1. Czy spółce cywilnej, jako nie posiadającej zdolności do czynności prawnych, przysługuje, w świetle art. 2.1 UD, odrębny status dewizowy?

NIE. Spółce cywilnej, jako nie posiadającej zdolności do czynności prawnych, nie przysługuje odrębny status dewizowy. Pod uwagę zatem należy brać status dewizowy wspólników spółki.

2. Czy osoba fizyczna może — w związku ze zmianą statusu dewizowego transferować za granicę upłynnione w wyniku lik­widacji mienie, wykorzystując dopuszczalną ustawowo przemienność walut (walutę wymienialną zamiast PLN), przy zastosowaniu kursu wymiany w rażący sposób odbiegającego wzwyż od otrzymanej w wyniku likwidacji mienia kwoty w złotych?

NIE, NIE MOŻE.

Zgodnie bowiem z prawem dewizowym przedmiotem transferu za granicę w obrocie pozagospodarczym mogą być wartości dewizowe lub krajowe środki płatnicze w wielkościach wynikających z czynności likwidacji lub przeniesienia mienia związanych ze zmianą statusu dewizowego. Stąd też krajowe lub zagraniczne środki płatnicze, których wartość po wymianie w rażący sposób odbiega od wielkości oznaczonej w umowie sprzedaży likwidowanego mienia, czyli nie stanowi równowartości zgodnie z powszechnie i normalnie stosowanymi kursami walutowymi — nie mogą być przedmiotem transferu na podstawie powołanego wyżej przepisu Ustawy.

3. Czy jest dopuszczalne i zgodne z przepisami przemienne, w zależności od charakteru operacji, posługiwanie się przez klienta statusem dewizowym rezydenta i nierezydenta?

NIE. Z uwagi na wykluczający się wzajemnie obszar pojęciowy tych dwóch terminów — żadna osoba fizyczna nie może jednocześnie reprezentować statusu dewizowego REZYDENTA i NIEREZYDENTA. Odniesieniem referencyjnym w tej sprawie jest miejsce zamieszkania, rozumiane jako miejsce przebywania danej osoby z zamiarem stałego pobytu. Żadna osoba fizyczna nie może mieć jednocześnie dwóch miejsc zamiesz­kania. Osobie fizycznej przysługuje prawo zmiany miejsca zamieszkania, lecz fakt ten — z uwagi na rangę zdarzenia — powinien wynikać z odpowiednich dokumentów (dowód zamel­dowania na pobyt stały, decyzja administracyjna o prawie osiedlenia się w danym kraju, umowa o stałym świadczeniu usług pracy itp.). W przypadku tzw. „dwupaństwowców", czyli osób legitymujących się podwójnym obywatelstwem, dającym prawo do przeby­wania na pobycie stałym (prawo do zamieszkiwania) w danym kraju, dokumentem wystarczającym w tej mierze może być oświadczenie pisemne osoby zainteresowanej oraz dokument potwierdzający zamel­dowanie się w danym momencie na pobyt stały w takim kraju.

4. Na czym polega różnica pomiędzy rezydentem i nierezydentem w rozumieniu Ustawy — Prawo dewizowe?

Terminy „REZYDENT" i „NIEREZYDENT" - wykazują formalnie jedną cechę wspólną: obejmują znaczeniowo zarówno osoby fizyczne jak i osoby niefizyczne, czyli osoby prawne oraz inne podmioty (jednostki organizacyjne). Cechą charakterystyczną REZYDENTA — osoby fizycznej jest deklarowane przez niego i dające się w razie potrzeby udowodnić właściwymi dokumentami miejsce (stałego) zamieszkania w kraju (na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej). Miejscem za­mieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu. Można mieć tylko jedno miejsce zamieszkania. Od miejsca stałego pobytu należy odróżnić miejsce czasowego pobytu REZYDENTA za granicą. Okres trwania czasowego pobytu nie jest ustalony ustawowo. W praktyce może on trwać od kilku godzin do kilku, a nawet kilkunastu lat. REZYDENT przebywający na czasowym pobycie za granicą nie traci swego statusu dewizowego, skąd płynie wniosek, że wszelkie ograniczenia i obowiązki dewizowe dotyczą go w zasadzie w równej mierze jak i rezydenta znajdującego się na pobycie stałym w kraju.

Cechą charakterystyczną NIEREZYDENTA — osoby fizycznej jest deklarowane prze niego i dające się w razie potrzeby udowodnić właściwym dokumentem miejsce (stałego) zamieszkania za granicą (rozumianą jako terytorium znajdujące się poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej). Wszystkie inne uwagi dotyczące REZYDENTA — osoby fizycznej, mają analogiczne zastosowanie do NIERE-ZYDENTA — osoby fizycznej.

Cechą charakterystyczną REZYDENTA — osoby prawnej (lub innego podmiotu) — jest wynikające z dokumentów lub posiadanej korespondencji miejsce jej siedziby w kraju. Analogicznie osoba prawna lub inny podmiot mogą mieć tylko jedną siedzibę w kraju, zadeklarowaną i zapisaną w księgach i rejestrach zaufania publicznego (rejestrze handlowym, gospodarczym, sądowym itp.). Od miejsca siedziby centrali należy odróżnić miejsce oddziału, agencji, przedstawicielstwa, reprezentacji i innej komórki organizacyjnej REZYDENTA, działającej za granicą (rozumianą jako terytorium znajdujące się poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej). W przeciwieństwie do REZYDENTÓW — osób

fizycznych — przebywających na czasowym pobycie za granicą— znajdujące się za granicą jednostki organizacyjne REZYDENTA, będącego osobą prawną lub innym podmiotem, tracą status REZYDENTA i nabywają status NIEREZYDENTA obowiązujący z reguły do czasu zaprzestania — w wyniku ich likwidacji lub zwinięcia— prowadzonej przez nie określonej działalności za granicą. Stąd też w stosunkach z krajem działająca za granicą jednostka organizacyjna REZYDENTA, będącego osobą prawną lub innym podmiotem, jest traktowana jako NIEREZYDENT ze wszelkimi z posiadania przez nią takiego statusu dewizowego płynącymi konsekwencjami w zakresie ograniczeń i obowiązków dewizowych.

Cechą charakterystyczną NIEREZYDENTA — osoby prawnej lub innego podmiotu jest wynikające z dokumentów lub prowadzonej korespondencji miejsce jej siedziby za granicą, rozumiane jako terytorium znajdujące się poza granicami Rzeczypospolitej Polskiej. Wszystkie inne uwagi dotyczące REZYDENTA osoby prawnej lub innego podmiotu, mają analogiczne zastosowanie do NIEREZYDENTA — osoby prawnej lub innego podmiotu. Wyjątek w tym względzie stanowią NIEREZYDENCI, którymi są organizacje ponadnarodowe i których agendy, placówki, oddziały, przedstawicielstwa, reprezentacje itp., działające na terenie kraju, nie tracą — w przeciwieństwie do innych NIEREZYDENTÓW

— osób prawnych lub innych podmiotów swego statusu NIEREZYDENTÓW

Należy ogólnie stwierdzić, że status dewizowy osób fizycznych może nie pokrywać się z ich statusem politycznym, i w konsekwencji, status REZYDENTA mogą posiadać obywatele państw obcych, o ile uzyskali w drodze decyzji administracyjnej prawo stałego pobytu w kraju i — analogicznie — statusem NIEREZYDENTA mogą legitymować się obywatele Rzeczpospolitej Polskiej, którzy osiedlili się za granicą.

5. Czy jest dopuszczalne i zgodne z przepisami przemienne, w zależności od charakteru operacji, posługiwanie się przez klienta statusem dewizowym rezydenta i nierezydenta?

NIE. Z uwagi na wykluczający się wzajemnie obszar pojęciowy tych dwóch terminów — żadna osoba fizyczna nie może jednocześnie reprezentować statusu dewizowego REZYDENTA i NIEREZYDENTA. Odniesieniem referencyjnym w tej sprawie jest miejsce zamieszkania, rozumiane jako miejsce przebywania danej osoby z zamiarem stałego pobytu. Żadna osoba fizyczna nie może mieć jednocześnie dwóch miejsc zamieszkania. Osobie fizycznej przysługuje prawo zmiany miejsca zamieszkania, lecz fakt ten — z uwagi na rangę zdarzenia — powinien wynikać z odpowiednich dokumentów (dowód zameldowania na pobyt stały, decyzja administracyjna o prawie osiedlenia się w danym kraju, umowa o stałym świadczeniu usług pracy itp.). W przypadku tzw. „dwupaństwowców", czyli osób legitymujących się podwójnym obywatelstwem, dającym ex lege prawo do przebywania na pobycie stałym (prawo do zamieszkiwania) w danym kraju, dokumentem wystarczającym w tej mierze może być oświadczenie pisemne osoby zainteresowanej oraz dokument potwier­dzający zameldowanie się w danym momencie na pobyt stały w da­nym kraju.

6. Czy na wysłanie z Krakowa do Londynu na międzynarodową wystawę kolekcji monet złotych potrzebne jest zezwolenie dewizowe?

TO ZALEŻY od okresu, w którym monety były bite. Monety sprzed 1850 roku, mające charakter numizmatów, nie stanowią zgodnie z art. Ustawy dewizowej — wartości dewizowych i — z punktu widzenia dewizowego— mogą być swobodnie wywożone z kraju z zastrzeżeniem przepisów celnych. Natomiast monety złote bite po 1850 roku mają charakter wartości dewizowych, których transfer za granicę, stanowiący obrót dewizowy, wymagałby uzyskania zezwolenia dewizowego.

7. Na czym polega różnica pomiędzy walutą obcą a walutą wymienialną?

O ile przez słowo „waluta" rozumie się synonim znaków pieniężnych, to — w standardach międzynarodowych — nie ma żadnej różnicy, ponieważ znaki takie mogą mieć swoją wartość rynkową niezależnie od tego, czy podlegają oficjalnej wymianie na inne waluty, czy też nie. Innymi słowy, każda waluta może mieć swój kwotowany kurs z uwzględnieniem uwarunkowań rynkowych. W kwotowaniach walut obcych celują banki szwajcarskie. Natomiast, jeżeli przez słowo „waluta" rozumie się nazwę jednostki pieniężnej mającej obieg ustawowy w danym kraju, to aktem ad­ministracyjnym władz walutowych (dewizowych) takiego kraju może być wprowadzone rozróżnienie pomiędzy walutami, z których tzw. „wymienialne" mogą być przedmiotem swo­bodnej wymiany na inne waluty, podczas gdy tzw. „waluty niewy­mienialne" mają ograniczony obieg, zależny od decyzji tych władz. W polskim systemie dewizowym rozróżnienie walut jak wyżej, ma miejsce na podstawie Zarządzenia Prezesa NBP z 31 grudnia 1998 r. w sprawie wykazu walut obcych będących walutami wymienialnymi, zmienionego Zarządzeniem z dnia 14 stycznia 2000 r. Zarządzenie ustaliło 26 walut tzw. wymienialnych, w których mogą być jedynie (oprócz waluty polskiej) wyrażone zobowiązania pieniężne w obrocie dewizowym z zagranicą. Nieprzestrzeganie tego obowiązku jest przestępstwem skarbowym i grozi sankcją karną grzywny na podstawie Kodeksu Karnego Skarbowego (do 240 stawek dziennych). Transakcje w walutach obcych, innych od wymienialnych, są jednak dopuszczalne w „wewnętrznym" obrocie dewizowym. Mogą one występować, w szczególności, w działalności kantorowej (kantory mogą sprzedawać i kupować waluty obce), w rozliczeniach kosztów podróży czy też w płatnościach dokonywanych w kraju między osobami fizycz­nymi (rezydentami i nierezydentami).

8. Czy podany w § 2 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 8 stycznia 1999 r. (RW I) pułap w kwocie równowartości 50 000 Euro dotyczy nabycia jednej, dwóch czy kilku nieruchomości?

PUŁAP KWOTOWY dotyczy JEDNEJ NIERUCHOMOŚCI. Wątpli­wości w tym względzie mogą wynikać z redakcji samego przepisu, w którym jest mowa o łącznej cenie nabycia nieruchomości, co z uwagi na identyczne brzmienie dopełniacza liczby pojedynczej i mnogiej [(nieruchomości (jednej) — nieruchomości (dwóch lub kilku)], może sugerować wielość nabywanych obiektów, zwłaszcza, że chodzi tu o „łączną cenę" nabycia. Wątpliwość w tym względzie wyjaśnia jednak Rozpo­rządzenie Ministra Finansów, gdzie jest mowa o nieruchomości położonej (użycie liczby pojedynczej) za granicą. Wyrażenie „łączna cena", użyte przez ustawodawcę, oznacza agregat kwotowy: faktycz­nej ceny zapłaconej za przedmiot transakcji, kosztów pośrednika, taksy notarialnej oraz opłaty skarbowej (stemplowej) i ewentualnie innych związanych z nabyciem nieruchomości wydatków.

9. Czy zlecenie udzielone przez rezydenta — osobę fizyczną, znaj-dującą się na czasowym pobycie za granicą, upoważnionemu bankowi w kraju w przedmiocie przekazywania środków z jego rachunku posiadanego w tym banku na rachunek bankowy za granicą — wymaga zezwolenia dewizowego?

NIE, NIE WYMAGA. Zgodnie z wyjątkiem zawartym Ustawie dewizo­wej, osoba fizyczna jest upoważniona — w czasie pobytu za granicą — do dokonywania obrotu depozytowego, którego przedmiotem są między innymi czynności w zakresie rachunków prowadzonych przez banki (otwarcie i posia­danie rachunku), a płatności, przeniesienia własności i transferu wartości dewizowych lub krajo­wych środków płatniczych wynikających z tych czynności. Stąd też, na przykład, emeryt przebywający na jednorocznym pobycie czaso­wym u krewnych w USA może zlecić swojemu bankowi w kraju przekazywanie miesięcznych składek emerytalnych otrzymywanych z ZUS-u na rachunek otwarty na jego rzecz w banku amerykańskim.

10. Czy jest możliwe w świetle art. 9 pkt 3 Prawa dewizowego bez zezwolenia dewizowego przeprowadzenie przez rezydenta emisji: (a) krótkoterminowych papierów dłużnych i (b) długoterminowych papierów (o terminie wykupu powyżej roku), denominowanych w walucie obcej?

PRZEPROWADZENIE EMISJI PAPIERÓW DŁUŻNYCH: • KRÓTKOTERMINOWYCH — NIE • DŁUGOTERMINOWYCH — TAK z zastrzeżeniem opiewania tych ostatnich na jedną z walut wymienial­nych lub na EURO. Inwestycje portfelowe (obrót portfelowy) obejmują m.in. emisję papierów wartościowych bez rozróżnienia podmiotowego emitenta oraz walutowego (waluty wymienialne lub PLN). Emisja w walutach obcych (poza wymienialnymi) nie wchodzi w grę z uwagi na restrykcyjny w tym zakresie przepis art. 13.1 Prawa dewizowego. Ograniczenie obrotu portfelowego, stanowiącego element obrotu kapitałowego, dotyczy krótkoterminowych papierów wartościowych (i pochodnych od nich), rozumianych jako skrypty dłużne o terminie wykupu krótszym od roku — również bez rozróżnienia podmiotowego i waluto­wego jak wyżej. Na dokonanie takiego obrotu wymagane jest uzys­kanie zezwolenia dewizowego. Natomiast emisja długoterminowych papierów dłużnych może być dokonywana swobodnie.

11. Czy w świetle Prawa dewizowego samo emitowanie papierów dłużnych (czyli zaciąganie zobowiązań) denominowanych w walu­cie obcej jest równoznaczne z inwestycją portfelową (rozumianą jako czynne zaangażowanie posiadanych środków)?

NIE. Jest rzeczą oczywistą, że EMISJA jako taka jest diametralnie różną czynnością od INWESTYCJI. Objęcie m.in. tych dwóch czynności wspólnym niefortunnie dobranym terminem INWESTYCJI PORTFELOWYCH, słusznie może budzić wątpliwości interpretacyjne. Lep­szym terminem dla zbiorczego określenia czynności występujących w obszarze papierów wartościowych byłoby użycie zwrotu: OBRÓT PORTFELOWY.

12. Czy niezbędne jest zezwolenie dewizowe na wykup (zakup) przez rezydenta wyemitowanych przez nierezydenta krótkoterminowych papierów dłużnych w świetle art. 9 pkt 9 Prawa dewizowego?

TAK. Zakup przez rezydenta krótkoterminowych papierów wartościowych (o terminie wykupu krótszym niż jeden rok) wchodzi — obok emitowania, obejmowania i zbywania takich papierów na uznanym rynku lub poza takim rynkiem — do obszaru pojęciowego inwestycji portfelowych, których dokonywanie, poza ustawowymi wyłączeniami wymaga zezwolenia dewizowego. Powołanie się w pytaniu na art. 9 ust 9 Prawa dewizo­wego jest nieporozumieniem.

13. Czy w świetle Prawa dewizowego dopuszczalne jest nabywanie przez nierezydentów papierów dłużnych (krótko- i długoterminowych), emitowanych przez Skarb Państwa lub przedsiębiorstwa (będące rezydentami) i denominowanych w złotych, z zastrzeżeniem, że jedną ze stron transakcji (pośrednikiem) jest bank posiadający stosowne uprawnienia dewizowe?

TO ZALEŻY OD STATUSU DEWIZOWEGO EMITENTA. Transakcje w zakresie nabywania wszelkiego rodzaju papierów war­tościowych, emitowanych przez Skarb Państwa, są w pełni dopusz­czalne w świetle Prawa dewizowego z uwagi na autonomiczny charakter emitenta. Również transakcje w zakresie nabywania przez nierezydentów długo­terminowych papierów wartościowych emitowanych w złotych przez rezydentów prowadzących działalność gospodarczą są — z uwagi na brak ograniczeń enumerowanych w art. 9 — dopuszczalne(dot. swobody obrotu dewizo­wego). Natomiast nabywanie przez nierezydentów krótkotermino­wych papierów wartościowych o charakterze dłużnym, emitowanych przez rezydentów w złotych wymagałoby uzyskania zezwolenia dewizowego. Należy zaznaczyć, że upoważnione Banki mogą — w ramach przyznanych im uprawnień przez prezesa Narodowego Banku Polskiego — pośredniczyć w sprzedaży nierezydentom papierów dłużnych emitowanych w złotych zarówno przez Skarb Państwa jak i przez podmioty gospoda­rcze — rezydentów (ewentualnie za stosownym zezwoleniem), gdyż ew. ograniczenia w zbywaniu takich papierów (krótkoterminowych, złotowych) dotyczą jedynie takich z nich, które są emitowane we własnym zakresie przez banki.

14. Czy rezydent — firma Polska — może bez zezwolenia dewizowe­go — kupować bezpośrednio walutę obcą w banku zagranicznym, płacąc za nią walutą polską — w drodze zlecenia swemu bankowi przelania stosownej kwoty z posiadanego rachunku złotowego na dobro rachunku loro banku zagranicznego prowadzonego przez ten sam lub inny bank krajowy?

NIE. NIE MOŻE. Handel walutą — jako szczególna forma handlu wartościami dewizo­wymi został wyłączony ze swobodnego zawierania umów o naby­wanie towarów (a wartości dewizowe, jako rzeczy ruchome, są przez przepisy dewizowe uważane jako towar) i w konsekwencji nie może być zaliczony do czynności stanowiących OBRÓT BIEŻĄCY, dopuszczony — jako obrót dewizowy z zagranicą — do swobodnego dokonywania. Należy zaznaczyć, że handel walutą i dewizami, rozumiany jako kupno i sprzedaż walut obcych i dewiz oraz krajowych środków płatniczych, jest licencjonowany i opiera się na upoważnieniach wydawanych bankom przez prezesa NBP. Dot. polskich przedstawicielstw dyplomatycznych, urzędów konsularnych i innych polskich przedstawicielstw korzystających z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych lub konsular­nych.

15. Czy nierezydenci mogą posiadać rachunki w złotych i walutach wymienialnych w bankach krajowych? Jeżeli tak, to jakie operacje mogą przeprowadzać za pośrednictwem tych rachunków?

TAK. MOGĄ POSIADAĆ. Prowadzenie przez upoważnione Banki rachunków na rzecz nierezydentów stanowi — jako część obrotu dewizowego z zagranicą — Obrót Depozytowy. Obrót taki jest generalnie dozwolony dla nierezydentów z ograniczeniem jedynie wynikającym z art. 9 pkt 5, które dotyczy deponowania w bankach waluty polskiej w formie lokat terminowych o terminie zapadalności krótszym niż 3 miesiące i w kwocie przekraczającej 500 000 złotych lub o terminie wprawdzie dłuższym niż 3 miesiące i w kwocie przekraczającej 500 000 złotych, jeżeli jednak warunki, na jakich lokata została przez bank przyjęta, dopuszczają możliwość wcześniejszego, przed upływem tychże 3 miesięcy, wycofania z banku takiej lokaty. Na tego typu operacje należy mieć zezwolenie dewizowe. Poza tymi ograniczeniami istnieje pełna swoboda w otwieraniu przez Upoważnione Banki rachunków na rzecz nierezydentów, będących zarówno osobami fizycznymi, jak i osobami prawnymi lub innymi podmiotami. Mogą to być w szczególności rachunki bieżące jak i pomocnicze, rachunki lokat terminowych o określonym z góry terminie zapadalności lokaty lub o terminie „za wypowiedzeniem" (tzw. call'owe), rachunki oszczędnościowe dla osób fizycznych, rachunki prowadzone zarówno w walutach wymienialnych jak i w złotych, nieoprocentowane i oprocentowane, według stawki odsetkowej stałej lub zmiennej, z dowolnymi okresami kapitalizacji lub też bez kapitalizacji wkładu (odsetki mogą być gromadzone na odrębnym rachunku). Zasilanie takich rachunków jest jednak kwalifikowane z uwagi na to, że wszystkie rachunki bankowe nierezydentów otwierane i prowadzo­ne przez Upoważnione Banki mają, w rzeczy samej, charakter „rachunków wolnych", z których mogą już być swobodnie trans­ferowane kwoty pieniężne za granicę i na kraj. Stąd też każda wpłata na takie rachunki, dokonywana w kraju lub za granicą bądź przez jego posiadacza, bądź przez osobę(y) trzecią(e), będącą(e) zarówno nierezydentem(ami) lub też rezydentem(ami), opiewająca na walutę wymienialną, bądź też na walutę krajową, podlega udokumentowaniu. Wymóg udokumen­towania nie dotyczy jednakże wpłat do wysokości równowartości 5000 Euro, które bądź były przedmiotem przywozu przez nierezydenta osobę fizyczną — posiadacza rachunku bankowego i zostały zgłoszone jedynie ustnie placówce kontrolnej Straży Granicznej, jak również, które były przedmiotem wymiany waluty polskiej na walutę obcą (w tym — walutę wymienialną) lub waluty obcej (w tym — waluty wymie­nialnej) na walutę polską — dokonanej w kantorze przez nierezyden­ta nie prowadzącego działalności gospodarczej. Wypłaty z omawianych rachunków mogą być natomiast dokonywane w różny sposób, w zależności od rodzaju rachunku pod względem terminu. I tak:

a) wypłaty z rachunków bieżących mogą być:

• dokonywane za granicę w dowolnym czasie bez ograniczeń kwotowych, dla dowolnego odbiorcy (nierezydenta/rezydenta, osoby fizycznej/prawnej), na dowolny cel, w dowolnej formie płatności (gotówką, czekiem, akredytywą, poleceniem wypłaty, przekazem), w walucie rachunku, innej walucie wymienialnej lub w walucie polskiej,

• dokonywane na kraj — również w dowolnym czasie, bez ograniczeń kwotowych, dla dowolnego odbiorcy (rezydenta/ /nierezydenta, osoby fizycznej/prawnej), na dowolny cel, w do­wolnej formie płatności jw., jak również w dowolnej walucie jw., z możliwością późniejszego jej transferu za granicę. W obu powyższych przypadkach istnieje jednakże wymóg poda­wania bankom tytułu płatności.

b) wypłaty z lokat terminowych następują po upływie oznaczonego terminu w sposób podany w pkt a,

c) wypłaty z rachunków calli'owych następują po upływie terminu ozna­czonego dla ich wypowiedzenia również w sposób podany w pkt a.

16. Czy nierezydent może posiadać rachunek inwestycyjny w biurze maklerskim w Polsce i zlecać w ciężar zgromadzonych na nim środków zakup krajowych i/lub zagranicznych papierów wartoś­ciowych?

TAK. Definicja Obrotu Depozytowego jako szczególnej formy obrotu kapi­tałowego określa Obrót Depozytowy jako dokonywanie czynności w zakresie rachunków prowadzonych przez banki i inne upoważnione instytucje finansowe. Takimi innymi instytucjami są m.in. domy/biura maklerskie, posiadające uprawnienia do pośredniczenia pomiędzy osobami nabywającymi i zbywającymi papiery wartościowe i jednostki uczestnictwa zarówno na zagranicz­nych jak i krajowych rynkach regulowanych na podstawie przepisów Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi. Pośrednictwo obejmuje m.in. prowadzenie rachunków inwestycyjnych (depozytowych i pieniężnych, lecz z wyłączeniem rachunków lokat terminowych), które mogą być otwierane i prowadzone zarówno na rzecz rezydentów jak i nierezydentów. W ciężar salda prowadzonego rachunku pieniężnego domy/biura maklerskie mogą, na zlecenie nierezydenta, dokonywać zakupu i/lub sprzedaży emitowanych w kraju i/lub za granicą papierów wartoś­ciowych złotowych i w walutach obcych z zastrzeżeniem ograniczeń wynikających z art. 9 pkt 3 UD. Należy zaznaczyć ponadto, że w zakresie nabywania i zbywania papierów wartościowych oraz jednostek uczestnictwa na zagranicznych rynkach regulowanych przez rezydentów istnieje obowiązek korzystania z pośrednictwa domów/biur maklerskich pod groźbą sankcji karnej (grzywna do 480 stawek dzien­nych).

17. Czy nierezydent może zlecać krajowemu biuru maklerskiemu sprzedaż zakupionych wcześniej krajowych papierów wartościowych a następnie dokonywać transferu za granicę złotych po-chodzących z transakcji ich sprzedaży?

TAK. Nierezydent (zarówno osoba fizyczna jak i osoba prawna lub inny podmiot) może zlecić krajowemu domowi/biuru maklerskiemu sprze­daż zakupionych wcześniej za jego pośrednictwem złotowych (krajo­wych) papierów wartościowych pod warunkiem posiadania w takim biurze swojego rachunku inwestycyjnego (pieniężnego), zasilonego uprzednio w odpowiedniej wysokości udokumentowanymi wpłatami w walutach wymienialnych lub w złotych. Wpłaty na taki rachunek podlegają kontroli dewizowej sprawowanej przez dany dom/biuro maklerskie, działające jako jedno­stka kontrolna obrotu dewizowego. Ponieważ rachunki nierezydentów są traktowane przez polskie władze dewizowe jako rachunki „wolne" — nic nie stoi — per analogiam — na przeszkodzie, aby nierezydent mógł swobodnie dysponować środkami na swoim rachunku inwes­tycyjnym w drodze ich transferu za granicę zarówno w postaci złotowej jak i walutowej, z zastrzeżeniem, że sprzedaż zakupionych wcześniej walorów nie dotyczy krótkoterminowych papierów wartoś­ciowych — w kwocie równowartości ponad 500 000 zł i terminie zapadalności ponad trzy miesiące, które mają być wcześniej upłyn­nione przed upływem ustawowych 3 miesięcy. Nierezydent winien zakomunikować domowi/biuru maklerskiemu tytuł płatności (może on być zawarty w treści zlecenia) i w razie potrzeby przedstawić domowi/biuru maklerskiemu stosowne dokumenty. W praktyce transfer środków za granicę będzie się odbywał substytucyjnie za pośrednictwem Upoważnionego Banku, ponieważ biura maklerskie nie mają bezpośrednich stosunków korespondenckich z bankami zagranicznymi.

18. Czy rezydenci prowadzący kantory mogą kupować waluty obce:

a) od osób nie prowadzących działalności gospodarczej

b) od banków krajowych

c) od nierezydentów: firm i osób fizycznych?

TAK w odniesieniu do pkt a i b pytania oraz c — w zakresie osób fizycznych,

NIE w odniesieniu do pkt c dotyczącego nierezydentów - osób niefizycznych. W uściśleniu odpowiedzi należy dodać, że zakres działania rezydenta, który uzyskał zezwolenie na prowadzenie kantoru obejmuje możliwość zawiera­nia transakcji kupna — sprzedaży walut obcych i kruszców dewizo­wych (złota i platyny), (zwanych dalej ogólnie „wartościami dewizo­wymi"), z trzema grupami kontrahentów:

• z rezydentami i nierezydentami — osobami fizycznymi, nie prowadzącymi działalności gospodarczej,

• z upoważnionymi w tym zakresie Bankami,

• z innymi kantorami.

Działalność osoby prowadzącej kantor może — w odniesieniu do rezydentów lub nierezydentów — osób fizycznych — obejmować również :

• pośrednictwo doraźne polegają­ce na kojarzeniu ad hoc kupującego i sprzedającego wartości dewizo­we, bądź

• pośrednictwo typu agencyjnego (stałe pośredniczenie), bądź też

• pośrednictwo typu komisowego polegające na kupnie/sprzedaży wartości dewizowych w imieniu własnym lecz na rachunek komitenta. Ustawa dewizowa nie przewiduje natomiast pośrednictwa kantorowego w od­niesieniu do osób niefizycznych (poza Upoważnionymi Bankami i innymi Kantorami). Na tego typu operacje jest wymagane ze­zwolenie dewizowe. Należy dodać, że prowadzącą działalność kan­torową może być zarówno osoba fizyczna, jak i osoba prawna lub inna jednostka organizacyjna

19. Czy rezydent — osoba fizyczna i/lub osoba prawna i/lub inny podmiot może dokonać darowizny w kraju walut obcych na rzecz nierezydenta — osoby fizycznej i/lub osoby prawnej? (np. w ramach marketingu lub sponsoringu bądź promocji swoich wyrobów)

Rezydent — osoba fizyczna TAK. Rezydent nie będący osobą fizyczną — NIE. Uprawnienie rezydenta osoby fizycznej do dokony­wania darowizny na rzecz nierezydenta będącego zarówno osobą fizyczną jak i prawną wynika z brzmienia pierwszej części art. 2.1 pkt 27 UD dotyczącego OBROTU POZAGOSPODARCZEGO. Zgodnie z tym artykułem osoby fizyczne (bez rozróżnienia ich statusu dewizowego) mogą dokonywać obrotu kapitałowego innego niż Ob­rót Portfelowy, Kredytowy, Gwarancyjny lub Depozytowy, a takim właśnie innym obrotem kapitałowym jest dokonywanie darowizny (wartości dewizowych, w tym — walut obcych), z zastrzeżeniem jednak, że darowizna taka nie może mieć związku z ewentualnie prowadzoną przez obdarowanych działalnością gospodarczą lub wy­konywanym wolnym zawodem oraz, że nie może jednorazowo prze­kroczyć równowartości 10 000 Euro. Przedmiot darowizny mimo nieuwzględnienia go w wyliczonych w części drugiej art. 2.1 pkt 27, stanach faktycznych (lit. a - e) — podlega — bez zezwolenia dewi­zowego — zgodnie z wyjaśnieniami władzy dewizowej — wpłacie na rachunek bankowy obdarowanego nierezydenta w kraju, równo­znacznej z transferem za granicę darowanej kwoty walut obcych (wymienialnych). Dokonywanie natomiast darowizny walut obcych na rzecz niere­zydenta przez rezydenta będącego osobą prawną lub innym pod­miotem nie wchodzi do obszaru Obrotu Pozagospodarczego. Musi być ono traktowane przeto jako Pozostały Obrót Kapitałowy, na dokonanie którego — z uwagi na brak wyłączeń ustawowych i zwolnień wykonawczych w tej mierze — jest wymagane zezwo­lenie dewizowe.

20. W jakiej walucie (wymienialnej czy też polskiej — PLN) może następować zapłata za nabywane przez podmioty zagraniczne — nierezydentów akcje polskich spółek giełdowych, na rynku wtórnym?

Wybór waluty nie ma tu decydującego znaczenia z uwagi na ustawowe zrównanie statusu dewizowego krajowych środków płat­niczych z wartościami dewizowymi, pod warunkiem jednak, że posiadane przez nierezydenta środki pochodzą z udokumentowanego źródła.

21. Czy polskie firmy — rezydenci oraz osoby fizyczne — rezydenci mogą na terenie kraju prowadzić bez zezwolenia dewizowego rozliczenia w walutach wymienialnych np. w USD z tytułu wzaje-mnych zobowiązań?

• Polskie firmy — rezydenci w zasadzie — NIE. Dokonywanie w kraju płatności środkami stanowiącymi wartości dewizowe (w tym przypadku środkami opiewającymi na waluty wymienialne) wymaga bowiem generalnie zezwole­nia dewizowego, a to z uwagi na obowiązującą w kraju zasadę nominalizmu, pełniącą funkcję ochronną w odniesieniu do waluty polskiej i ustroju finansowego państwa i będącą jednym z aspektów suwerenności władzy. Zgodnie z tą zasadą zobowiązania na obsza­rze RP mogą być generalnie wyrażane tylko w pieniądzu polskim.

• Osoby fizyczne — rezydenci — TAK, jako szczególny, z uwagi na niekontrolowalność w praktyce obrotu prywatnego, wyjątek, z zastrzeżeniem jednak, że dokonywane przez nie rozliczenia nie są związane z prowadzoną przez te osoby działalnością gospodar­czą (np. z prowadzeniem zakładu rzemieślniczego) lub z wykony­wanym wolnym zawodem (np. z prowadzeniem kancelarii ad­wokackiej lub biura doradcy podatkowego).

22. Czy zakupione przez nierezydenta — osobę fizyczną w kantorze waluty wymienialne (lub waluta polska) mogą być wpłacane na rachunek nierezydenta w banku krajowym?

TAK, O ILE NIE PRZEKRACZAJĄ RÓWNOWARTOŚCI 5000 EURO.

Wywóz za granicę środków o równowartości wartości przekraczającej 5000 Euro, wymaga udokumentowania uprawnienia do wywozu w postaci wyda­nego przez Upoważniony Bank zaświadczenia. Wywóz kwot po­wyżej 5000 Euro pochodzących z wymiany waluty polskiej na obcą (wymienialną) lub obcej (wymienialnej) na polską, uzależniony jest przeto od dokonania takiej wymiany w banku. Natomiast niniejsze kwoty do równowartości 5000 Euro mogą być wywożone bez zaświadcze­nia wydanego przez bank i stąd też mogą pochodzić z wymiany dokonanej w kantorze. Ponieważ wywóz środków pieniężnych (walut obcych /wymienialnych/ lub waluty krajowej) jest równoznaczny z ich wpłatą (transferem) na rachunek bankowy nierezydenta w kraju — stąd też dopuszczalnym jest przyjmowanie przez Upoważnione Banki środków pieniężnych na takie rachunki, o ile nie przekraczają parametrycznej równowartości 5000 Euro i pochodzą z wymiany dokonanej w kantorze. Miarodajnym dokumentem potwierdzającym dokonanie takiej wymiany może być wówczas stosowne zaświadczenie wydane przez kantor wymiany.

23. Czy wystąpienie przewidzianego w umowie kredytu — zawartej w obrocie dewizowym z zagranicą — przypadku naruszenia przez kredytobiorcę jej warunków (tzw. „event of default"), uprawniającego kredytobiorcę do wcześniejszego wypowiedzenia (rozwiązania) umowy, może stanowić podstawę spłaty przed terminem kredytu udzielonego na okres do jednego roku włącznie?

NIE, NIE MOŻE. Zarówno spłata raty kredytu w terminie ustalonym w umowie jak i zwrot całości sumy kredytowej na skutek wypowiedzenia kredytu wchodzi do obszaru pojęciowego obrotu kredytowego. Zgodnie bo­wiem z Ustawą dewizową obrót kredytowy obejmuje wszelkie czynności o funkcjach kredytowych. Samo zamie­szczenie w umowie kredytowej, zawieranej w obrocie dewizowym z zagranicą, klauzuli przewidującej możliwość wcześniejszego wypo­wiedzenia umowy nie skutkuje jeszcze powstaniem długu o terminie spłaty krótszym niż jeden rok. Dopiero na skutek wypowiedzenia (rozwiązania) umowy kredytu powstaje dla dłużnika zobowiązanie do spłaty całości zadłużenia. Jeżeli zatem spłata taka miałaby nastąpić przed upływem roku, wówczas wypowiedzenie kredytu i wezwanie do dokonania takiej spłaty będzie wymagało zezwolenia dewizowego.

24. Czy wpłata własna nierezydenta na swój rachunek, prowadzony przez upoważniony bank w kraju, środków walutowych lub złotowych uzyskanych w kraju podlega bankowej kontroli dewizowej na ogólnie ustalonych zasadach?

TAK, PODLEGA. Wpłata własna nierezydenta, będącego zarówno osobą fizyczną jak i osobą prawną lub innym podmiotem na swój rachunek w banku krajowym jest bowiem równoznaczna z transferem i w związku z tym, wymaga podania przez osobę wpłacającą tytułu, na podstawie którego wpłata jest dokonywana, a przy wpłatach przekraczających równo­wartość 20 000 Euro — przedstawienia dokumentów potwierdzają­cych autentyczność podanego tytułu, przy czym bez znaczenia dla sprawy jest, czy zasilenie w ten sposób rachunku nierezydenta następuje w walucie wymienialnej czy też — w środkach złotowych. Wpłata własna, rozumiana operacyjnie jako wpłata gotówkowa, może obejmować przykładowo środki pochodzące z realizacji w banku uprzednio wwiezionych lub nadesłanych z zagranicy w czasie pobytu rezydenta w kraju zagranicznych środków płatniczych (w tym czeków i czeków podróżniczych — dotyczy osób fizycznych), środków uzyskanych w kraju od rezydentów z tytułu prywatnego obrotu gospodarczego, lub z wymiany dokonanej zgodnie z art. 10.5 Ustawy w kantorze (dotyczy osób fizycznych) — bądź też z dokonanego obrotu bieżącego, z zastrzeżeniem jednak, że w tym ostatnim przypadku wpłaty gotówkowe nie mogą przekraczać równowartości 3000 Euro. Należy zaznaczyć, że kontroli dewizowej sprawowanej przez banki nie podlegają — zgodnie z interpretacją władz — kwoty do transferu za granicę — (bez uprzedniego uzyskania za­świadczenia ze strony banku) — w wysokości nie przekraczającej równowartości 5000 Euro, w tym — mogące pochodzić z dokonanej przez nierezydentów — osoby fizyczne wymiany w kantorach.

25. Czy upoważnione banki, prowadzące rachunki bieżące nierezyden­tów w złotych (PLN), mogą dopuszczać bez zezwolenia dewizowego czasowe występowanie sald debetowych przekraczających równo-wartość 50 000 Euro?

NIE, NIE MOGĄ. Na bankach upoważnionych do dokonywania obrotu kredytowego w ramach wyłączeń autonomicznych zastrzeżony jest obrót kredytowy skutkujący powstaniem długu w walucie polskiej, którego termin ostatecznej spłaty jest krótszy niż jeden rok, a wartość pojedynczej transakcji przekracza równowartość 50 000 Euro. W tej sytuacji w przypadku traktowania zadłużenia nierezydenta w rachunku bieżącym (skutkującego wystąpieniem salda debetowego) jako obrotu kredytowego każdorazowe zadłużenie w ramach takiego obrotu przekraczające równowartość w złotych 50 000 Euro z terminem jego ostatecznej spłaty przed upływem roku wyczer­pywałoby dyspozycję zastrzeżenia powodującego konieczność uzyskania zezwolenia dewizowego.

26. Czy wpłata nierezydenta na rachunek bankowy rezydenta pod­lega bankowej kontroli dewizowej na ogólnie ustalonych zasadach?

W ZASADZIE TAK. Nierezydenci — przy dokonywaniu wpłat na rachunki bankowe rezy­dentów obowiązani są do podawania jedynie tytułu, z jakiego dana płatność jest dokonywa­na, zaś na żądanie banku mają obowiązek przedstawić dokumenty potwierdzające, iż dana płatność stanowi obrót bieżący lub obrót kapitałowy, nie wymagający zezwolenia dewizowego. W razie jednak nie podania przez nierezydenta, przekazującego z zagranicy należ­ność — na rachunek rezydenta, tytułu, z jakiego ta należność mu przysługuje, może wezwać do jego podania — Bank rezydenta. Może również zażądać od rezydenta przedstawienia dokumentów na dowód autentyczności podanego tytułu, jednakże nie jest do tego zobowią­zany. Należy bowiem mieć na uwadze, że przepis art. 14.3 Ustawy dewizowej, z którego wynika bezwzględny obowiązek żądania doku­mentów, nie dotyczy tej części obrotu dewizowego.

27. Czy rezydenci mogą pomiędzy sobą w kraju dokonywać płatności w walutach obcych (wymienialnych)?

TAK, LECZ JEDYNIE W KWALIFIKOWANYCH PRZYPADKACH.

Art. 9 pkt 9 Ustawy uzależnia generalnie dokonywanie w kraju płatności środkami stanowiącymi wartości dewizowe od uzyskania zezwolenia dewizowego. Oznacza to, że płatności w kraju winny być dokonywane w zasadzie wyłącznie w walucie polskiej. Zastrzeżenie monopolu waluty polskiej w transakcjach wewnątrz krajowych wynika z K.C. stanowiącego ogólnie, że zobowiązania pieniężne na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej mogą być wyrażane tylko w pieniądzu polskim. Wzmiankowany wyżej art. 9 pkt 9 przewiduje dwa wyjątki od zasady nominalizmu złotowego obowiązującego wewnątrz kraju, a mianowicie:

1) płatności w kraju wynikające z obrotu dewizowego z zagranicą, które mogą być dokonywane w walutach obcych (wymienialnych) o ile angażują bezpośredni lub pośredni udział nierezydenta. Płatności tego typu przewidują jako pośrednika osobę trzecią będącą rezydentem, która w stanie fak­tycznym rozlicza się z danym rezydentem. Do tego rodzaju kwalifi­kowanych przypadków płatności można zaliczyć w szczególności:

• płatności agenta (będącego rezydentem) dokonywane na pod­stawie umowy agencyjnej zawartej z dającym zlecenie innym rezydentem, działającego na rzecz lub w imieniu tego ostatniego i rozliczającego się z nim z kwot w walutach wymienialnych otrzymanych od nierezy­denta — z tytułu, w szczególności, sprzedaży towarów, usług lub praw na dobrach niematerialnych,

• płatności komisanta (będącego rezydentem) dokonywane na podstawie umowy komisu. Zawartej z komisantem będącym również rezydentem, rozliczającego się z tym ostatnim walutowo w wyniku sprzedaży nierezydentowi oddanych w komis rzeczy ruchomych,

• płatności dokonywane przez rezydentów, prowadzących działalność gospodarczą, w formie składek w walutach wymienialnych z tytułu zawartej umowy ubezpieczenia — na rzecz kwalifikowanych zakładów ubezpieczeń— rezydentów współpracujących asekuracyjnie z analogicznymi zakładami ubez­pieczeń za granicą — nierezydentami,

• płatności dokonywane przez kwalifikowane zakłady ubezpie­czeń — rezydentów w walutach wymienialnych z tytułu odszkodowań walutowych uzyskanych na ich rzecz — w ramach zawartej umowy ubezpieczenia — od współpracujących asekuracyjnie z polskimi zakładami ubezpieczeń zakładów zagranicznych mających status nierezydenta;

2) płatności środkami stanowiącymi wartości dewizowe, dokonywane w kraju między osobami fizycznymi (rezydentami — i nierezydentami), nie związane z prowadzoną przez te osoby działalnością gospodarczą lub wykonywanym wolnym zawodem (na przykład sprzedaż przez pracownika ambasady obcego państwa w Warszawie — nierezydenta — swojego pojazdu mechanicznego rezydentowi za cenę uiszczoną w USD, lub wynajem przez rezydenta lokalu mieszkalnego innemu rezydentowi za zapłatą czynszu wyrażonego w USD).

28. Czy i w jakim zakresie podlegają kontroli dewizowej wpłaty dokonywane w kraju przez nierezydentów na rzecz innych nierezydentów?

TO ZALEŻY OD OBSZARU WPŁATY. Obszar pojęciowy WPŁATY jest szeroki i może w sobie mieścić operacyjne pojęcie: PŁATNOŚCI, PRZELEWU, PRZEKAZU, ROZLICZENIA i ROZRACHUNKU, aczkolwiek sugeruje taki rodzaj czynności, który polega na przemieszczaniu w drodze fizycznej bądź elektronicznej będących w dyspozycji dokonującej wpłaty osoby (w przypadku danym nierezydenta) środków pienięż­nych, w określonym celu, do dyspozycji innej osoby (w danym przypadku — nierezydenta). W rozważanym przypadku wpłat, mogą zachodzić następujące sytuacje:

1) czynność wpłaty jest dokonywana w kraju pomiędzy nierezydentami poza polskim systemem finansowym, w tym, w szczególno­ści, poza systemem bankowym, na przykład w sposób „z rączki do rączki". Tego typu przemieszczenie środków nie jest obrotem dewizowym i jako takie — nie podlega kontroli dewizowej sprawowanej przez powołane w tym celu przez ustawodawcę organy i instytucje, w tym przez Upoważnione Banki,

2) czynność wpłaty jest dokonywana w kraju pomiędzy nierezydentami przy wykorzystaniu pośrednictwa Upoważnionych Banków. Tego rodzaju czynność może polegać na zleceniu udzielonym przez nierezydenta bankowi w przedmiocie:

1. przelania (przekazania) określonej kwoty w walucie wymienialnej lub w złotych z jego rachunku na rachunek innego nierezydenta prowadzony w tym samym lub w innym banku krajowym (lub w przyszłości — w banku zagranicznym),

2. skupu lub przejęcia do inkasa przywiezionych lub nadesłanych z zagranicy środków płatniczych (dewiz) z zarachowaniem otrzymanej należności na rachunek innego nierezydenta prowa­dzony w tym samym lub innym banku w kraju (lub w przyszłości — w banku zagranicznym),

3. przyjęcia do kas banku efektywnej waluty (zagranicznych lub krajowych środków pieniężnych) z przeznaczeniem na zasile­nie określonego rachunku innego nierezydenta prowadzonego w tym samym banku krajowym (lub w przyszłości — w banku zagranicznym).

Wpłacana efektywnie waluta (gotówka) jak wyżej może mieć charakter:

aa) udokumentowany pochodzić z dokonanej wymiany w ban­ku środków płatniczych innego rodzaju i/lub opiewających na na inną walutę (inne waluty), stanowić środki gotów­kowe pobrane z rachunku bankowego itp.

bb) nieudokumentowany (pochodzić ze źródła poza finansowego, w tym poza bankowego).

Wpłaty przez nierezydentów na rzecz nierezydentów środków pienięż­nych ad a), b) i c) aa) mogą być dokonywane swobodnie, bez ogra­niczenia ich wysokości oraz potrzeby uzyskiwania zezwolenia dewi­zowego, natomiast wpłaty ad c)bb) mogą być przyjmowane na rzecz innych nierezydentów, w tym — na ich rachunki bankowe w kraju — w limitowanej wysokości w równowartości 5000 Euro, stanowiącej pierwszy próg walutowy, poniżej którego obrót dewizowy nie wymaga pośrednictwa bankowego i nie podlega kontroli dewizowej. Wpłaty natomiast kwot ad c)bb powyżej tego progu będą wymagały uzys­kania na tę czynność obrotu dewizowego — stosownego zezwolenia dewizowego NBP.

29. Czy rezydent-osoba prawna — może — wykorzystując niskie kursy walut — zakupić w Upoważnionym Banku waluty wymienialne w celu pokrycia w przyszłości jeszcze niezapadłych zobowiązań związanych z obrotem bieżącym i kwoty tych walut ulokować na rachunku walutowym, otwartym i posiadanym w banku krajowym?

TAK, MOŻE. Obowiązujące przepisy dewizowe nie przewidują ograniczeń do kupo­wania w Upoważnionych Bankach walut wymienialnych przez rezy­dentów i lokowania ich na rachunkach bankowych w kraju, przy czym cel gromadzenia zakupionej waluty nie jest istotny dla banku. Z punktu widzenia Prawa dewizowego należy odrębnie rozpatrywać nabycie waluty i jej ulokowanie na rachunku bankowym a odrębnie — zlecenie jej transferu za granicę. Rezydent bowiem — przez sam fakt zakupu waluty i umieszczenie jej na rachunku bankowym nie dokonuje przeniesienia własności wartości dewizowych, ani też trans­feru za granicę i w związku z tym nie dokonuje obrotu dewizowego, który by podlegał bankowej kontroli dewizowej. Należy zaznaczyć, że kontrola taka nastąpiłaby dopiero w momencie zlecenia przez niego transferu za granicę waluty zgromadzonej na rachunku bankowym.

30. Czy osoba fizyczna — rezydent może dokonać transferu za granicę bez zezwolenia dewizowego nabytych w kantorze walut obcych?

Tak, z zastrzeżeniem jednak, że nabycie takich walut nie jest związane z prowadzoną przez taką osobę działalnością gospodarczą oraz że transfer nastąpi w zasadzie poprzez rachunek walutowy „A", czyli rachunek oszczędnościowy walutowy otwarty i prowadzony na rzecz rezydenta — osoby fizycznej w banku, który upoważnienie do dokonywania czynności Obrotu Depozytowego (zwanym dalej Upoważnionym Bankiem). Osoby fizyczne — rezydenci, nie prowadzący działalności gospodar­czej, mogą bowiem kupować waluty obce od rezydentów, którzy zezwolenie na prowadzenie działalności kantorowej — i mogą waluty takie wpłacać na wzmiankowany wyżej rachunek „A". Zakupionych walut, o ile ich kwota przekracza równowartość 5000 Euro, nie mogą jednakże bezpośrednio transferować za granicę z uwagi na to, że czynność zakupu walut w kantorze wchodzi do obszaru Pozostałego Obrotu Kapitałowego, który generalnie jest dopuszczony, bez możliwości jednak — z uwagi na brak w tym punkcie modułu implementacyjnego prawa bezpośredniego transferu zakupionych wartości dewizowych za granicę bez udziału banku. Dopiero uchylenie tego ograniczenia obrotu, wynikające ze zwolnienia z obowiązku korzysta­nia z pośrednictwa banku, daje takiej osobie fizycznej — rezydentowi prawo do wywozu zakupionych zagranicznych środ­ków płatniczych do równowartości 5000 Euro. Należy jednak zazna­czyć, że upoważnienie ustawowe do kupna wartości w kantorach obejmuje waluty obce, które mają szerszy obszar pojęciowy od obszaru walut wymienialnych. Na rachunki walutowe „A" są z reguły przyjmowane tylko waluty wymienialne i to w sposób wybiórczy, stąd też ewentualnie zakupiony­mi w kantorze rublami lub hrywnami nie będzie można zasilać rachunku „A". Należy dalej podkreślić, że kwoty do równowartości 5000 Euro mogą być wywożone za granicę również z rachunku „A" nie tylko z pominięciem pośrednictwa Upoważnionego Banku lecz również bez konieczności udokumentowania uprawnienia do wywozu. Należy zaznaczyć również, że brak pośrednictwa bankowego dotyczy także kwot do równowartości 20 000 Euro wpłaconych uprzednio na rachunek „A" i wywożonych w ramach obrotu bieżącego z obowiązkiem jednak uzyskania na taki transfer (wywóz) stosownego zaświadczenia banku , co w zasadzie sprowadza się do korzystania z jego usług. Gdyby jednak posiadacz rachunku „A" decydował się na pośrednictwo Upoważnionego Banku — przy transferze w formie przekazu kwoty powyżej równowartości 5000 Euro — byłby zobowiązany podać tytuł, z jakiego transfer jest dokonywany.

31. Jaką maksymalnie kwotę w walucie (walutach) wymienialnej (nych) rezydent — osoba fizyczna i/lub firma może bez zezwo­lenia dewizowego wywieźć za granicę, a jaką bez zezwolenia przekazać za granicę za pośrednictwem banku?

TO ZALEŻY. Liberalizacja przepisów dewizowych w zakresie prze­pływów pieniężnych pomiędzy krajem i zagranicą spowodowała, że kwoty transferowane za granicę nie podlegają, z określonymi wyjąt­kami, szczególnym ograniczeniom. Należy odróżnić tu jednak dwa pułapy zwolnień ustawowych przy uwzględnieniu faktu, że pojęcie transferu za granicę— mieści w sobie treściowo trzy sytuacje:

• osobiste rzeczowe przemieszczanie poprzez granicę państwową wartości dewizowych, w tym zagranicznych środków płatniczych nominowanych w szczególności w walutach wymienialnych (tzw. WYWOŹ),

• zlecone rzeczowe przemieszczanie poprzez granicę państwową takich środków, dokonywane za pośrednictwem wyspecjalizowa­nych firm lub banków (tzw. WYSYŁKA),

• dyspozycyjne rzeczowe lub elektroniczne przemieszczanie poprzez granicę państwową takich środków, dokonywane za pośrednic­twem upoważnionych banków (tzw. PRZEKAZ).

Pierwszy pułap zwolnień obejmuje kwoty do równowartości 5000 Euro i dotyczy WYWOZU zagranicznych środków płatniczych przez rezyden­tów będących osobami fizycznymi, bez potrzeby korzystania w tej mierze z pośrednictwa Upoważnionego Banku, podawania przez nich tytułu, z jakiego WYWÓZ następuje, oraz bez obowiązku udokumento­wania uprawnień do takiego wywozu. Drugi pułap zwolnień obejmuje kwoty do równowartości 20 000 Euro i dotyczy WYWOZU zagranicznych środków płatniczych przez rezydentów będących zarówno osobami fizycznymi jak i nie fizycznymi (firm) bez potrzeby korzystania w tej mierze z pośrednictwa Upoważnionego Banku, z obowiązkiem jednak udokumentowania władzom administracji celnej (Straży Granicznej) uprawnień do wy­wozu zaświadczeniem, wydanym przez Upoważniony Bank. Zwolnienie z obowiązku korzystania z pośrednictwa Upow. Banku dotyczy jednak tylko płatności dokonywanych w Obrocie Bieżącym. W przypadkach natomiast, gdy obowiązki dewizowe, nałożone ogól­nie na rezydentów (osoby fizyczne i nie fizyczne — w tym firmy) w procedurze transferowej, zostaną spełnione, a mianowicie, gdy zostanie przez nich wykorzystane pośrednictwo Upoważnionych Banków w tej mierze:

• podany bankowi tytuł transferu, a na jego fakultatywne (dot. kwoty transferu do równowartości 20 000 Euro) lub obligatoryjne (dot. kwoty transferu powyżej równowartości 20 000 Euro) żądanie — zostaną przez nich przedstawione dokumenty potwier­dzające, że dany transfer stanowi Obrót Bieżący lub Kapitałowy, którego dokonywanie nie jest ograniczone i nie wymaga zezwolenia dewizowego. Przepisy dewizowe nie przewidują żadnych ograniczeń kwotowych, walutowych ani też formy transferu (WYWOZU, WYSYŁKI lub PRZEKAZU).

Przez rezydentów z reguły jest preferowana forma przekazu elektronicznego, rzadziej listownego, a najrzadziej — forma pobrania efektywnych środków płatniczych w celu ich osobistego WYWOZU (chodzi o względy bez­pieczeństwa i ryzyko narażenia się na zarzut „prania pieniędzy"). Należy zaznaczyć, że incydentalnym wyjątkiem w braku ograniczeń kwotowych jak wyżej może być kwalifikowany pułap do równowar­tości 50 000 Euro w przypadku dokonywania transferu zagranicznych środków -płatniczych przeznaczonych na nabycie nieruchomości za granicą przez rezydenta będącego osobą fizyczną.

32. Czy wymaga zezwolenia dewizowego przeniesienie własności i transfer wartości dewizowych lub krajowych środków płat­niczych uzyskiwanych przez nie rezydenta w formie przychodów pochodzących z likwidacji spółki, a także z rozporządzania przez niego udziałami lub akcjami bądź z ich umarzania, gdy łączyły go ze spółką trwałe i bezpośrednie więzi ekonomiczne, przejawiające się w prowadzeniu jej przedsiębiorstwa lub przynajmniej w wywieraniu na nią skutecznego wpływu, tj. gdy nierezydent posiadał co najmniej 10 proc. głosów na zgromadzeniu akcjo­nariuszy?

NIE WYMAGA. Czynności powyższe stanowią inwestycję bezpośrednią.

33. Czy nierezydent musi posiadać zezwolenie dewizowe na otrzymy­wanie i transfer za granicę kwot uzyskanych z tytułu sprzedaży akcji spółek akcyjnych?

NIE MUSI posiadać zezwolenia dewizowego. Art. Ust. Dewizowej stanowi, że tego rodzaju czynności należą do Obrotu Kapitałowego będącego Inwestycją Portfelową. Należy jednak przy tym mieć na uwadze obowiązek podatkowy, który może ob­ciążać nierezydenta i powodować konieczność przedstawienia doku­mentu Urzędu Skarbowego potwierdzającego fakt wywiązania się z takiego obowiązku.

34. Czy nierezydent musi mieć zezwolenie dewizowe na otrzymywa-nie i dokonywanie transferu za granicę przychodów ze sprzedaży lub umorzenia udziałów w spółkach z o.o., gdy posiadał je w liczbie dającej mniej niż 10 proc. głosów na zgromadzeniu wspólników i/lub przychodów związanych z likwidacją takich spółek?

NIE MUSI. Czynności, o których mowa, ustawodawca zaliczył do Pozostałego Obrotu Kapitałowego, z tym że uprawnienie do transferu za granicę takich przychodów wynika z przepisu art. 9 pkt 8a Ustawy. W sprawie ewentualnie powstałego obowiązku podatkowego.

35. Czy wymagane jest zezwolenie dewizowe na dokonanie przez rezydenta transferu zagranicznych środków płatniczych na po-krycie składek członkowskich na rzecz organizacji międzynarodowych?

NIE. Płatności z tytułu składek w organizacjach międzynarodowych mieszczą się w zakresie pojęcia Obrotu Bieżącego, którego dokonywanie nie wymaga zezwolenia dewizowego

36. Czy wymagane jest zezwolenie dewizowe na dokonanie transferu zagranicznych środków płatniczych z tytułu odpowiedzialności kontraktowej oraz w celu pokrycia kosztów sądowych, w tym zastępstwa procesowego, w związku z toczącym się za granicą lub zakończonym wyrokiem postępowaniem sądowym?

NIE. Nie jest wymagane zezwolenie na płatności z tytułu odpowiedzialno­ści kontraktowej, z której wynika roszczenie odszkodowawcze, gdyż takie płatności również mieszczą się w zakresie pojęcia Obrotu Bieżącego. Nie jest również wymagane zezwolenie dewizowe przy transferze środków płatniczych z tytułu zastępstwa procesowego pozostającego w związku z toczą­cym się za granicą lub zakończonym wyrokiem postępowaniem sądowym. Podstawę stanowi tutaj przepis, dotyczący Obrotu Bieżącego z tym jednakże, że zastępstwo procesowe stanowiłoby — w rozumieniu tego przepisu — formę świadczenia usługi. Odrębnie należy potraktować koszty sądowe związane z toczą­cym się za granicą lub zakończonym wyrokiem, postępowaniem sądowym. Koszty sądowe stanowią płatności z tytułu świadczeń publicz­noprawnych i jako takie nie wymagają również zezwolenia dewizowego.

37. Czy rezydent — osoba fizyczna przebywający czasowo za granicą może zlecać przekazywanie z kraju jego comiesięcznej emerytury jako kosztu swojego utrzymania, na swój rachunek bankowy, otwarty za granicą?

TAK, MOŻE. Płatności w obrocie dewizowym z zagranicą, którego przedmiotem są emerytury i świadczenia o charakterze rentowym, wchodzą do obszaru pojęciowego Obrotu Bieżącego, a transfer należności z tego tytułu jest

— swoboda obrotu dewizowego oraz brak ograniczeń swobody takiego obrotu. Należy zaznaczyć, że rezydent

— osoba fizyczna, przebywający czasowo za granicą, może posiadać w czasie swego tam pobytu rachunek w banku zagranicznym i, w konsekwencji, zasilać ten rachunek środkami tak uzyskanymi za granicą jak i przekazanymi

— zgodnie z obowiązującymi przepisami dewizowymi — z kraju.

38. Czy w przypadku zlecania przez rezydentów upoważnionym ban­kom dokonania transferu za granicę kwot stanowiących wartości dewizowe lub krajowe środki płatnicze w wysokości poniżej rów­nowartości 20 000 Euro wystarczy podanie — jako tytułu zlece­nia — że jest to „Obrót Bieżący"?

NIE. Takie stwierdzenie jest zbyt lakoniczne. Ponieważ definicja OBROTU BIEŻĄCEGO zawiera w sobie dziesięć elementów treściowych— zachodzi konieczność uszczegółowienia terminu „OBRÓT BIEŻĄCY" — przez dodanie do niego przez klienta właściwego w danym przypadku elementu treściowego.

39. Czy nierezydent posiadający rachunek w Upoważnionym Banku może wywieźć w gotówce w dowolnej wysokości środki, którymi rozporządza na rachunku i czy bank-depozytariusz może — w związku z takim wywozem — wystawić stosowne zaświadczenie?

TAK. Nierezydent może swobodnie, według własnego uznania, dysponować środkami przyjętymi uprzednio prze bank na jego rachunek a zaświad­czenie wydane przez bank— jedynie potwierdza uprawnienia nierezydenta do wywozu pobranych z ra­chunku w dowolnej postaci i formie środków.

40. Czy dopuszczalnym jest — w świetle przepisów dewizowych udokumentowanie przez rezydenta — podmiot gospodarczy — zlecenia dokonania, w ramach obrotu bieżącego, transferu za granicę — w drodze przedstawienia bankowi faktury handlowej, której adresat — znajduje się w innym kraju aniżeli beneficjent (nierezydent) przekazu bankowego?

TAK. Fakt przemienności podmiotowej adresata faktury handlowej i beneficjenta transferowanych za granicę środków jest z punktu widzenia dewizowego bez znaczenia. Istotnym w sprawie jest stwierdzenie przez bank — w ramach dokonywanej kontroli dewizowej — że wystawiona przez rezydenta — polskiego eksportera faktura handlowa stanowi dowód pośredni zawarcia z nierezydentem umowy o nabycie towarów lub świadczenie usług lub nabycie, bądź ustano­wienie, praw na dobrach niematerialnych, co uprawnia do dokonania transferu za granicę stosownej kwoty w walu­cie wymienialnej lub w walucie krajowej (PLN).

41. Jak w świetle przepisów prawa dewizowego przedstawia się posługiwanie się przez rezydentów — osoby fizyczne kartami płatniczymi w obrocie z zagranicą?

Karta płatnicza jest ze swej natury szczególnym instrumentem płat­ności. Stanowi ona własność emitenta (z reguły banku) i jest jedynie udostępniana klientowi, który jest upoważniony do posługiwania się nią przy dokonywaniu płatności w kraju i za granicą. Karta płatnicza nie reprezentuje określonej wartości a jest jedynie medium, przez okazanie i wydanie którego — z zastrzeżeniem zwrotu — przez jej posiadacza wierzycielowi — w celu dokonania stosow­nej autoryzacji i wystawienia właściwego dokumentu płatniczego (kwitu, rachunku, faktury itd.) — następuje umorzenie (uregulowa­nie) zobowiązania wynikającego ze stosunku podstawowego (zawar­cia umowy cywilnoprawnej z reguły — umowy kupna-sprzedaży). W tej optyce karta płatnicza nie stanowi — z punktu widzenia przepisów dewizowych — wartości dewizowej, nie jest wymieniona w katalogu ani zagranicznych ani krajowych środków płatniczych i nie podlega w konsekwencji ogranicze­niom dewizowym, w tym w szczególności — ograniczeniom trans­feru za granicę. Z punktu widzenia operacyjnego natomiast karta płatnicza, na równi z blankietami weksli i czeków oraz z czekami podróżniczymi opatrzonymi tylko podpisem sygnującym posiadacza, stanowi tzw. rzecz ruchomą (dokument), któremu nadanie cech środka płatniczego, mającego moc umorzenia zobowiązania, zależy od woli jego posiadacza, wyrażonej poprzez określone działanie (wypełnienie i podpisanie weksla lub czeku, złożenie podpisu kontrasygnującego na czeku podróżniczym, okazanie i wydanie karty płatniczej w celu autoryzacji i wystawienia stosow­nego dokumentu rozliczeniowego). Ten element woluntarystyczny w operacji płatniczej związanej z obrotem dewizowym z zagranicą sprawia, że kontrola dewizowa, polegająca na stwierdzeniu zgodności takiego działania z przepisami dewizowymi (ustawowy brak ograni­czeń obrotu, udzielenie zezwolenia dewizowego), może być dokony­wana jedynie ex post, w drodze analizy rachunku bankowego, na j którym są ewidencjonowane i rozliczane transakcje dokonane za pomocą karty płatniczej. W tej sytuacji, wobec możliwości swobod­nego posługiwania się przez posiadacza kartą płatniczą za granicą nie podlegającą ograniczeniu transferowemu, należałoby, przy wydawa­niu przez emitenta (bank) takiej karty, przyjąć od jej nabywcy — zobowiązanie, że posługiwanie się kartą, zarówno w kraju jak i za granicą, będzie się odbywało przy ścisłym przestrzeganiu przepisów dewizowych tak w zakresie ograniczeń ustawowych obrotu dewizo­wego jak i obowiązków, jakie ustawa dewizowa nakłada na rezyden­tów, z ewentualną koniecznością uzyskania zezwolenia dewizowego. I tak np. zapłata kartą płatniczą rachunku za pobyt rezydenta w hotelu, jako stanowiąca Obrót Bieżący nie poddany ograniczeniom, będzie zgodna z przepisami dewizowymi, natomiast uregulowanie kartą płatniczą ceny nabycia przez rezydenta nieruchomości za grani­cą, wynoszącej równowartość 100 000 Euro będzie z przepisami takimi — w związku z dopuszczoną ogólnie górną granicą takiej transakcji jedynie do równowartości 50 000 Euro — niezgodne i będzie wymagało zezwolenia dewizowego.

42. Czy na wykonywanie transakcji typu SWAP wymagane jest zezwolenie dewizowe?

NIE, ponieważ transakcje typu SWAP, polegające jedynie na zamia­nie zobowiązań w obszarze kursów walutowych lub stóp procen­towych nie znajdują się w ogóle w orbicie uregulowań dewizowych. Transakcje takie są wprawdzie uważane za odrębną jednostkę in­strumentów pochodnych, jednak Ustawa dewizowa jako lex specialis nie uwzględnia ich w podanej w art. 2.1 pkt 22 UD definicji pochod­nych instrumentów finansowych, ponieważ w ich wyniku nie do­chodzi do nabycia prawa majątkowego, którego cena zależy bezpo­średnio lub pośrednio od ceny towarów, walut obcych, waluty polskiej, kruszców dewizowych lub papierów wartościowych albo od wysokości stóp procentowych lub indeksów. Do zawierania przeto transakcji typu SWAP nie mają zastosowania przewidziane dla nich ograniczenia, dotyczące obrotu takimi pochodnymi instrumentami finansowymi, o których jest mowa w art. 4 pkt 3a UD ł do których zalicza się w szczególności „futures", „opcje" i „warranty" (vide wyżej pkt II-2). Dokonywanie transakcji typu SWAP jest przeto uzależnione jedynie od zakresu posiadanych przez banki uprawnień dewizowych, nadanych im przez Prezesa Narodowego Banku Pol­skiego w trybie art. 99 Prawa bankowego w formie stosownego upoważnienia.

43. Jaki jest zakres operacyjny transakcji barterowych?

O transakcjach barterowych jest mowa w sposób bezimienny w § 3.2 pkt 3 RW I, zawierającym zwolnienie z obowiązku dewizowego wy­rażania należności i dokonywania płatności w Obrocie Bieżącym w walucie polskiej lub w walutach wymienialnych. W punkcie 3a zwolnienie to obejmuje: „umowy polegające na wymianie świadczeń niepieniążnych (podkr. Aut.), zawartych przez rezydentów z nierezydentami, mającymi miej­sce zamieszkania lub siedzibą w krajach, których waluta narodowa nie zostala zaliczona do walut wymienialnych" „Wymiana świadczeń niepieniężnych", obejmująca w szczególności towary, a w dalszej kolejności i usługi, wchodzi do obszaru pojęcio­wego BARTERU mającego zastosowanie w transakcjach wymien­nych handlu zagranicznego. Klasyczny barter w tym ujęciu polega na wymianie dokonywanej na podstawie pojedynczego kontraktu, a dobra przewidziane do takiej wymiany są wyszczególnione iloś­ciowo i jakościowo bez podawania jednak ich wartości pojedynczej lub globalnej w jakiejkolwiek walucie. Płatność jest dokonywana wyłącznie w drodze kontrdostawy ustalonych dóbr bez jej finan­sowania w formie pieniężnej. Wymiana występuje wyłącznie po­między dwoma partnerami handlowymi z reguły jednocześnie. Róż­nica w czasie pomiędzy dostawą i kontrdostawą nie powinna jednak z reguły przekraczać okresu jednorocznego. Należy zaznaczyć, że warunkiem wymiany świadczeń niepieniężnych jest zarejestro­wanie stosownej umowy w ciągu 14 dni od dnia jej zawarcia w Banku Handlowym w Warszawie SA oraz jej rozliczenie przez ten bank, w celu ujęcia obrotów z niej wynikających w bilansie płat­niczym.

44. Czy osoba fizyczna — nierezydent, będący pełnomocnikiem rezydenta — posiadacza rachunku bankowego, może bez zezwolenia dewizowego — odnośnie środków zgromadzonych na takim rachunku — zadysponować ich transfer za granicę, wypłatę w celu wywozu lub też przekazanie (przelew) na swój rachunek bankowy w kraju?

TAK, MOŻE, LECZ JEDYNIE W GRANICACH UDZIELONEGO PEŁNOMOCNICTWA. Przedstawiciel działający na podstawie takiego pełnomocnictwa nie dokonuje bowiem czynności prawnej we własnym imieniu, lecz w imieniu reprezentowanego i z bezpośrednim dla reprezentowanego skutkiem. Pełnomocnik mający status nierezydenta będzie zatem mógł bez zezwolenia dewizowego zlecić dokonanie transferu za granicę środków zgromadzonych na rachunku bankowym mocodawcy (rezydenta) — jak również ich wypłatę w celu wywozu za granicę lub przelewu na rachunek własny — w takim zakresie, w jakim czynności tych, stosownie do przepisów dewizowych, mógłby samo-dzielnie i bez zezwolenia dewizowego dokonać mocodawca — posiadacz rachunku.

45. Jakie jest odniesienie prawne kontroli dewizowej wykonywane przez upoważnione banki w zakresie czynności obrotu dewizo­wego dokonywanych za ich udziałem lub za ich pośrednictwem (art. 21.3 pkt 2 Ustawy) do zakresu obowiązków klientów banków (rezydentów i nierezydentów) oraz samych banków (art. 14.2 i 14.3 Ustawy)?

Określony w art. 21.3 pkt 2 zakres kontroli dewizowej wykonywanej przez banki, obejmujący czynności obrotu dewizowego, dokonywane z ich udziałem lub za ich pośrednictwem, nie przesądza jeszcze o zakresie obowiązków klientów banku (rezydentów i nierezydentów) oraz samych banków. Obowiązki te wynikają z przepisów art. 14.2 i 14.3 Ustawy i dotyczą sytuacji, w której rezydenci i nierezydenci dokonują płatności lub transferu właśnie za pośrednictwem banków. Nie mają one tym samym zastosowania do sytuacji, w której rezy­denci i nierezydenci otrzymują należności z zagranicy.

46. Czy dokonywanie przelewów między rachunkami bankowymi należącymi do jednej i tej samej osoby fizycznej w kraju także wtedy, gdy jeden z rachunków służy do rozliczeń z tytułu prowa-dzonej działalności gospodarczej, wymaga przeprowadzenia kont-roli dewizowej?

TO ZALEŻY OD STATUSU DEWIZOWEGO POSIADACZA RACHUNKU. Należy tu wyróżnić następujące sytuacje:

1) Rezydent — osoba fizyczna posiada co najmniej dwa rachunki z niżej wymienionych:

a) Rachunek oszczędnościowo-rozliczeniowy (ROR prowadzony w złotych),

b) Rachunek walutowy typu „A" prowadzony w jednej z walut wymienialnych,

c) Rachunek bieżący prowadzony w złotych,

d) Rachunek bieżący prowadzony w jednej z walut wymienialnych.

Przelewy pomiędzy tymi rachunkami, dokonywane w tej samej walucie lub w różnych walutach, przy zastosowaniu odpowied­niego kursu, nie stanowią PŁATNOŚCI jako kategorii dewizowej obejmującej — zgodnie z definicją ustaloną przez władze dewizowe

— „świadczenie pieniężne dokonywane przez dłużnika na wierzyciela", ponieważ z uwagi na tożsamość zleceniodawcy (donora) i beneficjenta (acceptora) element świadczenia jako takiego nie występuje. W tej sytuacji dokonywanie przelewów środków pieniężnych pomiędzy rachunkami bankowymi, bez względu na rodzaj i walutę posiadanych przez niego rachunkóv — należącymi do jednego i tego samego rezydenta — nie stanowi obrotu dewizowego i w konsekwencji, pozostaje poza kontrolą dewizową.

2) Nierezydent — osoba fizyczna posiada co najmniej dwa rachunki z niżej wymienionych:

a) rachunek bieżący osobisty prowadzony w złotych,

b) rachunek bieżący osobisty prowadzony w jednej z walut wymienialnych,

c) rachunek bieżący własnej firmy (przedsiębiorstwa, oddziału lub| przedstawicielstwa) prowadzony w złotych,

d) rachunek bieżący własnej firmy (przedsiębiorstwa , oddziału lub przedstawicielstwa) prowadzony w jednej, dwóch lub kilku| walutach wymienialnych.

* Przelewy pomiędzy tymi rachunkami, dokonywane w tej samej l walucie lub w różnych walutach — przy zastosowaniu odpowiedniego kursu, nie stanowią wprawdzie formalnie PŁATNOŚCI — w rozumieniu przepisów dewizowych, ale mogą zróżnicować l z punktu widzenia dewizowego, przy zachowaniu tożsamości l — nadawcę i odbiorcę przelewu, o ile nadawcą tym jest posiadacz rachunku służącego do rozliczeń z tytułu prowadzonej w kraju działalności gospodarczej (rachunek c) lub d)). W tej sytuacji zleceniodawca przelewu z rachunku c) lub d) występuje jako REZYDENT, a beneficjent przelewu — zachowuje nadal swój status nierezydenta. Przyjęcie takiego przelewu na rachunek a) lub b) miałoby charakter trans­feru za granicę i wymagałoby przeprowadzenia kontroli dewizo­wej tak jak przy transferze.

47. Czy nierezydent może wpłacić (zwrócić) na swój rachunek ban-kowy, na podstawie dowodu wypłaty ze swego rachunku w tym lub innym banku, pobraną uprzednio efektywną walutę?

TAK, MOŻE pod warunkiem, że zwrot (wpłata) obejmuje tę samą kwotę, która była uprzednio wypłacona oraz opiewa na tę samą walutę. Powtórna wypłata tej samej kwoty jak wyżej przez nierezydenta na swój rachunek prowadzony w tym samym lub w innym Upoważnionym Banku nie stanowi bowiem obrotu dewizowego (brak zdarzenia na planie czasowo-przestrzennym) a przedstawiony dowód wypłaty jest wystarczającym dokumentem, dla ustalenia źródła wpłacanych powtórnie środków.

48. Na czym polega bankowa kontrola dewizowa wpłat dokonywa­nych na rzecz nierezydenta?

Z pytania tak sformułowanego może wynikać, że chodzi tu o dokony­wanie w kraju przez rezydentów w tym, w szczególności, przez podmioty gospodarcze, wpłaty środków pieniężnych na rachunki nierezydentów prowadzone przez Upoważnione Banki w kraju; W sprawie definicji znaczenia pojęciowego „WPŁATY ". Ponieważ wpłata na rachunek bankowy nierezydenta w kraju jest traktowana przez władze dewizowe jako transfer za granicę — bankowa kontrola dewizowa powinna —ustalić, na podstawie wyjaśnień rezydenta, dokonującego takiej wpłaty, lub przedłożonych przez niego na fakultatywne lub obligatoryjne żądanie Upoważnionego Banku dokumentów — czy podany przez wpłacającego tytuł wpłaty — mieści się w obszarze pojęciowym Obrotu Bieżącego lub Obrotu Kapitałowego dopuszczonego do swobodnego dokonywania na pod­stawie stosownych przepisów dewizowych. W razie ustalenia negaty­wnego w tym względzie — wpłata na rachunek bankowy nierezydenta może być dokonana dopiero po uzyskaniu stosownego zezwolenia dewizowego. W drodze wyjątku — mogą być — zgodnie z wyjaś­nieniami władzy dewizowej — przyjmowane na rachunki bankowe nierezydentów — bez przeprowadzania kontroli dewizowej jak wyżej— wpłaty do równowartości 5000 Euro, które zostały dopuszczone do swobodnego wywozu za granicę bez potrzeby uzyskiwania na taką czynność zaświadczenia Banku.

49. Czy rezydent, który otrzymał środki pieniężne z pomocowego Funduszu PHARE może je rozdysponować na uprawnionych do korzystania z tego funduszu rezydentów w drodze wpłaty na ich rachunki walutowe?

TAK, MOŻE, o ile taki sposób dystrybucji środków jest przewidziany i dopuszczal­ny zgodnie z zawartą na szczeblu rządowym umową w tym wzglę­dzie. Z punktu widzenia dewizowego czynność taka, polegająca na dokonywaniu przez rezydenta — gestora środków pomocowych PHARE, opiewających na waluty obce, wpłat (płatności) w walucie na rzecz innych rezydentów w kraju, jest dopuszczalna — w od­niesieniu do generalnego zakazu tego typu operacji wynikającego z brzmienia art. 9 pkt 9 Prawa dewizowego — jako wyjątek , ponieważ występuje tu — z uwagi na pośrednie uczestnict­wo, w dystrybucji środków, Funduszu PHARE, będącego w rozumie­niu polskich przepisów dewizowych nierezydentem — przypadek obrotu dewizowego z zagranicą.

50. Czy bank zachowuje należytą staranność dokonując transferu za granicę kwot poniżej równowartości 5000 Euro bez oznaczenia tytułu płatności w sytuacji, gdy klient nie podał tytułu rozli­czenia?

TAK. Transfer za granicę wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, których łączna wartość nie przekracza jednorazowo równowartości 5000 Euro, nie podlega obligatoryjnemu pośrednictwu bankowemu i jest przeto formalnie wyłączony spod sprawowania w takim przypadku stosownej kontroli dewizowej. Stąd też brak podania przez klienta (zleceniodawcę) tytułu transferu nie uchybia obowiązkowi zachowy­wania przez bank należytej staranności przy wykorzystaniu zlecenia przekazowego. Obowiązek taki — mógłby jednak zaistnieć, gdyby zlecenie przez klienta dokonywania transferu za granicę kwot poniżej równowartości 5000 Euro miało charakter notoryczny (powtarzający się) i mogło nasuwać podejrzenie wykorzystywania kanału banko­wego dla celów mających związek z przestępstwem (dotyczącym — tzw. „prania pieniędzy"). W tym przypadku ciążyłby na banku obowiązek zawia­domienia o takim procederze prokuratora.

51. Czy Poczta Polska jest zobowiązana do dokonania kontroli dewizowej w sytuacji wpłaty środków pieniężnych w urzędzie PP przez rezydenta na rzecz nierezydenta?

NIE. Obligatoryjne pośred­nictwo Upoważnionych Banków przy dokonywaniu lub przyjmowa­niu płatności oraz przy dokonywaniu transferu zostało przez Ustawo­dawcę w drodze alternatywnej zcedowane również na Pocztę Polską, z tym, że jej usługi w tej mierze w zakresie przekazów, wysyłania środków pieniężnych i płatności zostały ograniczone jednorazowo do równowartości 5000 Euro. Ponieważ, z drugiej strony, kwoty zagra­nicznych lub krajowych środków płatniczych mogą być do tej równowartości swobodnie wywożone, wysyłane lub przekazywane za granicę — stąd też odpada konieczność dokonywania kontroli dewi­zowej w tym zakresie.

52. Z jakiego przepisu wynika, że kwoty poniżej równowartości 5000 Euro nie podlegają kontroli dewizowej i podatkowej dokonywanej przez banki?

Przepisem referencyjnym w tym względzie jest — zgodnie z wyjaśnieniami władzy dewizowej — dyspozycja regulacyjna wyłączająca spod obowiązku udokumentowa­nia, zarówno przez rezydentów jak i nierezydentów, uprawnień do wywozu walorów — środki płatnicze (krajowe i zagraniczne), któ­rych łączna wysokość nie przekracza równowartości 5000 Euro. Wyłączenie to eliminuje konieczność wystawiania przez banki zaświadczenia na wywóz za granicę środków płatniczych zakupionych/wymienionych w banku lub wypłaconych z rachunku bankowego a w konsekwencji — udział pośredniczący Upoważnionego Banku w dokonywaniu transferu za granicę. Taki stan prawny wyklucza z kolei możliwość dokonywania jakiejkolwiek kontroli dewizowej i podatkowej przez Upoważnione Banki, która by mogła, w szczególności, polegać na ustaleniu źródła pochodzenia transferowanych środków, tytułu transferu oraz ew. na badaniu doku­mentów — transfer taki uzasadniających. Należy zaznaczyć, że wszelkie wpłaty na rachunki bankowe nierezydentów prowadzone przez Upoważnione Banki w kraju, dokonywane w wyżej podanej wysokości — nie podlegają — tak co do źródła ich pochodzenia (środki udokumentowane lub nieudokumentowane), postaci (gotówka, przekaz, przelew) jak i waluty (środki walutowe, środki złotowe)— bankowej kontroli dewizowej, ponieważ wpłaty takie są — zgod­nie z wyjaśnieniami władzy dewizowej — traktowane jako dopusz­czony swobodnie transfer za granicę .

21

---