15. Dlaczego zdaniem B. Szackiej trudno jest zdefiniować rodzinę?

Biorąc pod uwagę antropologiczne i historyczne perspektywy pojęcie rodziny nie jest jednoznaczne. Trudność polega na tym, że pojecie rodziny zawiera w sobie dwa powiązane, ale nie tożsame elementy. Jednym jest pokrewieństwo biologiczne, drugim - zamieszkiwanie we wspólnym gospodarstwie. Nie zawsze (a nawet często) jest tak, ze osoby spokrewnione mieszkają osobo, a mieszkańcy gospodarstwa, nie są powiązani biologicznie. Pokrewieństwo uznaje się za niejednoznaczne, z tego względu, iż jest stopniowalne, tzn. odzwierciedlają pojęcia bliskim i dalekich krewnych, a także istnieją powinowaci, którzy nie są związani więzami krwi, a są włączeni do rodziny itd. Z tego powodu częściej uznaje się rodzinę, jako osoby zamieszkujące gosp. domowe, gdyż w każdym społeczeństwie jest podstawową komórką społeczna, która określa formy reprodukcji.

16. Jakie są powszechne zasady odnoszące się do rodziny występujące we wszystkich znanych społeczeństwach?

Rodziny we wszystkich społeczeństwach pełnią takie same funkcje, chociaż różnią się pod względem sposobu realizacji i wagi tych funkcji. Te funkcje to:

- regulacja zachowań seksualnych,

- biologiczne odtwarzanie populacji,

- zapewnianie materialnych środków do życia,

- socjalizacja nowego pokolenia,

- ochrona i wsparcie emocjonalne,

- sytuowanie w przestrzeni społecznej i określanie społecznej tożsamości.

Ponadto rodziny są postrzegane w dwojaki sposób. Po pierwsze pod względem jej wewnętrznej struktury i relacjami pomiędzy członkami, jako grupa społeczna. Przez to postrzegana tez jako grupa pierwotna. Po drugie jako instytucja kontrolująca proces reprodukcji, zarówno tej biologicznej jak i społeczno-kulturowej.

17. Scharakteryzuj różne wzory małżeństwa i rodziny jakie mamy.

Wyróżniamy bardzo wiele form małżeństwa i rodziny. Wpływ na to mają warunki ekologiczne, zasoby środowiska, sytuacja demograficzna, typ gospodarki i poziom rozwoju gospodarczego a także tradycja i normy kultury.

Podziały;

MAŁŻEŃSTWO

a)monogamiczne

b)poligamiczne

- poliginia ( związek jednego mężczyzny z kilkoma kobietami)

- poliandria ( związek jednej kobiety z kilkoma mężczyznami)

RODZINA

1. Miejsce zamieszkania:

a)matrylokalne

b)patrylokalne

c)neolokalne

2. Wielkość rodziny

a)elementarna (nuklearna)

b)wielka

3. Władza w rodzinie

a)patriarchalna

b)matriarchalna

c)rodzina partnerska

4. Dobór małżeński

a)endogamia (zawieranie małżeństw w obrębie jednej zbiorowości)

b)egzogamia ( zawieranie małżeństw w obrębie innych zbiorowości niż własna)

5. Dziedziczenie

a)patrylinearne

b)matrylinearne

c)bilateralne (zarówno w męskiej jak i żeńskiej linii)

d)primogenitura (najstarszy syn)

18. Scharakteryzuj rodzinę epoki przedprzemysłowej

W epoce przedprzemysłowej, której koniec przypada na rewolucje francuską i przemysłową, świat złożony był ze zbiorowości nie zaś z autonomicznych jednostek ludzkich. Za rodzinę uznawano cząstkę społeczną, która zamieszkiwała wspólne gospodarstwo, tzw. domostwo. Tak rozumiana rodzina była nie tylko cząstką reprodukcyjną, ale i produkcyjną, zwłaszcza wśród mieszczan i chłopów.

Cechy:

1. Wielkość rodziny

Rodziny miały urozmaicony skład. Należeli do nich bliscy i dalecy krewni, służący (traktowani jak krewni), uczniowie, terminatorzy, paziowie. Bogatsza rodzina opiekowała się swoimi uboższymi krewnymi, zapewniając im dach nad głową i utrzymanie. Wielkość rodzin zależała przede wszystkim od usytuowania ekonomicznego i społecznego, a także od etapu rozwoju rodziny oraz regionu. Rodziny neolokalne, początkowo małe, z czasem rozrastały się, przybywali krewni itd. Kiedy dzieci dorastały i wyprowadzały, rodzina macierzysta malała, a po śmierci współmałżonka zanikała. Wdowiec, wdowa szukali schronienia w innym domostwie.

2 Władza w rodzinie.

Istniała tzw. głowa domu. Był nią zazwyczaj mężczyzna (czasem kawaler, owdowiała kobieta.). Miał on uprawnienia, które nie zależały od osobistych cech. Miał władzę absolutną, jedynym ograniczeniem była opinia pobratymców.

3. Kontrola państwowa

Państwo nie wnikało w wewnętrzne sprawy rodzinne, ani nawet przejawami tyranii. Jedyne czego broniło to praw głowy domu. Ale mimo to rodzina pozostawała pod kontrolą społeczna. Każdy obcy, sąsiad miał prawo do swobodnego wstępu do domu, wszyscy wiedzieli co się każdym domu dzieje. Rodzina była pozbawiona prywatności.

4. Małżeństwo

Dobór małżeński nie był decyzją indywidualną. O małżeństwie decydowało usytuowanie społeczne. Każdy stan był zbiorowością endogamiczną. Małżeństwo było związkiem rodzin, umową między nimi, więc to rodzina wybierała wybierała partnera zgodnie z ekonomicznymi i/lub politycznymi interesami. Małżeństwo było spółką produkcyjną.

5. Mężczyzna, mąż, ojciec

gdy był głową rodziny nazywany był ojcem, bez względu czy był nim bezdzietny kawaler. Ojciec był absolutnym władcą. Ponosił wszelką odpowiedzialność za wszystko co się działo w domu. Główną rolą była rola ojca (do 1920 roku nie istniało stwierdzenie władza rodzicielska a władza ojcowska). Dla mężczyzny nadrzędne były prace domowe (książki kucharskie adresowane do mężczyzn). Inaczej było w biedniejszych rodzinach, ojciec musiał szukać pracy poza domem.

6. Kobieta, żona, matka.

Podstawową jej rolą była rola żony, pracownika rodzinnej jednostki produkcyjnej. Kobieta mimo iż była nazywana pracownikiem, była szanowana w domu, gdyż dając dzieci zapewniała sobie i mężowi późniejszą opiekę i produkcję.

7. Dzieci

W pierwszej chwili od przyjścia na świat, ojciec szukał ( za wyjątkiem rodzin ubogich) dla niego mamki i oddawał do wykarmienia i wychowania nawet na kilka lat. Matce pokazywano dziecko na chwilę lub wcale. Widziała je już odchowane i dużo większe. Brakowało tu emocjonalnych uczuć rodzice dzieci. Dziećmi nie bardzo się przejmowano i troszczono. Silny wpływ na to miała duża śmiertelność noworodków. Dzieci cenione były jako siła robocza i zabezpieczenie rodziców na starość. Po ukończeniu 7 lat mogły być uznane za dorosłe ( wiek zależał od sytuacji ekonomicznej, społecznej, tradycji). Dorosłość oznaczała obciążenie obowiązkami.

19. Scharakteryzuj rodzinę dominującą w społeczeństwie przemysłowym

Nowa postać rodziny formowała się pod wpływem uprzemysłowienia. W społeczeństwach zaczęły dominować pozycje, kształtowały się ustroje demokratyczne. Moim zdaniem bardzo silny wpływ miała epoka romantyzmu. Istotna stała się jednostka, indywiduum, każdy człowiek. Stosunki w rodzinie stawały się silniejsze pod względem emocjonalnym, zarówno w relacjach mąż-żona, jak i rodzice - dzieci. Silny wpływ miał także czynnik demograficzny. Wydłużała się średnia długość życia i spadała umieralność. To było istotne właśnie dla poprawy stosunków w rodzinie.

Zmiany:

1. Wielkość rodziny

rodzina zaczęła przybierać formę elementarną, złożona wyłącznie z rodziców i dzieci. Pojawili się ( z przyczyn demograficznych) dziadkowie, wspólnie zamieszkujący dane gospodarstwo. Zniknęli z gospodarstw dalecy krewni, a służący przestali być traktowani jako członkowie rodziny.

2. Małżeństwo

zaczęło być zawierane z przyczyn osobistych, emocjonalnych decyzji obu partnerów. Dominacja uczuć romantycznych, miłości.

3. Mężczyzna, ojciec, mąż

podstawą egzystencji zaczęła być praca najemna poza domem, pojawiła się granica pomiędzy światem spraw publicznych a prywatnych. Rola mężczyzny polegała gł. na dostarczeniu środków finansowych dla utrzymania rodziny. Na pierwszym miejscu mężczyzna był mężem, później dopiero ojcem. Podstawą męskiej tożsamości stały się relacje z żoną. Rola mężczyzny, ojca i męża stopniowo zostawała ograniczana przez rolę kobiety, żony i matki.

4. Kobieta, żona, matka.

Został zerwany stosunek z produkcją umocniony z reprodukcją, kobieta coraz silniej zaznaczała swoja pozycję w społeczeństwie.

5. Macierzyństwo

podstawowy obowiązek i naturalne powołanie kobiety. Podstawą stawało się nie tylko rodzenie, ale i opieka nad dziećmi. Rola matki stała się silniejsza od roli żony.

6. Dzieci:

zmienił się emocjonalny stosunek do dzieci, a wiąże się to m.in. ze spadkiem ich śmiertelności. Posiadanie dzieci coraz częściej wiązało się z kosztami. W społeczeństwach, zaczęto dostrzegać okres dzieciństwa, jako jedna z faz życia. Dzieci zaczęły być postrzegane jako mali obywatele.

7. Formy kontroli rodziny

rodzina została poddana kontroli państwa, uwolniona od ingerencji otoczenia. Powstawały różne ośrodki pomocy, opieki nad dziećmi i osobami starszymi.

Rodzina odpowiadająca temu modelowi - jest obecnie traktowana jako rodzina tradycyjna.

20. Scharakteryzuj rodzinę współczesną. Jakie są podstawowe tendencje zmian w niej zachodzących?

W epoce współczesnej, nazywanej także ponowoczesnej zauważalne SA nowe zjawiska. Niektóre SA pogłębieniem wcześniejszych tendencji, inne rezultatem przemian społecznych, a inne rozwoju nauk społecznych. Są postrzega w kategoriach kryzysu rodziny. Sprzyja temu rozluźnianie się związku między życiem seksualnym, małżeństwem i reprodukcją.

Cechy:

1. Wielkość

rodzina elementarna.

2. Władza w rodzinie

Zauważalny zmierzch władzy patriarchalnej. Władze ojca powoli ograniczało państwo, świadczy o tym np. powołanie sądów opiekuńczych. Osłabieniu uległa także przez dążenia emancypacyjne kobiet. Pojawiło się równe obciążenie małżonków obowiązkami wobec gospodarstwa domowego i realizacji modelu rodziny partnerskiej.

3. Małżeństwo

Zaczęło być traktowane jako związek dwojga ludzi, którego głównym celem jest zaspokajanie potrzeb emocjonalnych i seksualnych, nie zaś ekonomicznych ani nawet reprodukcyjnych. Związek oparty na uczuciach, jest bardziej kruchy i często ulega rozpadowi. Bardzo dużo pojawiło się rozwodów, a także związków nieformalnych. Nowym zjawiskiem jest także jawność związków homoseksualnych, a nawet dążenie do ich formalizacji.

4. Ojciec

rozdzielenie biologicznej i społecznej roli ojca. Obecnie dokonuje się nie tylko jako rezultat adopcji, ale także powtórnych małżeństw i sztucznego zapłodnienia.

5. Matka

Razem ze spadkiem roli ojca, wzrasta rola matki. Relacja matka - dziecko ulega znacznemu wzmocnieniu. Wyrazem tego jest akceptacja samotnych matek, pojęcie rodziny niepełnej. Matki dzieci pozamałżeńskich są najczęściej kobietami usytuowanymi na samej górze i na samym dole hierarchii społecznej. Niestety pojęcie matki utraciło jednoznaczność społeczną ( ze względu na rodzenie dzieci dla zasiłku), ale i biologiczną, bo pojawiły się tzw. matki zastępcze, rodzące dla pieniędzy.

6. Dzieci

Dzieci przestały być wyłącznie zapewnieniem opieki na starość (zapewniają to systemy emerytalne). Zaczęło się umacnianie autonomicznej roli dziecka w rodzinie. Pojawiły się nowe kategorie faz życia dziecka: dzieciństwo, okres nastoletni. Dobro dziecka stało się nadrzędnym celem rodziny, obowiązki zaś rodziców wobec dziecka zaczęły górować nad ich prawami do niego. Dzieci zaczęły być coraz kosztowniejsze, większych nakładów wymaga wykształcenie, pojawiło się pojęcie dzieci wysokiej jakości.

7. Państwo i kontrola

Sytuacja w rodzinie podlega coraz większej kontroli ze strony państwa, czego wyrazem są sądy opiekuńcze i rzecznicy praw dziecka. Państwo wpływa na reprodukcję rodziny pod trzema względami

A) przez ustawodawstwo, zapewniające poszanowanie praw dziecka i równoprawność małżonków

B) przez ustawodawstwo socjalne (zasiłki itd.)

C) przez system podatkowy (zawarcie małżeństwa wiąże się z korzyścią materialna lub stratą)

21. Scharakteryzuj współczesną rodzinę polską.

W Polsce bardzo aprobuje się wartości rodzinne. Silny wpływ na to mają 2 czynniki: Kościół katolicki i duża liczba rolników, odpowiadających wzorowi rodziny przedprzemysłowej, będącej nie tylko jednostka reprodukcyjna, ale i produkcyjną.

Obecnie Polska świadomość i tolerancja znajduje się na etapie zmian, które miały miejsce w latach sześćdziesiątych w Europie Zachodniej. Wzrasta tolerancja wobec przedślubnych stosunków seksualnych, zmniejsza się różnica tolerancji wobec chłopców i dziewcząt. Dalej rodziny wiejskie i miejskie różnią się strukturą gospodarstw domowych i dzietnością.

1. Małżeństwo

W Polsce małżeństwo jest wysoko cenioną wartością. Ludzie postrzegają swój dom jako miejsce wypełnione miłością. Ale mimo to zauważa się, że spada ilość zawieranych małżeństw, a partnerzy coraz częściej żyją w konkubinacie.

a) 3 modele małżeństwa

I. tradycyjny - jedynie mąż pracuje i zarabia wystarczająco na utrzymanie rodziny; żona zajmuje się wyłącznie prowadzeniem domu i wychowaniem dzieci.

II. partnerski - mąż i żona poświęcają tyle samo czasu na pracę zawodową i w równym pniu zajmują się domem i dziećmi.

III. mieszany - mąż i żona pracują zawodowo, mąż poświęca więcej czasu na prace zawodową, żona prócz pracy zawodowej poświęca się domem i dziećmi.

Akceptowanie danego wzoru małżeństwa nie jest równoznaczne z jego realizacją we własnym życiu.

2. Dzieci.

Reprodukcja nadal stanowi bardzo ważny cel każdego małżeństwa. Uważa się, że rodzice powinni zrobić wszystko dla dobra dziecka, ale istotne jest też, że dzieci musza kochać i szanować swoich rodziców. Zauważa się, że Polsce w ostatnich latach rodzi się coraz mnie dzieci. Małżeństwa ograniczają się głownie do posiadania dwójki dzieci. Spadek w ilości posiadanych dzieci wiążę się z sytuacją ekonomiczną, a także spadek zwiększa się w miarę osiągania wyższej pozycji społeczno zawodowej. Wysoka pozycja zaś rodziny skłania do przywiązywana wagi do jakości a nie ilości dzieci.

3.Matki i ojcowie

Polskie rodziny są wyraźnie matkocentryczne. Z matka częściej rozmawia się o sprawach osobistych, doradczych, natomiast z ojcem rozmowy ograniczają się do rozmów o polityce, sporcie itp.

4. Zagrożenia i konflikty w rodzinie.

Najpoważniejsze zagrożenia rodziny wynikają z położenia materialnego. W co 4 rodzinie dochodzi do kłótni i awantur co najmniej raz w miesiącu; za przyczyny wymienia się sytuację finansową, brak pieniędzy i pracy, także podział obowiązków w rodzinie i problemy wychowaniem dzieci.

W sytuacjach kryzysowych bardzo ważną role odgrywają krewni gł. rodzice i dziadkowie. Pomoc polega na dofinansowaniu, a także w formie prac naprawczych, pomocy w załatwianiu spraw urzędniczych, czy znalezieniu pracy.

5. Rodzina i państwo.

Ujemny przyrost naturalny, późne zawieranie małżeństw powoduje, że w Polsce propaguje się politykę prorodziną. Oznacza to propagowanie tradycyjnego modelu małżeństwa i zachęcanie kobiet do wycofania się z rynku pracy i zajmowanie się wyłącznie rodziną oraz rodzenie większej ilości dzieci.

---