraz powiązanych z nimi dyrektyw praktycznego działania (ujawniających się w hierarchii wartości, systemie nakazów i zakazów, odpowiedzialności za swoje czyny i inne)
METODY ZBIERANIA DANYCH I INFORMACJI
Metody badań - to zbieranie danych o praktyce edukacyjnej: ilościowe- obserwacja, ankieta, test, wywiad i jakościowe- obserwacja etnograficzna, wywiad, analiza archiwów
TEORIE
Teorie - 1) potocznie- synonimem jest pojęcie wiedzy, czyli usystematyzowanego zbioru twierdzeń dotyczących określonej dziedziny; 2) rezultat działalności badawczej; 3) system twierdzeń logicznie i merytorycznie uporządkowanych
Teorie naukowe - występuje jako rezultat badań naukowych o charakterze systemowym, możemy wyróżnić:
Teorie empiryczne - najwęższego zasięgu, których przedmiotem są związki między zmiennymi, odnoszące się do cech, zjawisk i procesów. Hipotezy o zależnościach są potwierdzane lub obalane w wyniku bezpośrednio przeprowadzonych badań empirycznych. Teorie budowane na wynikach badań emirycznych mogą mieć prakseologiczny charakter i być podstawą dla projektowania metodyki działań edukacyjnych. W pedagogice takimi teoriami o charakterze prakseologicznym są: teoria nauczania wielopoziomowego, teoria nauczania problemowego, teoria kształcenia zintegrowanego i inne
Teorie średniego zasięgu (modele) - stanowią wzorcowe sposoby myślenia o pewnym fragmencie rzeczywistości, prowadzenia badań i wytwarzania wiedzy o tym fragmencie społecznej praktyki edukacyjnej oraz dyskursach o edukacji na strukturę teorii średniego zasięgu składają się: 1) możliwe do sformułowania w tej teorii pytania (problemy badawcze) 2) system pojęć dających się operacjonalizować (mapa pojęciowa) c) kryteria klasyfikacji i typologii obiektów, zjawisk i procesów stanowiących przedmiot badań d) twierdzenia i hipotezy tworzące teorię ( uporządkowane pod względem merytorycznym i logicznym). Teoriami średniego zasięgu, które są stosowane w pedagogice, są teorie kształcenia, nauczania i uczenia się, teorie czynności edukacyjnych, teorie ról społecznych nauczyciela, ucznia pedagoga i inne
Teorie ogólne - najszerszego zasięgu, zawierające twierdzenia o charakterze: a) ontologicznym- na temat człowieka i rzeczywistości społecznej b) epistemitologicznym- na temat granic i szans poznania naukowego w szczególności c) metodologiczne- na temat uznawanych za wiarygodne sposobów gromadzenia danych i informacji, przetwarzania ich, wytwarzania i dystrybucji wiedzy naukowej, światopoglądowy charakter tych założeń ujawnia się w przyjmowanej koncepcji człowieka i świata. W pedagogice przykładami teorii są kierunki pedagogiczne
PRZEDMIOT BADAŃ PEDAGOGIKI
Społeczna praktyka edukacyjna- mieści się w obszarze edukacji, pedagogia
Edukacja w znaczeniu współczesnym- 1) ogół oddziaływań międzygeneracyjnych służących formowaniu 2) całokształty zdolności życiowych człowieka (fizycznych, poznawczych, estetycznych, moralnych i religijnych), 3) czyniących z niego istotę dojrzałą, świadomie realizującą się, „zadomowioną” w danej kulturze, zdolną do konstruktywnej krytyki i refleksyjnej afirmacji (...)”
PROCESY EDUKACYJNE
Hominizacja - (biologiczność) procesy kształtowania cech gatunkowych człowieka;
Skutki nadmiaru lub niedomiaru w procesach edukacji:
ad.1. a) kwietyzm, ksobność, naturalizm, seksualizm, ekologizm
b) koncentracja na potrzebach pierwotnych
Procesy naturalnego wzrastania - są przedmiotem psychologii rozwojowej człowieka, który zajmuje się całym życiem ludzkim, czyli od niemowlęcia aż do starości. Teorie i modele rozwoju nie są przydatne do jednostkowych przypadków, ponieważ nie wyręczają człowieka w podejmowaniu decyzji dotyczących jego działań jako przedmiotu edukacji. W praktyce edukacyjnej bardziej przydatna jest zintegrowana wiedza teoretyczna niż pojedyncza teoria: inkulturacja, personalizacja, socjalizacja
Procesy naturalnego wrastania - w najbardziej pierwotną grupę społeczną jaką jest rodzina, a przez nią w te zasoby kulturowe, do których rodzina ma dostęp i traktuje je jako abstrakcyjną ofertę kulturową dla nadania sensu wspólnocie rodzinnej. O rodzinie można mówić w aspekcie teologicznym, ekonomicznym, prawnym, psychologicznym, socjologicznym i pedagogicznym
Procesy celowościowe - są związane z instytucjami specjalnie powołanymi do realizowania tych procesów i z osobnymi profesjonalnie przygotowanymi do obejmowania stanowisk i pełnienia ról nauczycieli i pedagogów: wychowanie i jurdyfikacja, kształcenie i humanizacja
Procesy uspołecznienia - polityzacja, biurokratyzacja, profesjonalizacja, etatyzacja, globalizacja, nacjonalizacja, kolektywizacja
PROCESY NATURALNEGO WRASTANIA I WZRASTANIA
Socjalizacja pierwotna - uspołecznienie przez rodzinę
Socjalizacja wtórna - uspołecznienie przez społeczność lokalną
Kulturacja - proces wrastania w kulturę i przygotowanie się do roli jej odbiorcy, kontynuatora (nosiciela i strażnika dorobku kultury, tradycji, wartości), kontestatora i twórcy
Akulturacja - proces jakościowych i wieloaspektowych zmian kulturowych wywołanych przenikaniem się odmiennych systemów kultury.
Inkulturacja - proces zmian kulturowych wywołanym wzajemnym przenikaniem się różnych systemów kulturowych
Enkulturacja - obejmuje aspekty uczenia się ,które czynią człowieka istotą społeczna zakorzeniona w kulturze swojego miejsca i czasu historycznego,
PROCESY CELOWOŚCIOWE
Wychowanie- świadome i celowe działanie pedagogiczne zmierzające do osiągnięcia względnie stałych skutków (zmian rozwojowych) w osobowości wychowanka
Pedagogika w ujęciu tradycyjnym jest nauką, która projektuje nam cel wychowania i wiedzy (Krzysztof Rubacha)
Kształcenie- system działań zmierzających do tego, aby uczącej się jednostce umożliwić poznanie świata, przygotowanie się do zmienienia świata i ukształtowanie własnej osobowości (Krzysztof Rubacha)
KSZTAŁCENIE
Nauczanie - 1) w znaczeniu tradycyjnym- planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniem, mająca na celu przekazanie mu danych, informacji i wiedzy oraz ukształtowanie stosownych kompetencji poznawczych objętych określonym programem nauczania 2) w znaczeniu współczesnym- stwarzanie uczniom okazji do uczenia się
Uczenie się - wykracza ono poza konwencyjną treść łączoną w polskiej tradycji pedagogicznej zwykle z nauczaniem, tzn. oświatą i nauczaniem szkolnym. W szerokim znaczeniu kategorię pojęciową „uczenia się” stosuje się do modyfikacji zachowań jednostki w wyniku jej dotychczasowych doświadczeń, a wg teorii kognitywnych szczególne znaczenie ma reorganizacja własnych struktur i schematów poznawczych. Możemy przyjąć, że we współczesnej pedagogice uczenie się może być rozumiane jako aktywne konstruowanie swojej wiedzy osobistej i wtedy musi być związane z negocjowaniem i konfrontowaniem znaczeń i sensów obecnych w kulturze, a nauczycielskie kompetencje ujawniają się w tym, że umieją pomóc uczniowi w tym trudnym procesie konstruowania wiedzy osobistej
PROCESY USPOŁECZNIENIA
Kolektywizacja - proces socjalizacji wtórnej; istnienie w grupach społecznych, w tym polityczność związana z przynależnością do danej grupy społecznej; a) nacjonalizm, szowinizm, anty- (np. semityzm)- grupy formalne i nieformalne, nadmiar prowadzi do powstawania grup przestępczych
b) wykorzenienie z więzi narodowych, ahistoryczność- nie jesteśmy w stanie tworzyć grup społecznych
Polityzacja - biurokratyzacja, profesjonalizacja- kształtowanie przydatności do zatrudnienia i funkcjonowania w społeczeństwie; a) syndrom osobowości autorytarnej- ludzie mówią „taki był rozkaz”, człowiek pozbawiony własnej osobowości
b) nieprzystosowanie do świata zorganizowanego (zinstytucjonalizowanego, sformalizowanego)
Nacjonalizacja - procesy kształtowania więzi z narodem;a) podporządkowanie się interesom grupy, dyktatura, przemoc, zastraszanie, „pranie mózgu”
b) aspołeczność, apartyjność, alienacja społeczna- wykorzenienie z więzi narodowych dotyczy ludzi emigrujących
Etatyzacja- wprowadzenie w organizację i struktury funkcjonowania państwa oraz powinności obywatelskie; a) wpisywanie się w przypisane role, pełnione w totalitarnych strukturach społecznych
b) delegitymizacja struktur państwa i innych struktur społecznego zorganizowania, anarchia
Globalizacja - wprowadzenie w problemy globalne, dotyczy zagadnień obejmujących swym zasięgiem wszystkich mieszkańców Ziemi, w tym ochrony środowiska; a) kosmopolityzm, marginalizacja osobistych i
b) zaściankowość, partykularyzm
SYSTEMY
System oświatowy- organizacja służąca upowszechnieniu w społeczeństwie wykształcenia ogólnego i zawodowego (kształtowaniu przydatności do zatrudnienia). System tworzą instytucje, organizacje i stowarzyszenia, a najważniejszymi podsystemami są: system kształcenia ogólnego i zawodowego dla dzieci i młodzieży, system kształcenia ustawicznego dla dorosłych, system upowszechniania kultury dla wszystkich, system podejmujący stymulowanie wspomaganie korygowanie zastępowanie w działaniach najważniejszych podmiotów edukacji, jakimi są rodzina i szkoła
Polityka oświatowa- w państwach demokratycznych jest to działalność władz państwowych i agend samorządowych, realizowana w imię podnoszenia efektywności systemu edukacyjnego. Kryterium oceny polityki oświatowej w konkretnym miejscu i czasie historycznym może być: 1) program zmian w oświacie (jego partyjne uwikłanie lub jego brak, perspektywa czasowa, konkretność i inne) 2) zakres realizowania celowościowych procesów edukacyjnych (mierzony procentem uczestników korzystających z różnych szczebli i form celowo zorganizowanych procesów edukacyjnych) 3) jakość systemu oświatowego mierzona poziomem osiągniętych efektów edukacyjnych na różnych szczeblach kształcenia
PODMIOTY EDUKACJI
Rodzina- ma konkretne potrzeby. Jej głos jest mało znaczący w dyskursie o edukacji
Politycy i agendy władzy- władza wykonawcza i ustawodawcza. Ten głos jest nie do konca satysfakcjonujący, ponieważ slychać tylko jeden głos w duskursie o edukacji.
Administracja oświatowa- instytucje, gdzie pracują profesjonaliści wykształceni w zakresie pedagogiki.
Elity opiniotwórcze i media - głos słyszalny w mediach, wiedza naukowa jest niemedialna, rzadko kiedy w mediach dopuszcza się ludzi nauki do głosu.
FUNKCJE SYSTEMU OŚWIATOWEGO
Kiedy mówimy o badaniach sensu i znaczeń nadawanych procesowi edukacyjnemu to mówimy właśnie o badaniu funkcji adaptacyjnej, rekonstrukcyjnej i emancypacyjnej.
Funkcja adaptacyjna- w wyniku, której uczymy się przetrwać bez należytego zrozumienia skąd i po co; u Herbarta miała polegać na przystosowaniu do życia poprzez zdobycie cnót i moralne postępowanie, a Dewey dążył do tego by przystosować jednostki do życia w społeczeństwie i pobudzić je do realizowania idei postępu
Funkcja rekonstrukcyjna- polega na tym by każde pokolenie odczytało przeszłość swoich wspólnot, podkreślał ją Herbart, zależało mu na znajomości przeszłości, nie był zwolennikiem radykalnych zmian; jego doktryna zakładała utrzymanie między ciągłością a zmianą
Funkcja emancypacyjna- odnosi się do sfery motywacyjnej, by ludziom chciało się zmieniać świat lub siebie, została uwydatniona przez Deweya, który zakładał, że człowiek ma wprowadzać w świecie zmiany, dążyć do jego polepszania poprzez różne innowacje i realizować idee postępu
DYSKURS EDUKACYJNY (Milerski, Śliwerski, Leksykon PWN)
Gatunek mowy obecny w szkole- Zadajemy pytania jak konstruowana jest wiedza w szkole
charakter opisujący- podana gotowa wiedza, ten kto przekazuje musi dobrać metodykę przekazu, żeby stał się on możliwy do przyswojenia np. wykład
a) walory- ktoś kto więcej umie potrafi wybrać takie elementy, które będzie można lepiej zrozumieć; potrafi stworzyć strukturę wiedzy , która zawiera jakieś przesłanie, można przekazać stosunkowo dużo treści
b) wady- nie ma się kontroli nad odbiorcą; jest najbardziej rozwijająca dla prowadzącego, a nie dla odbiorcy
polega na uczeniu ludzi rozwiązywania problemów np. konwersatoria
a) walory- to student i uczeń kształci swoje kompetencje z poszukiwaniem, zdobywaniem, przekształcaniem i przekazywaniem wiedzy
b) wady- bardzo mało wiedzy można przekazać w takiej formie
Zdarzenie interakcyjne- Pojęcie wychodzi tylko poza akt werbalny i obejmuje wszystkie aspekty interakcyjnego zdarzenia, zajmujemy się tym co towarzyszy aktowi mowy i ma dla niego znaczenie: gdzie się odbywa, kto prowadzi, towarzyszące gesty
Uwarunkowane historycznie i epistemitologicznie reguły budowy wypowiedzi na temat edukacji - Odwołuje się do wiedzy potocznej, filozoficznej, teologicznej, naukowej oraz do pedagogiki tradycyjnej i współczesnej
REWOLUCJA
Rewolucja naukowo- techniczna oznacza przejście od społeczeństwa rolniczego do industrialnego dzięki odkryciom naukowym i ich zastosowaniom technicznym
społ. Rolnicze, które powstało w starożytności i przetrwało do dziś, formacja niewolnicza i feudalna, podstawowy problem to bezpieczeństwo i wyżywienie ludzi, posiadanie i nieposiadanie ziemi
społ. Industrialne- tworzy się na skutek uprzemysłowienia, z którym łączy się urbanizacja; powstanie dorobku dóbr materialnych
Rewolucja informatyczna - oznacza przejście od cywilizacji niedomiaru danych informacji i wiedzy do cywilizacji ich nadmiaru, dzięki radykalnemu rozwojowi technik i technologii informatycznych ta rewolucja rozpoczyna się od rozwoju przemysłu, ale w jednym obszarze
Urządzenia: aparaty fotograficzne (możliwość rejestrowania), drukowanie
XX w. eksplozja w zakresie techniki służącej tworzeniu, gromadzeniu, przetwarzaniu; różne rodzaje nośników: tel- kom, komputery, laptopy, mp3, mp4
Rewolucja podmiotów- proces zapoczątkowany rewolucją francuską „równość, wolność, braterstwo”, spowodowała to, że pozostała walka o prawa człowieka
*w doborze teorii, w zdobywaniu i upowszechnianiu pedagogii; mieliśmy do czynienia z pedagogią w formie doktryn pedagogicznych w Europie
*funkcjonowanie instytucji edukacyjnych
*upodmiotowienie i uspołecznienie samego procesu zmiany
Oświeceniowa idea postępu - ukształtowana przez francuskich filozofów w weku XVII i XVIII. Krasnodębski definiuje " idea postępu wynika zatem z rozumowania, które utożsamia z eliminacją żywiołowości, zwiększaniem się wolności i autonomii człowieka w wymiarze jednostkowym i zbiorowym, a także z poprawą ogólnego bilansu szczęścia".
Laicyzacja-zeświadczenie, odejście od struktur podporządkowanych kościołoi, odejście od jedynej dominującej koncepcji człowieka.
Sekularyzacja - oddzielenie instytucji państwa od kościoła.
Ateizacja - proces zwalczania kościoła jako instytucji.
Potoczność - mapa pojęciowa refleksji i badań nad potocznością, wyznaczyły z jednej strony takie kategorie: „życie codzienne” (codzienność), świat przeżywany, świat życia, świat oczywisty, a z drugiej strony są takie kategorie jak: myślenie potoczne, zdrowy rozsądek.
Potoczność to sfera naszej najważniejszej cząsteczki życia, to sfera naszego istnienia, emocji, mądrości; to właściwy obszar naszego życia. Potoczność jest jedyną sferą gwarantującą człowiekowi komfort spójności, dzięki któremu może mieć poczucie rozumienia i kontroli nad tym, co się dzieje.
Wiedza pozytywna o edukacji - połączenie definicji wiedzy pozytywnej z definicją pozytywizmu, czyli ze jest to wiedza w formie twierdzeń teorii czy tez hipotez wytwarzana za pomocą badań empirycznych czyli w oparciu o scjentystyczne reguły i zasady w wytwarzaniu tej wiedzy naukowej. Ze dla zwolennika orientacji pozytywistycznej XIX w była to wiedza o największym znaczeniu, stojąca najwyżej w hierarchii, wiedza najbardziej pewna, bo sprawdzona i racjonalna. (-Wiec świetnie nadająca się dla edukacji, przydatna dla rozwiązywania problemów edukacyjnych). Można tez nawiązać do Augusta Comte'a któremu zawdzięczamy definicję pozytywizmu a wiec tez w. pozytywnej.
9