Teoria i socjologia polityki

1. Autorami modelu wyjaśniania przez prawa są?

- Carl Hempel i Paul Oppenheim.

2. Teoria polityczna w wersji interpelacji humanistycznej to dzieło?

- Olgierda Cetwińskiego i Artura Bodmana.

3. Twórcą ogólnej teorii systemów był?

- Biolog, Ludwik von Bertalanffy.

4. Prekursorem dialektycznej koncepcji nauki wg L. Nowaka był?

Marks, który nawiązywał do dialektyki Hegla.

5. Ogólna wersja interpretacji humanistycznej to dzieło?

- Jerzego Kmity.

6. Prekursorem fenomenalistycznej koncepcji nauki wg L. Nowaka był?

- David Hume (dlalektyka heglowska)

7. Autorem określenia "zjawisko jest istotne, a istota się jawi" jest?

- Hegel.

8. Prekursorem idealistycznej koncepcji nauki wg Nowaka był?

- Platon.

9. Badaczem analizy systemowej z naciskiem na funkcje jest?

- T. Parsons.

10. Model pragmatyczny realizacji polityka-nauka zaproponował?

- Mills.

11. Teza, że w nauce można uniknąć wartościowania to?

- Neutralizm

12. Nurt metodologiczny odrzucający wartościowanie to?

- Neutralizm

13. Teza, że w nauce wartościowanie jest konieczne to?

- Aksjologizm (twardy - świadome wart.; miękki - wart. jest nieuniknione)

14. Co to jest aksjologizm?

- Teza, że w nauce wartościowanie jest konieczne.

15. Eksplanans to?

- To przy pomocy czego wyjaśniamy; odpowiedź, składająca się na nią prawa ogólne, prawa statystyczne (składają się na niego: założenia o racjonalności, lista możliwych decyzji do podjęcia, wiedza o rezultatach, wyobrażenia o prawdopodobieństwach, relacja preferencji). Z eksplanansu logicznie wynika eksplanandum.

16. Eksplanandum to?

- To co wyjaśniamy, pytanie, fakt, działanie w wyjaśnianiu humanistycznym.

17. Metodologia zajmująca się nauką, jako czynnościami badawczymi uczonych to?

- Metodologia pragmatyczna (pragma-czynności).

18. Dedukcja zajmująca się nauką traktowaną jako rezultat czynności badawczych uczonych to?

- Metodologia apragmatyczna.

19. Znaczenie założeń wprowadzonych w pierwszym etapie metody idealizacji to?

- Faktualizacja, konkretyzacja.

20. Rozumowanie od następstw do racji to?

- Indukcja (od szczegółu do ogółu, od przesłanki do wniosku) przeciwne do rzeczywistości, sprzeczne z kierunkiem logiki.

21. Rozumowanie od racji do następstw to?

- Dedukcja (od przesłanki do wniosku, od ogółu do szczegółu): zgodne z logiką rzeczywistości.

22. Podstawowym elementem eksplanansu, na którym opiera się cała metoda wyjaśniania humanistycznego jest?

- Założenie o racjonalności, które zakłada, że człowiek działa racjonalnie. Ma system wartości, cele, potrafi ocenić sytuację)

23. Funkcja nauki, która wykracza poza funkcje teorii to?

- Funkcja deskryptywna (opisowa).

24. Co to jest syntaktyka?

- Badanie języka formalnego (czystego) - przykładem jest gramatyka. Składnia.

26. Badaniem stylu języka w powiązaniu z rzeczywistością zajmuje się?

- Semantyka. (bada związki między znakami, a rzeczywistością)

27. Co to jest semiotyka?

- teoria ogólna, zajmująca się problemem typologii różnych postaci i odmian znaków. Ich istotą i rolą jaką pełnią w procesie porozumienia się ludzi.

28. Skrajnie empiryczny kierunek w psychologii, który pojawił się na początku XX wieku to?

- Behawioryzm (znika świadomość, wyobrażenia nie istnieją). Polega na relacji: bodziec-reakcja.

29. Co to jest ideologia wg Karla Mannheima?

- Kompleks idei, który ma na celu poznanie panującego porządku. Zbiór uporządkowanych poglądów.

30. Co to jest utopia wg Karla Mannheima?

- Kompleksy idei zmierzające do zmiany istniejącego porządku świata.

31. Co to jest anamneza?

- Przypomnienie sobie przez duszę, co widziała w świecie idei (Platon). Umożliwia ona uświadamianie sobie wszystkich wrodzonych prawd religijnych, filozoficznych i moralnych, w które Bóg wyposażył każdego człowieka.

32. Co to jest normatywizm?

- Badanie nie tego jak jest, ale jak powinno być. Jedna z dwóch podstawowych tendencji w tradycyjnej nauce o polityce, którą zaatakował behawioryzm.

33. Co to jest pozytywizm?

- Kierunek w filozofii XIX-XX wieku, pojmujący naukę jako badanie faktów oparte na metodach przyrodniczych (empirycznych).

34. Co to są nauki idiograficzne?

- Nauki opisowe. Nastawione na zbieranie faktów. Zajmują się tym, co powtarzalne.

35. Co to jest holizm?

- Cecha klasyczna analizy systemowej. Całości nie da się sprowadzić do sumy jej składników. Odrzuca indywidualizm metodologiczny, głoszący, że zjawiska społeczne tworzą układy wartościowe.

36. Co to jest fenomenalizm?

- Wg niej do prawdy nie można dotrzeć, a jedynie się do niej zbliżyć (David Hume). Nie istnieje możliwość bezpośredniego poznania bytów "samych w sobie". Jedna z trzech koncepcji nauki.

37. Co to są założenia kontrfaktyczne?

- Pierwszy etap upraszczania badanej rzeczywistości w metodzie idealizacji. Mają na celu sprowadzenie wartości czynników ubocznych do zera.

38. Co to jest instytucjonalizm?

- Badanie stanowisk, a nie konkretnych ludzi. Jedna z dwóch podstawowych tendencji w tradycyjnej nauce o polityce, którą zaatakował behawioryzm.

39. Co to jest wyjaśnienie potoczne?

- Wyjaśnienie konstruowane poza nauką.

40. Co to jest aprioryzm?

- "Z czegoś, co już było". Poznanie a priori jest poznaniem czystym, wynikającym z samego faktu poznania, niezakłóconym doświadczeniem, czyli wiedzą z innych podobnych doznań. Nie musi podlegać doświadczeniom ani opierać się na nich.

41. Której z trzech koncepcji nauki odpowiada stanowisko antypozytywistyczne w metodologii?

- Koncepcji dialektycznej (esencjonalizm) uznającej wartościowanie w procesie poznania.

42. Której z trzech koncepcji nauki odpowiada stanowisko pozytywistyczne w metodologii?

- Koncepcji fenomenalistycznej (metodologia pragmatyczna).

43. Z którą z trzech koncepcji nauki, łączy się anty-indywidualizm poznawczy?

- Z koncepcją esencjalistyczną (dialektyczną) Marksa.

44. Z którą z trzech koncepcji nauki, łączy się indywidualizm poznawczy?

- Z fenomenalistyczną (David Hume) oraz idealistyczną (Platon).

45. Która z koncepcji nauk jest najbardziej optymistyczna w kwestii osiągalności prawdy?

- Koncepcja idealistyczna (Platona), której celem jest poznanie samej prawdy.

46. Która z koncepcji nauk jest najbardziej pesymistyczna w kwestii osiągalności prawdy?

- Koncepcja fenomenalistyczna (Hume), do prawdy nie można dotrzeć, a jedynie się do niej zbliżyć.

47. Dwie podstawowe tendencje w tradycyjnej nauce o polityce, które zaatakował behawioralizm?

- Normatywizm (badanie nie tego jak jest, ale jak być powinno) oraz instytucjonalizm (badanie stanowisk, a nie konkretnych ludzi).

48. Z którą koncepcją nauki związana jest teoria zbiorowego podmiotu poznania?

- Z koncepcją esencjalistyczną (dialektyczną) Marksa.

49. Który typ wyjaśniania w modelu Hempla jest wyjaśnieniem pewnym?

- Wyjaśnienie dedukcyjno-nomologiczne.

50. Który typ wyjaśniania w modelu Hempla nie jest wyjaśnieniem pewnym?

- Wyjaśnienie probablistyczne.

51. Teoria spełnia wszystkie funkcje nauki oprócz?

- Funkcji opisowej (deskryptywnej). Teoria jest nadbudową opisu, natomiast opis to wiedza o faktach.

52. Podstawowa droga poznania świata wg fenomenalisty to?

- Obserwacja świata, który składa się tylko ze zjawisk empirycznych, które z kolei możemy poznać jedynie drogą zmysłów poprzez indukcję. By poznać prawdę trzeba poznać wszystkie badane przypadki co nie jest możliwe. Koncepcja pesymistyczna. Jej twórcą bł David Hume.

53. W wyjaśnianiu dedukcyjno-nomologicznym eksplanans składa się z?

- Warunków wstępnych (jeżeli... to... - 100% pewności) oraz prawa lub praw ogólnych. Jest to wyjaśnianie pewne.

54. W wyjaśnianiu statystycznym i probablistycznym eksplanans składa się z?

- Warunków wstępnych (jeżeli... to... - nie zawsze, prawdopodobieństwo) oraz prawa lub praw statystycznych, używane jest ono przeważnie w naukach społecznych, gdzie zjawiska społeczne i ich prawa są bardzo słabe. Jest to wyjaśnianie słabe. Nazwy występują zamiennie.

56. Z czego składa się eksplanans w wyjaśnianiu statystycznym?

- Składa się z warunków wstępnych i praw statystycznych.

57. Eksplanandum pierwotne w wyjaśnianiu humanistycznym w wersji teoriopoznawczej (Cetwińskiego) to?

- Decyzja i działanie polityka. Założenie o racjonalności.

58. Eksplanandum wtórne w wyjaśnianiu humanistycznym w wersji teoriopoznawczej Cetwińskiego składa się z?

- Wiedzy o rezultatach, wyobrażeniach o prawdopodobieństwach, relacji preferencji - nie są możliwe do określenia (polityk działa wbrew swojemu systemowi wartości); są to ogólne prawa polityki.

59. Eksplanans wtórny w wyjaśnianiu humanistycznym w wersji teoriopoznawczej Cetwińskiego składa się z?

- Determinantów strukturalnych i systemowych elementów eksplanansów I stopnia.

60. Wymień elementy eksplanansu pierwotnego w interpretacji humanistycznej, które wymagają wyjaśnienia.

- wiedza o rezultatach podjętych czynności,

- wiedza o prawdopodobieństwach zajścia skutków danej czynności,

- relacja preferencji właściwa dla danego podmiotu.

61. Wymień elementy eksplanansu pierwotnego interpretacji humanistycznej, które nie wymagają dalszego wyjaśniania.

- Założenie o racjonalności i lista czynników właściwych do podjęcia decyzji.

62. Podział nauk empirycznych?

I. a) przyrodnicze (fizyka) b) społeczne (politologia)

II. a) podstawowe (odkrywanie praw)

b) stostowane (bad. za pomocą istniejących praw, a nie odkrywanie nowych)

III. a) nomologiczne (teoretyczne) nastawione na odkrywanie praw

b) idiograficzno-nomologiczne (opisowe) nastawienie na zbieranie faktów.

63. Politologia należy do grupy nauk. Wymień 4 określenia.

- Społecznych, podstawowych, praktycznych, idiograficzno-nomologicznych, empirycznych, realnych.

64. Bariera uniemożliwiająca dotarcie do prawdy wg esencjalisty stanowi?

- Czas (sprawca nauki) - jeśli ktoś wykroczy ponad niego, zostanie odrzucony przez społeczeństwo, nowa idea potrzebuje czasu, by została zaakceptowana przez społeczeństwo.

65. Wymień warunki, które musi spełniać wyjaśnianie naukowe?

- prawomocności (logiczny związek między pytaniem i odpowiedzią),

- sprawdzalności empirycznej (potencjalna możliwość sprawdzenia),

- prawdziwość (sprawdzenie - potwierdzi, że tak jest w rzeczywistości),

- zupełności pragmatycznej (odpowiedź nie nasuwa już innych pytań, jest wystarczająca)

- spójności semantycznej (dotyczy języka znaczeń; musi on być precyzyjny),

- unifikacji (korespondencji, nie odchodzi od nauk, nie tworzy czegoś nowego).

66. Wymień 3 podstawowe cechy analizy systemowej.

- holizm (system jako całość),

- aktywizm, dynamizm,

- historyzm (osadzenie systemu w czasie).

67. Wymień funkcje systemu w analizie systemowej.

A - adaptacje (ekonomiczna)

G - osiągnięcie celów (polityczne)

I - Integracje (kulturowa)

L - utrzymanie wzorów (rodzina)

Funkcje nie są równo interesujące politologa. Najważniejsze są cele (G), za pozostałe funkcje odpowiada ekonomia (A), kultura (I), rodzina (L).

68. Wymień cechy nauki.

- przedmiot - inne dyscypliny sobie z tym nie poradzą,

- akademicki charakter,

- metody badawcze - każda dyscyplina ma swoje metody badania. Są one nastawione na pewne praktyczne cele, które nadal się rozwijają.

- język naukowy - terminy używane w języku naukowym powinny być prezycyjne i jasne. Język ten powinien się różnić od języka potocznego.

69. Nie do przyjęcia dla fenomenalisty jest podział metodologii na:

- Pragmatyczną i apragmatyczną.

Fenomenalizm głosi, iż bezpośrednio dostępne są ludziom tylko układy doznań zmysłowych i emocjonalnych i nie istnieje możliwość bezpośredniego poznania bytów "samych w sobie".

70. Droga do prawdy w poznaniu naukowym wg Platona prowadzi przez:

- Dedukcję, dzięki rozumowi, anamnezis (przypomnienie sobie idei przez duszę), indywidualizm poznawczy, optymistyczne poznanie całej prawdy.

71. Podaj podstawowe cechy rewolucji behawioralnej.

- antyinstytucjonalizm, podejście ilościowe, interdyscyplinarność, tworzenie teorii, odejście od wartościowania, podejście psychologiczne.

72. Podstawowe elementy łączące behawioryzm z behawioralizm:

- skrajny empiryzm - adresowany przeciwko przeszłości,

- antynormatyziwm - chodzi o to, żeby badać to, co jest, a nie to, co być powinno,

- antyinstytucjonalizm - jeśli badamy instytucje, to musimy badać polityków, a nie samą instytucje.

73. Co odróżnia system otwarty od zamkniętego?

- W systemie otwartym występuje sprężenie zwrotne, co daje możliwość samoregulacji (np. system społeczny), system zamknięty jest tego pozbawiony, przez co zmierza w stronę rozkładu (np. maszyny, urządzenia).

74. Jaki jest stosunek antypozytywizmu do wartościowania w nauce?

- Uznawał on wartościowanie w nauce. Każdy wartościuje czy chce, czy nie (problem nieświadomego wartościowania).

75. Jaki jest stosunek pozytywizmu do wartościowania w nauce?

- Pojmował on naukę jako badania ścisłych faktów empirycznych bez wartościowania. Wiąże się on z neutralizmem (ryzyko nieświadomego wartościowania). Neutralizm jest brakiem oddziaływań.

76. Czy fenomenalistyczne koncepcja nauki dopuszcza stosowanie abstrakcji?

- Dopuszcza, ponieważ abstrakcja tworzy model abstrakcyjny i ma wychwycić istotę rzeczy. Dla fenomenalisty istota nie istnieje, dlatego jej nie uznaje.

77. Czy esencjalistyczna koncepcja nauki dopuszcza stosowanie abstrakcji?

- Dopuszczam, ponieważ wg niej rzeczywistość jest wielopoziomowa, toteż dotarcie do istoty wymaga użycia metody abstrakcji.

78. Które funkcje nauki nie są funkcjami nauki i dlaczego?

- Funkcja deskryptywna (opisowa). Nie pyta ona jak coś wygląda, tylko zajmuje się odpowiedzią na pytanie "dlaczego"?

79. Jaka droga prowadzi do poznania prawdy o świecie wg koncepcji platońskiej?

- To wyjaśnienie, które polega na uchwyceniu istoty zawartej w idei.

80. Kiedy wyjaśnienie naukowe spełnia warunek zupełności pragmatycznej?

- Gdy podane odpowiedzi nie budzą dalszych wątpliwości i nie tworzą możliwości do zadawania dalszych pytań.

81. Podaj podstawowe przyczyny upadku rewolucji behawioralnej:

- Całkowite odejście od wartościowania oraz absolutyzacja metod ilościowych.

82. Czy wyjaśnienie dedukcyjno-nomologicznej można stosować w naukach społecznych?

- Nie, ponieważ wymaga ono stosowania praw ogólnych, których w naukach społecznych nie możemy otrzymać ze względu na człowieka, którego nie można podporządkować żadnym prawom ogólnym. Nomologia - nauka zajmująca się prawami, które rządzą światem rzeczywistym.

83. Jaki byłby stosunek Platona do metody idealizacji i dlaczego?

- Wykraczałaby ona poza zainteresowania Platona, gdyż uważał on, że ważna jest jedynie istota, idea danej rzeczy. Nie interesowały go zjawiska i ich obserwacja.

84. Dlaczego interpretacja humanistyczna jest humanistyczna?

- Ponieważ odnosi się do działań racjonalnych, a te są możliwe w przypadku działań podjętych przez człowieka. Humanizm - prąd filozoficzny, etyczny i kulturowy, uznający człowieka za najwyższą wartość i podkreślający jego godność.

85. Czym różni się wartościowanie od zaangażowania w procesie naukowego poznania świata?

- Zakłada się, że w procesie naukowego poznania świata, wartościowanie może być świadome lub nie. Natomiast zaangażowanie to świadome i celowe wartościowanie.

86. Jaka jest różnica między wiedzą teoretyczną, a wiedzą metodologiczną?

- Przedmiotem poszukiwań w wiedzy teoretycznej są elementy świata ludzkiego. Politolog interesuje się politykami. Natomiast w metodologicznej, przedmiotem jest refleksja nad tym, jak powinien postępować naukowiec, żeby dojść do prawdy.

87. Które pojęcie nauka czy teoria jest szersze i dlaczego?

- Szersza jest nauka. Są takie zagadnienia jak opis czy metodologia, których teoria nie obejmuje.

88. Czym różni się behawioralizm od behawioryzmu?

- Różnicą jest uwzględnienie aspektu psychologicznego w badaniach zachowań politycznych. Chodzi o to, żeby badać coś, co dzieje się wewnątrz polityka, a nie pomijać tego. Behawioryzm - polega na odrzuceniu pojęcia świadomości oraz introspekcji jako metody subiektywnej i na badaniu wyłącznie bodźców. Behawioralizm to kierunek badawczy w naukach społecznych, nawiązujący do behawioryzmu, koncentruje się na analizie zachowań indywidualnych i zbiorowych.

89. Jaki jest logiczny związek między eksplanansem i eksplanandum?

- Z eksplanansu logicznie wynika eksplanandum. Przynajmniej jedno ze zdań z eksplanansu, z którego wynika jedno ze zdań eksplanandum musi mieć charakter "prawa ogólnego".

90. Czy fizyka jest nauką bardziej podobną do matematyki czy politologii?

- Do politologii, ponieważ obie nauki należą do nauk empirycznych (realne), a matematyka należy do nauk formalno-logicznych (abstrakcyjnych). Trzy najważniejsze pojęcia albo kategorie badawcze politologii to władza, państwo i polityka.

91. Jaka jest różnica między faktem a zjawiskiem?

- Fakt jest to zapis konkretnego zjawiska. Zjawisko to coś realnego.

92. Czy nauka o polityce jest nauką abstrakcyjną?

- Nie, ponieważ nauka o polityce należy do nauk realnych, empirycznych. Przedmiotem poszukiwań są elementy świata ludzkiego (świat polityki, politycy).

93. Na czym polega upraszczanie badanej rzeczywistości w pierwszym etapie metody idealizacji?

- Na założeniach kontrfaktycznych, które mają na celu sprowadzenie wartości czynników ubocznych do zera i założeniu, że działają tylko czynniki główne - abstrakcja.

94. Do czego służy model wyjaśniania przez prawa Karla Hempla?

- Oddaniu zależności między eksplanandum, a eksplanansem.

95. Czym zajmuje się metodologia apragmatyczna?

- Wiedzą czystą. Rezultatem czynności badawczych uczonych.

96. Czym zajmuje się metodologia pragmatyczna?

- Zainteresowanie to istota wiedzy. Zajmuje się nauką o czynnościach badawczych.

97. Na czym polega w metodologii stanowisko naturalizmu skrajnego?

- Występuje spór o status nauk społecznych. Podkreślając fakt, że nauki są skrajne, powinny się posługiwać sprawdzonymi metodami życia przyrodniczego. Stanowisko to ma przeciwników - antynaturalistów.

98. Na czym polega w metodologii stanowisko naturalizmu umiarkowanego?

- Występuje tu spór o status nauk społecznych. Nauki społeczne są naukami empirycznymi, dlatego powinny się posługiwać metodami społeczno-empirycznymi, ale nie można przeprowadzić doświadczeń na tej samej osobie kilka razy. Należ posługiwać się własnymi metodami.

99. Kiedy i gdzie zaczęła się rewolucja behawioralna?

- W USA w latach 30-tych XX wieku (do 68 roku). Zakwestionowane zostało tradycyjne, normatywne podejście do teorii politycznej. Pod wpływem koncepcji pozytywistycznych behawioryści za zadanie nauki uznali wyłącznie orzekanie o tym, co jest, bez wnikania w to, co być powinno. Teoria polityki zredukowana została do historii doktryn politycznych.

100. Kiedy i dlaczego zakończyła się rewolucja behawioralna?

- Pod koniec lat 60-tych. Nastąpiło całkowite odejście od wartościowania oraz absolutyzacja metod ilościowych.

102. Na czym polega etap konkretyzacji w metodzie idealizacji?

- Na uproszczeniu badanej rzeczywistości. Założenia kontrfaktyczne mają na celu sprawdzić wszystkie wyniki uboczne do zera.

103. Co to jest esencjalizm? (istota, sens)

- Pogląd, który w opozycji do fenomenalizmu twierdzi, że pod powierzchnią obserwowalnych zjawisk ukrywa się właściwa, esencjalna rzeczywistość. Esencja określa substancję lub ideę, w sensie spotykanym w idealizmie platońskim. Jest niezmienna, wieczna i obecna w każdym z możliwych światów. Krytyka przez Nietzschego i Marksa.

104. Co to jest konkretyzacja?

- Znoszenie założeń w pierwszym etapie metody idealizacji. Otrzymujemy prawo faktualne. Rzecz sprecyzowana, realna, istniejąca materialnie, nieabstrakcyjnie, uchwytna, namacalna, dokładnie określona w czasie i przestrzeni.

---