RAPORTY O STANIE I ROZWOJU EDUKACJI NA ŚWIECIE
Raport Edgara Faure'a (1972)
Edgar Faure - francuski polityk radykalny, premier, W 1976 objął funkcję prezesa Międzynarodowego Instytutu Praw Człowieka. Był też członkiem Akademii Francuskiej.
Raport ten stworzony został przez Międzynarodową Komisję do Spraw Rozwoju Edukacji powołaną w 1971 roku, której przewodniczył Edgar Faure. Komisja stworzyła raport na podstawie wizytacji 23 krajów, odbyciu 6 sesji, przeprowadzeniu konsultacji z 13 międzynarodowymi organizacjami w czterech międzynarodowych konferencjach. Raport ukazuje się 18 maja 1972 roku, pod angielskim tytułem. Jednak w roku 1975 wydano jego tekst w języku polskim: Uczyć się, aby być. Zawiera on informacje o stanie i potrzebach rozwoju edukacji. Stanowi on zasadniczy przełom w odczytywaniu pedagogicznego sensu edukacji oraz formułowaniu celów oświatowych
Struktura raportu
Treść raportu składa się z trzech głównych części:
stwierdzenia - przedstawiającego rozwój i aktualny stan edukacji, wskazano w nim niedostatki programów w zakresie wychowania społecznego i naukowego
przyszłości - ukazującej kierunki dalszego rozwoju i reformy. Głównym celem edukacji powinno stać się kształcenie naukowego myślenia
społeczności wychowującej - jako współczesnej strategii edukacyjnej. Głównym elementem w planowaniu reformy jest uwzględnienie aktywności i motywacji środowiska społecznego
Zasady zmian oświaty
W raporcie Komisji zawarte jest 21 propozycji zasad dotyczących nowej polityki oświatowej. Zasady te mówią m.in. o tym, że:
każdy człowiek powinien mieć możliwość uczenia się przez całe życie
skuteczność oświaty zależy od strategii wychowania w wieku przedszkolnym
należy rozszerzyć kształcenie ogólne, by miało ono charakter teoretyczny, techniczny i praktyczny
zakłady pracy mają pełnić rolę wychowawczą
najistotniejszą kwestia w strategii oświatowej powinna być oświata dorosłych
Znaczenie raportu
Obecność programu jest widoczna w programach kształcenia nauczycieli, a także częstotliwości jego cytowań w pracach polskich pedagogów. Raport ten dobrze służył przezwyciężaniu dziedzictwa pedagogizmu w krajach Europy Zachodniej, ponieważ jego dostarczała przesłanek do uchylenia dominacji paradygmatu strukturalno - funkcjonalnego (akcentującego społeczeństwo jako nadrzędną całość w stosunku do jednostki) w badaniach nad edukacją.
Raport Klubu Rzymskiego
Klub Rzymski - międzynarodowa organizacja, założona w 1968 roku, zrzeszająca m.in. naukowców, polityków, dziennikarzy czy biznesmenów, różnych krajów zajmująca się badaniem i publikowaniem globalnych problemów świata, w tym również związanych z zagrożeniami środowiska.
Przyczyny powstania i powodzenia inicjatywy były następujące:
fala kryzysów (demograficzny, żywnościowy i inne) o charakterze globalnym
upowszechnienie się społeczeństwa konsumpcyjnego i kultury masowej
Do pierwszych raportów zalicza się
1792 - Granice Wzrostu - książka analizuje przyszłość ludzkości wobec wzrostu liczby mieszkańców Ziemi oraz wyczerpujących się zasobów naturalnych
1974 - Pierwsza rewolucja globalna - Autorzy raportu dokonali analizy zagrożeń takich jak wzrost ludności świata, dysproporcje w rozwoju gospodarczym, kryzys żywnościowy i energetyczny
1976 - O nowy ład międzynarodowy - obejmuje właściwie ważniejsze problemy współczesności jak np. międzynarodowy system walutowy, zwiększenie i podział produkcji żywności czy rozwinięcie badań naukowych i postępu technicznego
Ważną dla edukacji tezą tych raportów jest przekonanie, że ludzie tak uodpornili się na informacje o charakterze katastroficznym, że nawet system informatyczny, autentycznego ostrzegania przez media o powodzi, huraganie czy trzęsieniu ziemi w ogóle nie działa. Ludzi nie wierzą słowom, a często ich nawet nie rozumieją.
Dwa kolejne raporty Klubu Rzymskiego są już raportami edukacyjnymi:
1979 - polska nazwa Uczyć się - bez granic. Jak zawrzeć lukę ludzką
1981 - Przyszłość jest w naszych rękach
Raporty te nie są jednak gotowym projektem oświatowym. Dostarczają natomiast idei, kategorii pojęciowych i przesłanek do innego myślenia o edukacji, czy budowaniu społecznego dyskursu o edukacji.
W 1991 roku powstał kolejny raport jednak był on firmowany już przez Radę Klubu Rzymskiego. Raport ten w naszym języku nosi nazwę” Pierwsza rewolucja globalna. Jak przetrwać? Nawiązuje on do pierwszego raportu Granice Wzrostu. Raport uznaje, że istotnym problemem globalnym staje się kryzys wykształcenia (kształcenia). Nie jest to problem jednego kraju, jednej grupy społecznej, jednej partii czy też jednego człowieka. Jest on wyzwaniem globalnym.
Raport Biała Księga Komisji Europejskiej
Autorami raportu Biała Księga Komisji Europejskiej z 1995r. są Edith Cresson, Pádraig Flynn. Współpracowali oni z Martinem Bengemannem. Ich zadaniem było zainicjowanie debaty na temat aktualnego i przyszłego znaczenia edukacji i kształcenia dla układu stosunków społecznych w UE.
Edukacja i kształcenie są czynnikami, które wyznaczają we Wspólnocie: status społeczny, szanse rozwoju i zatrudnienia, dostęp do informacji i wiedzy oraz atrakcyjność na wielu rynkach: edukacyjnym, pracy, produkcji i konsumpcji.
Istnieją trzy czynniki wpływające na reformowanie oświaty:
Postęp naukowo-techniczny stanowiący źródło zagrożeń i niepokoju, ale będący również warunkiem dobrobytu i wyższej jakości życia
Umiędzynarodowienie handlu przybliżającego powstanie światowego runku zatrudnienia (globalizm)
Powstanie społeczeństwa informacyjnego jako czynnika przekształceń w charakterze i organizacji pracy (rynku pracy), ograniczenia miejsc pracy w sektorze produkcji, zwiększenia miejsc pracy w sferze usług, a szczególnie w sferach: wytwarzania, przetwarzania i dystrybucji informacji
Skupienie na kulturze ogólnej, jako „instrumencie zrozumienia świata, istniejącego poza dziedziną nauczania”. Edukacja to obszar działań społecznych, w którym istnieją powiązania człowieka z kulturą, a co łączy się z powrotem do usytuowania edukacji w paidei za czasów starożytnych Greków. Skupienie takie jest konieczne z powodu podziału społeczeństwa europejskiego na osoby włączone do kultury (rozumiejące strukturę zjawisk i funkcjonowanie mechanizmów, efektywnie komunikujące się z innymi) i wyłączone z kultury (przyswajające ją biernie, ich zbyt duża ilość może być przedmiotem manipulacji innych osób).
Rozwój przydatności do zatrudnienia zamiast przygotowania zawodowego, na który mają wpływ umiejętności: a) podstawowe (akumulacja wiedzy, posiadane umiejętności, motywacja do dalszego uczenia się, istotne jest nauczanie co najmniej 2 języków obcych), b) techniczne (wdrożenie technologii informacji (medialnej): urządzenia do kodowania, przetwarzania i wytwarzania informacji, c) społeczne (kreatywność, odpowiedzialność, współpraca, komunikowanie).
Dwie drogi w tworzeniu własnej przydatności do zatrudnienia:
tradycyjna (dyplom): w wielu krajach dyplomy niektórych uczelni umożliwiają dostęp do elit kierujących w polityce, administracji, gospodarce i nauce
nowoczesna: wejście w sieć współpracy, kształcenia, doskonalenia (informacja, orientacja, dostęp do uzyskiwania kwalifikacji).
Część druga Białej Księgi zawiera postulaty związane z reformowaniem edukacji na trzech poziomach: 1) Unii Europejskiej 2) narodowym 3) lokalnym. Unia Europejska przygotowała programy edukacyjne, takie jak: ERASMUS, COMETT, LINGUA, LEONARDO, SOKRATES, EMPLOYMENT, ADEPT.
Cele reform oświatowych w państwach Unii Europejskiej:
zachęcanie do zdobywania nowej wiedzy - konieczne jest tu ustalenie procedur uznawania kompetencji: kluczowych (podstawowych i społecznych), technicznych, zawodowych oraz opracowanie narzędzi i metod akredytacji, ważne jest też wprowadzenie osobistej karty kompetencji (uznawanej w UE)
zbliżenie szkoły i przedsiębiorstwa - rozwijanie systemów praktyk i kursów w Europie, wsparciem dla tego postulatu jest program ERASMUS, a także wprowadzenie statusu stażysty europejskiego
ograniczenie zjawiska marginalizacji - stworzenie drugiej szansy w systemie szkolnym środkiem do realizacji tego zadania, zróżnicowanie instytucji edukacyjnych, możliwość korzystania z nich w różnych formach i w różnym okresie życia z wykorzystaniem materiałów multimedialnych oraz funduszy wspólnotowych, np. SOKRATES, LEONARDO
opanowanie trzech języków Wspólnoty - szkoły bądź klasy o dobrej organizacji nauczania języków obcych mogą się starać o europejski znak jakości
równorzędność inwestycji materialnych i edukacyjnych - przepisy fiskalne zachęcające i promujące inwestowanie w zasoby ludzkie
Trzeba odrzucić ideologię niskiego zintelektualizowania (właściwą komunizmowi) i ideologię agresywnego kapitalizmu (właściwą tygrysom azjatyckim).
O znaczeniu gospodarki trzeciej fali decyduje strategiczna i operacyjna umiejętność pozyskiwania informacji oraz tworzenie i dystrybucja wiedzy. Wiąże się to z przejściem od pracy fizycznej do sfery usług, od pracy związanej z produkcją dóbr do pracy związanej z gromadzeniem, przetwarzaniem, dystrybucją i wykorzystywaniem informacji. To przesuniecie może się dokonać poprzez zmiany w obszarze edukacji: zwiększenie stopnia skolaryzacji na poziomie średnim i wyższym oraz zmianę jakości kształcenia w kierunkach omówionych w raportach oświatowych. Chodzi o przejście do uzyskiwania kompetencji werbalizacji problemów i ich rozwiązywania.
Twórcy demokracji wiedzieli, że do demokracji potrzeba ludzi wykształconych, mądrych, odważnych, etycznych i solidarnych. Z tego też powodu państwa budujące demokrację wiele uwagi przywiązywały do tego, by najszerzej został wykorzystany potencjał ludzki w systemie oświatowym. Edukacja miała chronić demokrację przed ochlokracją (rządy tłumu bez żadnych struktur i zasad prawnych, wpływ na władzę mają wszyscybez względu na urodzenie i przynależność obywatelską) i oligarchią. Unia Europejska kierowała następujące żądania do rządów krajów postkomunistycznych: pełniejsze respektowanie praw człowieka i wolności obywatelskich, ograniczenie korupcji, lepsze dostosowanie systemu prawnego i innych podsystemów społecznych.