„Opieka nad dzieckiem hospitalizowanym” PIELĘGNIARSTWO GERIATRYCZNE
Pediatria to specyficzna dyscyplina medycyny, której celem jest ochrona zdrowia dziecka.
Cel ten jest osiągany przez promocję zdrowia i profilaktykę, rozpoznawanie i leczenie chorób.
Przedmiotem naszych rozważań jest chore dziecko wymagające leczenia szpitalnego. Pobyt w szpitalu wywołuje zawsze u dzieci niepokój i lęk przed nieznanym lub lęk przed powtórzeniem się wcześniejszych doświadczeń, przed zabiegiem, przed bólem, przed oddzieleniem od najbliższych osób.
Zaspokojenie wszystkich potrzeb bio-psycho-społecznych chorego dziecka i pomoc w rozwiązywaniu jego problemów to wyzwanie dla współczesnego pielęgniarstwa pediatrycznego. W praktyce oznacza to nie tylko sprawowanie opieki w ramach zleceń lekarskich i wykonywanie czynności pielęgnacyjnych, lecz również podjęcie działań profilaktycznych, edukację zdrowotną rodziców i dziecka oraz skierowanie uwagi na uczucia i myśli dziecka oraz jego wewnętrzny świat.
Celem działań pielęgniarstwa pediatrycznego jest m.in. zapewnienie dziecku hospitalizowanemu najwyższej jakości opieki pielęgniarskiej.
Aby ten cel osiągnąć należy spełnić następujące warunki
Hospitalizacja dziecka ma miejsce tylko w oddziałach pediatrycznych. Szpital/oddział spełnia warunki niezbędne do leczenia i rozwoju dziecka.
Personel pielęgniarski we wszelkich działaniach stosuje się do Kodeksu etyki zawodowej pielęgniarki i położnej oraz Karty praw pacjenta.
KONWENCJA O PRAWACH DZIECKA
przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 20 listopada 1989 r.
zmiany: 1999-09-02; Dz.U.2000.2.11
Karta została opracowana przez Krajowe Stowarzyszenie na rzecz Opieki nad Dziećmi w Szpitalu w Wielkiej Brytanii (National Association for the Welfare of Children in hospital - NAWCH) i zaaprobowana przez 13 krajów na I Europejskiej Konferencji Stowarzyszeń na rzecz Dzieci w Szpitalu w 1988 r.
. Oczekuje na ratyfikację przez Polskę.
Pielęgniarki pediatryczne respektują Europejską Kartę Praw Dziecka do możliwie najlepszej opieki medycznej jest podstawowym prawem zwłaszcza w odniesieniu do dzieci.
Dzieci powinny przebywać w szpitalu tylko wtedy, gdy leczenie, którego wymagają, nie może być prowadzone w domu, ambulatoryjnie lub w oddziale dziennym.
Dzieci przebywające w szpitalu powinny mieć prawo do tego, aby cały czas przebywali razem z nimi rodzice lub stali opiekunowie.
Wszystkim rodzicom należy tworzyć możliwość pozostawania w szpitalu razem z dzieckiem, trzeba ich do tego zachęcać i pomagać. Pobyt rodziców w szpitalu nie powinien narażać ich na dodatkowe koszty lub utratę dochodów. Rodzice, by mogli uczestniczyć w opiece nad dzieckiem, powinni być stale informowani o sposobie postępowania w oddziale i zachęcani do aktywnej współ-pracy.
Dzieci i rodzice powinni mieć prawo do uzyskiwania informacji w sposób odpowiedni do ich wieku i możliwości pojmowania. Należy starać się o zapobieganie i łagodzenie stresów fizycznych i emocjonalnych u dzieci w związku z ich pobytem w szpitalu.
Dzieci i rodzice mają prawo świadomie uczestniczyć we wszelkich decyzjach dotyczących opieki nad ich zdrowiem. Każde dziecko powinno być chronione przed zbędnymi zabiegami leczniczymi i badaniami.
Dzieci powinny przebywać w szpitalu z dziećmi o podobnych potrzebach rozwojowych. Nie należy umieszczać dzieci w oddziałach dla dorosłych. Nie powinno być żadnych ograniczeń wiekowych dla osób odwiedzających dzieci przebywające w szpitalu.
Dzieci powinny mieć pełną możliwość zabawy, odpoczynku i nauki dostosowanej do swego wieku i stanu zdrowia. Powinny przebywać w otoczeniu zaprojektowanym, urządzonym i wyposażonym z myślą o ich potrzebach oraz personelem potrafiącym zaspokajać ich potrzeby.
Dziećmi powinien opiekować się personel, którego przygotowanie i umiejętności zapewniają zaspokajanie potrzeb fizycznych, emocjonalnych i rozwojowych dzieci i ich rodzin.
Zespół opiekujący się dzieckiem w szpitalu powinien zapewnić mu ciągłość leczenia.
Dzieci powinny być traktowane z taktem i zrozumieniem, a ich prawo do intymności powinno być zawsze szanowane.
OPIEKA NAD DZIECKIEM HOSPITALIZOWANYM
Każda choroba ma swoją specyfikę, różny przebieg i skutki oraz rokowanie, ale zawsze stanowi trudne przeżycie emocjonalne zarówno dla dziecka, jak i jego rodziców.
Przeżycia dziecka w szpitalu
Hospitalizacja oznacza dla dziecka całkowite lub częściowe oddzielenie od matki i bliskich osób. Przeżycia dzieci i sposoby ich reagowania na pobyt w szpitalu są różne, ale ściśle związane z poziomem rozwoju psychospołecznego i wiekiem dziecka.
Od urodzenia do 1 roku życia
Niemowlęta poniżej 3. miesiąca życia dobrze znoszą krótkotrwałą hospitalizacje jeśli towarzyszy im opiekun zaspokajający ich fizyczne potrzeby.
Pomiędzy 4. i 6. miesiącem niemowlęta zaczynają rozpoznawać matkę i ojca , nabywają zdolności autoidentyfikacji ("strach przed obcymi"), z tego powodu niemowlęta w tym wieku mogą odczuwać strach przed rozstaniem podczas hospitalizacji
Postępowanie pielęgniarskie
1. Podejmij podstawowe działania.
Spędź trochę czasu w obrębie pola widzenia dziecka w obecności jego rodziców, aby dziecko mogło rozpoznać cię jako bezpieczną osobę.
Pozwól rodzicom udzielać dziecku pomocy na tyle, na ile to możliwe.
Zapoznaj się z rozkładem dnia niemowlęcia tak dokładnie jak to możliwe.
Prowadź zabiegi stymulacji czuciowo-ruchowej.
2. Zapewnij komfort fizyczny i poczucie bezpieczeństwa.
Utrzymuj dziecko w cieple i suchości.
Zaspokajaj głód.
Staraj się naśladować domowy rozkład dnia tak dokładnie jak to tylko możliwe.
Zachęcaj do karmienia piersią, jeśli to tylko możliwe.
Stosuj ten sam rodzaj i ilość pokarmu, który niemowlę dostawało w domu.
Pozwól rodzicom karmić niemowlę, jeśli to tylko możliwe i pokaż prawidłowe pozycje karmienia, jeśli to konieczne.
Rozplanuj zabiegi lecznicze tak, aby nie kolidowały z karmieniem.
Zapewnij bezpieczeństwo
Ścianki łóżeczka zawsze niech będą uniesione do góry.
Używaj jedynie bezpiecznych zabawek do łóżeczka, ochronnych poduszek na ścianki łóżeczka i miejsca do zabawy.
Rozwijaj funkcje poznawcze dziecka.
Wprowadzaj różnorodne, stymulujące zabawki (np. samochody, pozytywki, zabawki edukacyjne i grzechotki).
Wspomagaj rozwój mowy (np. wydawaj różne dźwięki i mów do niemowlęcia).
Zapewnij stymulację rozwoju poprzez wprowadzanie różnego rodzaju doświadczeń czuciowo-ruchowych (np. powtarzanie czynności, różnorodność zabawek i materiałów).
4. Zapewnij prawidłowy rozwój psychospołeczny i emocjonalny.
Utrzymuj dobre stosunki z rodzicami dzieci wszystkich grup wiekowych, zachęcając ich do opieki nad dzieckiem, przytulania, zabawy i przebywania z dzieckiem w szpitalu podczas hospitalizacji.
Zapewnij stałą pomoc.
Zapewnij poczucie bezpieczeństwa (np. bądź miła, przytulaj dziecko, rozmawiaj i odpowiadaj na pytania).
Po 1 roku życia do 3 lat
1. Pierwotnym mechanizmem obronnym małego dziecka na sytuacje stresowe, takie jak hospitalizacja jest regresja (wycofanie).
2. Dziecko może czuć także, że traci kontrolę, ze względu na ograniczenia fizyczne, brak codziennej rutyny i zwyczajów (rytuałów), zależność i strach przed zranieniem lub bólem.
3.Większość małych dzieci zostaje odseparowanych (przynajmniej czasowo) od rodziców, co dzieci interpretują jako porzucenie (wiek 18 miesięcy to szczyt strachu przed rozstaniem). Hospitalizacja może prowokować strach przed rozstaniem, który przebiega w trzech fazach:
a. Protest. Dziecko płacze za rodzicami, werbalnie lub fizycznie atakuje innych, stara się znaleźć rodziców, przytula się do nich i nie daje się uspokoić.
b. Zwątpienie. Dziecko przestaje interesować się otoczeniem i zabaw,,, przejawia pasywność, depresję i utratę apetytu.
c. Odseparowanie (negacja). Dziecko zaczyna wykazywać powierzchowne zainteresowanie, ale pozostaje odizolowane. Faza ta zazwyczaj występuje u dzieci długo odseparowanych od rodziców i rzadko jest widywana u dzieci hospitalizowanych.
Postępowanie pielęgniarskie
1. Podejmij działania podstawowe.
Pozwól na wyrażenie protestu i zaaklimatyzowanie się w nowym miejscu.
Zaproponuj, aby rodzice przynieśli dziecku ulubioną przytulankę, kocyk lub przedmiot, który będzie się silnie kojarzył z rodzicami.
Poucz rodziców, aby nigdy nie wyślizgiwali się z pokoju szpitalnego dziecka, podczas gdy ono śpi.
Bądź szczera w rozmowach z dzieckiem na temat czasu, kiedy rodzic wróci.
Spróbuj dowiedzieć się, jakich sformułowań używa dziecko i stosuj je w rozmowie z nim.
Naśladuj rozkład dnia dziecka tak dokładnie jak to możliwe.
2. Zapewnij komfort fizyczny i poczucie bezpieczeństwa.
Zapoznaj się z dotychczas opanowanymi umiejętnościami dziecka (oceń stopień rozwoju, jaki osiągnęło przed hospitalizacją), dostarczaj zabawek edukacyjnych; prowadź zabawy pod nadzorem; wykorzystaj pokój zabaw.
Jeśli już znasz poziom zaawansowania rozwoju ruchowego dziecka, promuj samodzielność (we wszystkich grupach wiekowych), np. samodzielne jedzenie, używanie toalety, ubieranie się (z pomocą, jeśli jest potrzebna) i samodzielne zachowywanie higieny (mycie twarzy i rąk, mycie zębów).
3. Rozwijaj funkcje poznawcze dziecka.
Promuj rozwój nowych umiejętności czuciowo-ruchowych przez naśladowanie.
Kontynuuj rozwój słownictwa (rozszerzaj je, unikaj dopowiadania za dziecko, powtarzaj znane słowa, stosuj zabawy wykorzystujące słowa).
Tłumacz dziecku, używając prostych słów, na czym będą polegały wykonywane zabiegi (wykorzystaj narzędzia).
4 Zapewnij prawidłowy rozwój psychospołeczny i emocjonalny.
Pomagaj w wykształcaniu poczucia autonomii dziecka poprzez zachęcanie do samodzielności, udziału w zwyczajach związanych z pójściem spać i poczucia kontroli (np. pozwól dokonywać wyborów).
Pomagaj dziecku radzić sobie z rozstaniem (towarzysz rodzinie w radzeniu sobie z rozstaniem, zachęcaj do odwiedzania, wykorzystaj obecność pielęgniarki społecznej, zachęcaj rodziców do zostawiania dzieciom swoich zdjęć).
Pomagaj w adaptacji społecznej (promuj zachowania akceptowane społecznie, zachęcaj do zabawy równoległej).
Od 3 lat do 6 roku życia
1. Pierwotnym mechanizmem obronnym małego dziecka na sytuacje stresowe takie jak hospitalizacja jest regresja (wycofanie). Dzieci będą reagowały na oddzielenie od rodziców wycofaniem i brakiem współpracy.
2. Przedszkolaki czują, że tracą kontrolę, ponieważ zauważają utratę własnych sił.
3. Strach przed uszkodzeniem ciała i bólem prowadzi do lęku przed zabiegami medycznymi.
4. Ograniczona wiedza na temat swojego ciała pogłębia typowe dla tego wieku lęki, np. strach przed kastracją (wywołany przez lewatywy, badanie temperatury wewnątrz odbytnicy i zakładanie cewnika) a także lęk przed uszkodzeniem skóry (np. kroplówki i pobieranie krwi), ponieważ boją się, że przy tych zabiegach część ich ciała wycieknie na zewnątrz.
5. Przedszkolaki interpretują hospitalizację jako karę, a oddzielenie od rodziców jako brak miłości.
Postępowanie pielęgniarskie
1. Podejmij działania podstawowe.
Do wytłumaczenia przebiegu zabiegów wykorzystuj pluszaki i lalki.
Używaj określeń odpowiednich dla wieku dziecka (np. mów, że coś zostanie "naprawione" a nieusunięte").
Po iniekcji naklejaj plaster.
Bądź zawsze przy dziecku podczas wykonywanych zabiegów.
Jeśli to możliwe unikaj inwazyjnych zabiegów.
Nagradzaj za odwagę•
Baw się w lekarza i pacjenta (np. daj dziecku do zabawy przedmioty związane z pracą lekarza czy pielęgniarki).
Przekonaj dziecko, że nie jest odpowiedzialne za chorobę.
2. Zapewnij komfort fizyczny i poczucie bezpieczeństwa.
Pozwól dziecku kontrolować fizjologiczne funkcje własnego ciała. - Pozwól na kontynuowanie domowych zwyczajów.
- Poucz dziecko, które sytuacje stwarzają zagrożenie.
- Nagradzaj sukcesy.
- Ułatwiaj rozwój nowych umiejętności motorycznych.
Promuj samodzielność i pozwól dziecku nosić jego ubrania.
3. Rozwijaj funkcje poznawcze dziecka.
Chroń dziecko przed poczuciem winy.
- Powiedz dziecku, że nikt nie jest winny wystąpienia choroby czy hospitalizacji.
- Wyjaśniaj, na czym będą polegać zabiegi.
Chroń przed lękami.
- Wykorzystuj metody terapeutycznej zabawy.
- Nie mów niezrozumiałym dla dziecka językiem.
Promuj rozwój mowy.
- Zachęcaj do zadawania pytań.
- Pozwól dziecku na opowiadanie bajek.
- Ucz dziecko nowych słów.
4. Zapewnij prawidłowy rozwój psychospołeczny i emocjonalny.
- Pozwól dziecku na samodzielność.
- Pozwól dziecku, aby samodzielnie podejmowało decyzje.
- Nagradzaj postępy.
- Respektuj sugestie dziecka.
- Przedstaw, jakie ograniczenia niesie ze sobą choroba.
-, Jeśli to tylko możliwe przestrzegaj zasad stosowanych w domu dziecka.
Pozwalaj na kontynuację domowych rytuałów.
Staraj się złagodzić odczucia związane z oddzieleniem od rodziny. -
- Zachęcaj do odwiedzania.
- Pozwól rodzicom na kontynuowanie opieki nad dzieckiem w takim stopniu, w jakim to tylko możliwe.
- Umożliwiaj kontakty z rodzeństwem i kolegami.
Promuj identyfikację seksualną.
- Zapoznaj dziecko z jego własnymi narządami płciowymi.
- Przy badaniu genitaliów używaj własnej ręki dziecka.
- Unikaj inwazyjnych zabiegów.
Od 6 roku życia do 12 lat
1. Do pierwszorzędowych mechanizmów obronnych zalicza się reakcji upozorowania, nieświadomy mechanizm obronny, polegający na tym, że dziecko prezentuje zachowanie przeciwne do emocji, które aktualnie przeżywa. Typowo dziecko udaje, że jest odważne, podczas gdy w rzeczywistości jeśli przerażone.
2. Reakcja na separację dzieci w wieku szkolnym polega na okazywaniu osamotnienia, znudzenia, izolacji i depresji. Mogą okazywać również agresji;: i drażliwość, a także brak chęci do kontaktów z rodzeństwem czy rówieśnikami.
3. Strach przed uszkodzeniem ciała i bólem wynika ze strachu przed chorobą, niepełnosprawnością i śmiercią.
Postępowanie pielęgniarskie
1. Podejmij działania podstawowe.
Zachęcaj dzieci do wyrażania swoich myśli słowami.
Zachęcaj do samodzielności.
Zachęcaj do kontaktów z rówieśnikami.
Powiedz dziecku, że nie musi się wstydzić płaczu.
Podawaj zgodne z prawdą informacje; na modelach pokazuj, na czym będą polegały wykonywane zabiegi.
Odwracaj uwagę (zabawiaj dziecko).
2. Zapewnij komfort fizyczny i poczucie bezpieczeństwa.
Umożliwiaj dzieciom kontrolowanie swoich fizjologicznych funkcji.
Pomagaj w rozwoju szczegółowych umiejętności ruchowych. Zachęcaj do:
- składania zabawek,
- rysowania;
- rysowania części ciała;
- "robienia notatek" podczas zajęć edukacji terapeutycznej.
Pozwalaj dzieciom uczestniczyć w leczeniu.
3. Rozwijaj funkcje poznawcze.
Pomagaj w rozwoju racjonalnego myślenia (podawaj naukowe uzasadnienia, racjonalne wytłumaczenia oraz zasady) i w podejmowaniu samodzielnych decyzji.
Używaj kart do gry, gier planszowych podczas nauki i zabawy. Zachęcaj dziecko do odrabiania zadań domowych.
Zarezerwuj sobie czas na rozmowę z dzieckiem.
Zapewnij prawidłowy rozwój psychospołeczny i emocjonalny.
Zapewnij możliwość prawidłowych kontaktów międzyludzkich.
Zachęcaj do kontaktów z rówieśnikami, edukacji grupowej i ogranicz przymusowe zajęcia,
Unikaj tworzenia sal koedukacyjnych.
- Zaangażuj dziecko w zabiegi medyczne.
Wiek 12 - 18 lat
1. Do pierwszorzędowych mechanizmów obronnych zalicza się zaprzeczenie i przeniesienie (przerzucenie uwagi z niepożądanego obiektu lub uczucia na inne, łatwiejsze do zaakceptowania).
2. Utrata kontroli wiąże się z utratą poczucia tożsamości i wzrostem poczucia zależności, co może wywołać u nastolatka reakcje o charakterze odrzucenia, braku współpracy, samoobrony, gniewu lub frustracji. Osoby takie mogą unikać kontaktów z otoczeniem, nawet ze swoją grupą rówieśniczą.
Obawa przed okaleczeniem i przemiany płciowe manifestują się przez zadawanie licznych pytań, odrzucenie innych osób, podawanie w wątpliwość prawidłowości postępowania leczniczego, skargi o charakterze psychosomatycznym oraz reakcje seksualne.
4. Odizolowanie, zwłaszcza od grupy rówieśniczej, może wywołać dalsze wycofywanie się, poczucie osamotnienia i znudzenie.
Postępowanie pielęgniarskie
1. Podejmij działania podstawowe.
Nawiązuj z nastolatkami relacje na ich poziomie.
Bądź szczera.
Pozwól nastolatkom nosić własne ubranie.
Zapewnij w miarę możliwości dostępność telefonu. Szanuj prywatność nastolatka.
Ustal granice postępowania.
Nie należy umieszczać nastolatka w jednej sali z małymi dziećmi.
2. Zapewnij komfort fizyczny i poczucie bezpieczeństwa.
Dostarcz informacji na temat odżywiania.
- Wykorzystaj swoje umiejętności dietetyczne.
- Proponuj odżywcze przekąski.
Udzielaj porad dotyczących zagadnień zdrowotnych związanych z dojrzewaniem płciowym (np. higieny osobistej, samodzielnego badania piersi lub jąder, antykoncepcji, AIDS i innych chorób przenoszonych drogą płciową)•
Zachęcaj do aktywności fizycznej i mobilności.
3. Rozwijaj funkcje poznawcze.
Dbaj o naukowe wyjaśnienie omawianych zagadnień.
Zachęcaj nastolatki do współuczestniczenia w procesie leczniczym (dzieci na równi z rodzicami powinny otrzymywać wyjaśnienia i brać udział w planowaniu postępowania).
Zatroszcz się o możliwość ukończenia nauki szkolnej.
Postaraj się o udział ich nauczycieli.
4. Zapewnij prawidłowy rozwój psychospołeczny i emocjonalny.
Pomagaj nastolatkom w wypracowaniu zdrowego podejścia do wyglądu zewnętrznego i płciowości.
_ Pozwól im na wyrażanie swoich trosk i wątpliwości.
- Strzeż prywatności.
Pozwól im na posiadanie swoich rzeczy osobistych.
_ Pomagaj i zachęcaj do dbałości o wygląd zewnętrzny.
Wspieraj niezależność.
_ Zachwalaj mocne strony nastolatka. _ Zachęcaj do dbania o siebie.
Wspieraj samodzielne podejmowanie decyzji.
Wspieraj kontakty rówieśnicze.
Pozwalaj na odwiedziny i rozmowy telefoniczne
Wspieraj udział w zajęciach grupowych.
Promuj wsparcie ze strony rodziny.
Zachęcaj rodzinę do odwiedzania pacjenta.
6