„Kwas pangamowy nazywany jest także witaminą B15 lub B17. Został wyizolowany w 1951 roku przez Ernesta Krebsa. Ta witamina staje się obecnie coraz bardziej popularna na całym świecie. Szczególnie szeroko w lecznictwie jest wykorzystywana od lat sześćdziesiątych w krajach byłego Związku Radzieckiego. W Polsce mało znana i rzadko zalecana. W wielu krajach zwrócono na nią uwagę z powodu właściwości dopingujących fizycznie i psychicznie. Różnice w opisywanej skuteczności witaminy B15 były spowodowane małą czystością chemiczną stosowanych preparatów. Sam kwas pangamowy był często z powodu wadliwej technologii niszczony, zanieczyszczany lub zmieniany pod względem chemicznym, co negatywnie odbijało się na jego późniejszych właściwościach farmakologicznych.
Podobnie jak metionina jest donorem grup metylowych w przemianach związków aminowych. Przyśpiesza utlenianie glukozy w komórkach i uzyskiwanie energii w procesie oddychania wewnątrzkomórkowego. Jest włączana do przemian metioniny i homocysteiny. Pobudza syntezę fosfokreatyny. Po podaniu doustnym ulega wchłonięciu z jelit do układu wrotnego w ciągu 0,5-1 godziny. Jest metabolizowana w wątrobie. Przekształcana jest do monometyloglicyny, sarkozyny mięśniowej (CH3NHCH2COOH, czyli N-metyloglicyny) i glicyny. Metabolity są transportowane następnie do innych komórek ciała, w tym do układu nerwowego. Aminokwas glicyna jest nie tylko składnikiem białek, jest również neurotransmiterem hamującym (mediatorem) w centralnym układzie nerwowym”.
Funkcje witaminy B15:
stymuluje odpowiedź immunologiczną
łagodzi niektóre objawy astmy
witamina B15 nasila nie tylko utlenianie glukozy, ale również lipidów
obniża stężenie cholesterolu we krwi, rozszerza naczynia krwionośne
poprawia ukrwienie mięśni oraz innych tkanek
nasila oddychanie w neuronach, przez co pobudza psychicznie
przyśpiesza katabolizm kwasu mlekowego powstającego podczas pracy mięśni
dzięki pobudzaniu procesów oksydacyjnych i tlenowych przemian kwasu mlekowego zapobiega przedwczesnemu męczeniu się mięśni
poprzez zwiększenie ukrwienia mięśni i nasilenia syntezy ATP powoduje zwiększenie wydolności fizycznej
większa też produkcję żółci i detoksykację, czyli odtruwanie organizmu
przyśpiesza wydalanie toksyn azotowych, węglowodorowych, sterydowych i metali ciężkich
nasila działanie sulfonamidów i antybiotyków
kwas pangamowy poprzez glicynę wywiera wpływ przeciwdrgawkowy. Glicyna bowiem hamuje neurony ruchowe rdzenia kręgowego. Dlatego witamina B15 powinna być zalecana wszystkim osobom cierpiącym na drżenie mięśni (np. choroba Parkinsona) oraz padaczkę
witamina B15 usuwa także nadmierne drżenie mięśni spowodowane stresem i podnieceniem nerwowym
przy dłuższym zażywaniu kwasu pangamowego widoczne ogólne wzmocnienie i pobudzenie organizmu pod względem fizycznym i psychicznym
organizm odporny jest na przemęczenie
wyraźnie wzrasta aktywność mięśnia sercowego,
usprawnieniu ulegają procesy myślowe, człowiek staje się bardziej otwarty, śmiały i rozmowny
dlatego w wielu krajach witamina B15 zalecana jest również w terapii autyzmu, demencji starczej, miażdżycy i gapowatości starczej
kwas pangamowy działa ochronnie na miąższ wątroby, zapobiegając stłuszczeniu i marskości
wywiera wpływ przeciwzapalny i lipotropowy
pobudza regenerację tkanki łącznej, mięśniowej, chrzęstnej, nabłonków, włosów i paznokci. działa też immunostymulująco i pobudza uwalnianie hormonów
Profilaktyka:
przewlekłe choroby włosów i skóry (np. trądzik, łuszczyca, dermatozy, wyprysk, piodermia)
otyłość
miażdżyca, choroba wieńcowa
zaburzenia krążenia mózgowego
schorzenia objawiające się drżeniem mięśni
kamica żółciowa i moczowa
cukrzyca
depresja
ogólne osłabienie
zaburzenia kojarzenia
niska zdolność regeneracji tkanek
nadciśnienie
zespół sinych i zimnych kończyn
blednica
zawroty głowy i szum w uszach w wieku podeszłym
choroby zakaźne (bakteryjne i grzybicze)
autyzm
zatrucia
obniżona odporność na choroby
alergia, dyskinezy dróg żółciowych i jelit
Źródła w pożywieniu:
drożdże piwne
nasiona dyni
brązowy ryż niepolerowany
ziarno sezamu
Przedawkowanie witaminy B15:
Nie opisano przypadków toksyczności, ale niektórzy sportowcy odczuwali nudności na początku terapii witaminą B15.
Zalecane normy dietetyczne na witaminę B15:
witamina B15 jest podawana doustnie w dawce 100-200 mg/dobę
Ilość witaminy B15 podaje się w miligramach, działa ona najlepiej, gdy jest ona przyjmowana po największym posiłku w ciągu dnia
Kwas liponowy (nazwa systematyczna: kwas 6,8-ditiooktanowy lub skrótowo: tiooktanowy) - organiczny związek chemiczny z grupy kwasów karboksylowych. Kwas liponowy ma zdolność chelatowania jonów metali.
Początkowo sądzono, ze kwas liponowy jest witaminą i musi być dostarczany z pożywieniem. Jednak później okazało się, że może być syntetyzowany zarówno przez rośliny jak i zwierzęta, także u człowieka.
Kwas liponowy występuje w wielu produktach żywnościowych (najwięcej w brokułach, szpinaku i podrobach). Nie są znane przypadki niedoboru.
Zastosowanie kwasu liponowego:
neuropatia cukrzycowa
zatrucia grzybami i metalami ciężkimi
hepatopatie (schorzenia wątroby)
Postuluje się wykorzystanie antyoksydacyjnych właściwości w nadciśnieniu tętniczym i chorobach autoimmunologicznych.
Kwas para-aminobenzoesowy (PABA)
Opis i funkcje: Kwas para-aminobenzoesowy należy do grupy ,,niby” witamin. Jest częścią witaminy B9 (kwasu foliowego). Wchodząc w skład koenzymu uczestniczy w redukcji i wykorzystaniu białka, jak również w produkcji czerwonych ciałek krwi. Stymuluje florę bakteryjną do produkcji kwasu foliowego, który z kolei wpływa na wytwarzanie dużych ilości witaminy B5(kwasu pantotenowego).
Kwas para-aminobenzoesowy wzmacnia działanie hormonu kortyzonu i prawdopodobnie może wpływać na estrogen i inne hormony w podobny sposób. Istnieją przypuszczenia, że PABA może spowalniać rozkład metaboliczny w wątrobie różnych hormonów. Ponadto zapobiega zaburzeniom bezpłodności, zapewnia zdrowie skórze, kolor włosów, jako, że koncentruje się w komórkach skóry chroni przed szkodliwym promieniowaniem UV.
Zapotrzebowanie:
Na kwas para-aminobenzoesowy nie ma ustalonego zapotrzebowania, przyjmuje się, że zażywanie odpowiedniej ilości witaminy B9 (kwasu foliowego) zapewnia pokrycie zapotrzebowania.
Niedobór witaminy:
- uczucie zmęczenia,
- poddenerwowanie,
- depresja,
- nerwowość,
- wypadanie włosów,
- przedwczesne siwienie
Nadmiar witaminy:
- nudności i wymioty,
- wysypka,
- uszkodzenie wątroby, serca, nerek,
- reakcje alergiczne
Co wpływa na polepszenie wchłaniania: witamina C, witamina B9 (kwas foliowy), kompleks witamin B
Co wpływa na pogorszenie wchłaniania: sulfonamidy, kawa, alkohol
Ciekawostki o witaminie:
- kwas para-aminobenzoesowy jest podobny do substancji używanej do znieczulania - nowokainy, która również powstrzymuje proces starzenia się i zapobiega zmarszczkom i siwiźnie.
Karnityna
Organiczny związek chemiczny, który jest syntetyzowany w wątrobie, nerkach i mózgu z aminokwasów lizyny i metioniny i pełni rolę w transporcie kwasów tłuszczowych z cytozolu do mitochondriów. Dość obficie występuje w mięśniach. Nazwa karnityny pochodzi stąd, że po raz pierwszy wyizolowano ją z mięśni (nazwa od łac. caro, carnis - mięso) w 1905 roku. Początkowo nazywano ją witaminą BT, ponieważ jej brak w pożywieniu prowadził do gromadzenia tłuszczu u larw mącznika młynarka .Ponieważ karnityna u człowieka pochodzi z dwóch źródeł: jest syntetyzowana i dostarczana z pożywieniem, bywa nazywana substancją witaminopodobną. Głównym źródłem karnityny w żywności są mięso i przetwory mleczne. Najbogatsze w karnitynę są baranina, wołowina, wieprzowina i ryby. Mniej L-karnityny zawiera mięso z drobiu. Pokarmy pochodzenia roślinnego (warzywa, owoce) zawierają tylko śladowe ilości karnityny.
Dzienne zapotrzebowanie zdrowej, dorosłej osoby na karnitynę wynosi średnio 15 mg. Dzienne synteza karnityny wynosi 11-34 mg, a z dietą dostarczane jest codziennie średnio 20-200 mg. U wegetarian ilość karnityny w pożywieniu jest dużo mniejsza i wynosi ok. 1 mg/dzień.
Karnityna nie podlega metabolizmowi. W nerkach ulega filtracji w kłębuszkach nerkowych, a następnie prawie w całości wchłaniana zwrotnie w kanalikach nerkowych. U osób zdrowych na ogół nie stwierdza się niedoboru karnityny, gdyż biosynteza i codzienna dieta zaspokaja potrzeby organizmu. Jednakże niedobory karnityny mogą pojawiać się u osób niedożywionych, przy nieprawidłowej, ubogiej diecie, u wegetarian, a także w schorzeniach nerek czy wątroby.
Funkcje karnityny
L-karnityna spełnia funkcje transportowe wobec kwasów tłuszczowych o długich łańcuchach, które przekazywane są do mitochondriów, gdzie ulegają przemianom, w wyniku których powstaje energia niezbędna do prawidłowego funkcjonowania komórek organizmu. L-karnityna również bierze udział w usuwaniu z mitochondriów średnio- i krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, mających w nadmiarze działanie toksyczne. Zdolność L-karnityny do przyłączania grup acylowych pozwala na wypełnianie roli w procesach detoksykacyjnych. Transport z peroksysomów produktów utleniania kwasów tłuszczowych o bardzo długim łańcuchu do mitochondriów, utrzymanie w komórkach odpowiedniego stosunku acetylo-CoA do CoA, acetylokarnityna, wraz z fruktozą i mleczanem, to źródło energetyczne dla spermy, donor grup acetylowych w biosyntezie neuroprzekaźnika - acetylocholiny.
Skutki niedoboru karnityny
osłabienie lub zaniki mięśni szkieletowych (miopatia)
Zastosowanie lecznicze karnityny
niewydolność krążenia
choroba wieńcowa
kardiotoksyczne działanie leków onkologicznych
miażdżyca naczyń obwodowych
uszkodzenia mięśni
dializoterapia
pomocniczo w leczeniu otyłości
Niektóre badania wskazują, ze doustnie przyjmowana karnityna zmniejsz masą tkanki tłuszczowej, a zwiększa masę tkanki mięśniowej i obniża uczucie zmęczenia, co może prowadzić do utraty wagi u niektórych osób. Pomimo że karnityna jest oznaczana w handlu jako substancja wspomagająca odchudzanie, brak jest dowodów naukowych na takie działanie.
pomocniczo w leczeniu zaburzeń lipidowych
pomocniczo w chorobie Alzheimera
pomocniczo w AIDS
Suplementacja
Nie ma ustalonych dawek L-karnityny, zwykle zaleca się 100 mg - 2 g na dobę. Przy ciężkich treningach optymalna dawka powinna wynosić 1g.
Suplementację zaleca się u:
wegetarian
stosujących forsowny trening
pracujących ciężko fizycznie.
Działania niepożądane
Chociaż stosowanie L-karnityny może w niektórych przypadkach spowodować dolegliwości ze strony układu pokarmowego (nudności, bóle brzucha, biegunka), to na podstawie badań klinicznych można stwierdzić, że karnityna jest substancją dobrze tolerowaną i bezpieczną. Nie jest mutagenna, kancerogenna i teratogenna. Nie stwierdzono negatywnego wpływu dużych dawek karnityny na rozwijający się płód u zwierząt i brak dowodów na jej szkodliwe działanie na rozwój płodu u ludzi.
Brak dotąd ostatecznej oceny toksyczności L-karnityny w długoterminowym stosowaniu.