1. Rezerwy wzrostu wydajności pracy.

I. Intensywne

1) rezerwy wzrostu indywidualnej wydajności pracy robotnika warunkowane

a) cechami osobistymi,

b) stosunkami międzyludzkimi,

c) czynnikami psychologicznymi,

d) czynnikami organizacyjnymi;

2) rezerwy wynikające ze zmniejszenia pracochłonności produkcji warunkowane:

a) konstrukcją wyrobu (stopień modernizacji i unifikacji, wymagania jakościowe, stopień zmienności części i zespołów, ukształtowanie części i zespołów),

b) technologią wytwarzania (nowoczesność procesów technologicznych, stopień oprzyrządowania i jego sprawności, przodujące metody pracy, usytuowanie i warunki otoczenia stanowisk roboczych, transport wewnętrzny);

c) organizacją pracy i produkcji (racjonalna organizacja pracy i obsługa stanowisk roboczych, specjalizacja produkcji, typizacja technologii, planowanie wykonawcze i kontrola przebiegu produkcji)

3) rezerwy warunkowane lepszym wykorzystaniem czasu, do których zalicza się również 2c)

II. Ekstensywne

1) rezerwy wynikające z niewykorzystania: pełnego czasu pracy maszyny i urządzeń; zmian roboczych; dyspozycyjnego robotnika w czasie zmiany; obsady zmian roboczych

2) rezerwy wynikające ze zlikwidowania produkcji złej jakości (braki); odchyleń od procesu technologicznego; skrócenia przestojów remontowych maszyn i urządzeń oraz rezerwy warunkowane lepszym wykorzystaniem czasu, które dzielą się na 2c)

2. Cel i zadania badań metod pracy:

Cele: a) usprawnienie procesu pracy, zmniejszenie jej pracochłonności i czasochłonności

b) racjonalizacja przestrzennego usytuowania stanowisk pracy i całych jednostek organizacyjnych

c) ekonomika wysiłku ludzkiego i zmniejszenie niepotrzebnego zmęczenia

d) lepsze wykorzystanie materiałów, narzędzi pracy i energii

e) poprawa bezpieczeństwa i higieny pracy

Zadania: a) poprawa warunków pracy drogą pozainwestycyjną

b) obniżenie kosztu własnego pracy przy wzroście zarobków pracowników

c) podniesienie wydajności pracy

d) podnoszenie kwalifikacji pracowników, jakości pracy i polepszenie stosunków międzyludzkich

3. Zakres badania i usprawnienia pracy

a) badanie metod pracy

- analiza wstępna stanu istniejącego

- rejestracja stanu istniejącego

- krytyczna ocena, analiza i wnioski

- projektowanie usprawnień

- wdrażanie usprawnień

- utrzymanie usprawnień

b) badanie czasu pracy

- mierzenie i racjonalizowanie czasu pracy

- normowanie czasu pracy

c) kwalifikowanie / taryfikowanie/ pracy

- systematyzacja prac

- ustalanie złożoności i uciążliwości wykonywania pracy

a)badanie metod - to systematyczne rejestrowanie, analizowanie i krytyczna ocena istniejących lub proponowanych sposobów wykonania pracy oraz opracowanie i wprowadzenie w życie metod bardziej efektywnych i łatwiejszych,

b)Badanie czasu pracy - to pomiar czasu trwania poszczególnych czynności, usprawnienie procesu pracy pod kątem skrócenia czasu jej trwania oraz ustalenie najbardziej optymalnych wielkości czasu trwania czyli ustalenie normy.

4. Narzędzia stosowane do rejestracji stanu istniejącego:W zależności od rodzaju i stopnia złożoności procesu pracy stosuje się dla potrzeb rejestracji i analizy ustaloną technikę obejmującą: a) symbole graficzne- ułatwiają lakoniczne zarejestrowanie procesu pracy, jego analizę, porównania projektowanych wariantów rozwiązania usprawnienia oraz wybór spośród nich rozwiązania optymalnego. b) formularze rejestrujące- Podstawowym formularzem rejestracyjnym jest karta przebiegu czynności, na której przedstawia się kolejność czynności występujących w czasie przebiegu procesu pracy zapisujące jednocześnie symbolami wszystkie czynności i zdarzenia będące przedmiotem obserwacji z wyszczególnieniem ilości oraz czasów trwania czynności lub zdarzeń i długości dróg transportowych. (odmiany karty przeb. czynn. : osobowo-maszynowych; obu rąk; czynności zespołowych; wykres przebiegu i wykres sznurkowy).

c) sposób zapisów- wymaga podania: ilości przedmiotów pracy, krótkie określenie czynności, odległości przebywane przez wykonawcę lub przedmiot pracy, czas trwania czynności, symbol czynności oraz dodatkowe uwagi. Symbole graficzne postawione w kolumnach poszczególnych symboli łączy się odcinkami linii prostej.

5. Techniki do poszukiwania usprawnień:

- burza mózgów-

-technika wymuszonych skojarzeń - stworzenie nowych pomysłów przez wymuszone skojarzenie dwóch lub więcej normalnie niełączących się obiektów. Rozróżnia się trzy odmiany tej techniki: 1) Katalog( wybiera się losowo dwa obiekty lub więcej z dowolnego katalogu czy słownika i rozważa się je łącznie poszukując nowych pomysłów). 2) Spis (sporządza się listę obiektów, związanych z rozpatrywaniem zagadnieniem i następnie każdy z nich kojarzy się z każdym pozostałym na liście). 3) Ustalony obiekt (rozważane obiekty są celowo dobrane; jeden z nich jest wiodący. Następnie obiekt ten jest kojarzony z przypadkowo dobranym obiektem z najbliższego sąsiedztwa)

- techniki analityczne - wykorzystują logiczne podejście burzy mózgów. 3 odmiany: 1) Lista cech (sporządza się zestawienie cech, jakie ma lub powinien mieć obiekt, a następnie podejmuje się próbę ich zmiany). 2) Analiza morfologiczna (analiza struktury budowy lub konstrukcji badanych obiektów. Zmiennie niezależne związane z omawianym problemem wpisywane są do tablicy. Następuje wzajemne skojarzenie zmiennych z pewnym rozwiązaniem problemu). 3) Metoda wejście-wyjście ( analiza wszystkich wyników przemiany różnych wejść na wyjścia ( pożadany wynik końcowy)

- technika pytań kontrolnych- sporządza się odpowiednie listy pytań, na które indywidualnie lub zespołowo szuka się odpowiedzi i w ten sposób poszukuje nowego rozwiazania.

6. Rezultat badania i usprawnienia pracy:

- eliminacja zbędnych operacji

- połączenie dwóch lub więcej operacji

- zmiana miejsca wykonywania operacji, wyeliminowania zbędnego transportu

- uporządkowanie kolejności operacji

- zmiana osoby wykonawcy

- uproszczenie sposobu wykonywania operacji itp.

7. Etapy usprawniania pracy:

- proces poszukiwania usprawnień i wyboru usprawnień (wpierw przeprowadzenie wnikliwej oceny krytycznej i analizy metody dotychczasowej)

- projektowanie usprawnień - polega na optymalnym rozmieszczeniu w czasie i przestrzeni czynności charakteryzujących daną metodę. Sporządzenie karty przebiegu czynności dla nowej metody.

- wdrażanie usprawnionej metody pracy - opracowanie sprawozdania; jeśli oszczędnie, to sprawozdanie przedkłada się kierownictwu do aprobaty. Następnie należy przedyskutować nową metodę z pracownikami - wykonawcami pracy.

- utrzymanie usprawnionej metody pracy - oficjalne wprowadzenie nowej metody i ustanowienie sposobów kontroli przestrzegania i wykonywania pracy wg nowej metody.

8. Struktura czasu roboczego.

Struktura czasu roboczego (norma czasu): I.czas przygotowawczo zakończeniowy (tpz) II.(powtarzany n razy) 1.czas jednostkowy(tj) 2.główny(tg) 3.czas pomocniczy(tp)[2,3 wykonania(tw)]4.przerw technologicznych(tbt) 5.obslugi technicznej(ot) 6.obslugi organizacyjnej(too) 7.na odpoczynek(tfo) 8.na potrzeby naturalne[5,6 obslugi(to)][7,8 na potrzeby fizjologiczne(tf)][dotych2klamerek uzupełniający(tu)]

9. Struktura technicznej normy czasu:

Na czas pracy składają się następujące elementy czasu: - przygotowawczo zakończeniowy zadania roboczego (czas zużywany na przygotowanie stanowiska pracy do wykonania zadania produkcyjnego i wykonanie czynności związanych z zakończeniem realizacji tego zadania); -wykonania operacji technologicznej, w skłąd wchodzą: czas główny i pomocniczy (czas zużywany na wykonywanie działań bezpośrednio wynikających z technologii przerobu przedmiotu pracy właściwości i wymagań jakościowych); -obsługi technicznej środków pracy na stanowisku roboczym (stan niezbędnej gotowości do zauważenia lub odebrania sygnału, że proces technologiczny zaczyna przebiegać nieprawidłowo oraz podjęcie decyzji i wykonanie działań interwencyjnych); -obsługi organizacyjnej stanowiska roboczego (związany z organizacją pracy na stanowisku roboczym, utrzymaniem czystości i zapewnieniem ciągłej jego gotowości do produkcji)

10. Warunki umożliwiające normowanie pracy.

*znajomość charakterystyki obrabiarek i schematów kinematycznych ich ruchów roboczych.

*stałe badanie i zbieranie danych instrukcyjnych o doborze parametrów obrabkowych

*jednoznacznie dające się określić powiązania czynności obsługowych robotnika z pracą obrabiarki

*typowość czynności obsługowych robotnika

*posiadanie zbadanych i wypróbowanych normatywów czasu na typowe czynności robocze pracownika

*stałe aktualizowanie danych statystycznych o przypadkach i nieregularnie zachodzących przerwach w pracy stanowisk.

11. Cele i zadania normowania pracy.

Cele: *Umożliwianie planowania, koordynowania i kontroli przebiegu produkcji, określenie zdolności produkcyjnych komórek, określenie długości cykli produkcyjnych wyrobów, określenie wielkości zatrudnienia.

*Racjonalizowanie wynagrodzenia za pracę

*Racjonalizowanie i usprawnianie procesów pracy najbardziej pracochłonnych

*Umożliwienie określenia kosztów pracy przez określenie czas zaangażowania pracowników i maszyny.

Zadania: *badanie zjawisk psycho-fizjologicznych człowieka, zachodzących w czasie jego pracy

*śledzenie postępu technicznego oraz osiągnięcie przodujących robotników i racjonalizatorów produkcji i rozpowszechnianie ich

*ustalenie form współpracy w pracach zespołowych

*przyswajanie wyników nadań naukowo-technicznych i usprawnień w dziedzinie eksploatacji narzędzi i maszyn

*badanie i stawianie wniosków, co do usprawnień organizacyjno-obsługowych stanowiska pracy, mających na celu usunięcie strat czasu i jego lepsze wykorzystanie

*opracowanie normatywów, metod i innych środków pomocniczych potrzebnych do przeprowadzenia obliczeń norm czasu w sposób szybki i dokładny.

12. Rodzaje norm pracy.

Norma pracy (norma zadania roboczego) -jest to jednostkowy miernik pracy, wyrażający w określonych jednostkach nakład pracy ustalony do wykonania danego zadania roboczego w określonych warunkach, uznanych za niezbędne ze względów technicznych, ekonomicznych i organizacyjnych oraz uwzględniających wymagania stawiane przez fizjologię pracy.

Normy pracy mogą być jako normy:

1. Czasu pracy t jako ilość czasu wyznaczona na realizowanie danego zadania roboczego,

2. ilości wyrobu N (wydajności) określające ilości produktu pracy w jednostkach naturalnych [kg,m,l] wyznaczone do wykonania w jedn. czasu t*N=1

3.Obsługi (zespół obowiązków) określające ilość urządzeń, jaką wyznacza się do obsługi jednemu pracownikowi lub zespołowi pracowników realizujących na tych urządzenia określone zadania robocze

3. Obsady (zespół pracowników) określające liczebność zespołu pracowników tworzących jedną obsadę, która jest na stałe przydzielona do obsługi określonych urządzeń z odpowiednimi obowiązkami nadzorczymi.

13. Przerwy uzasadnione i nieuzasadnione

a) uzasadniona- zalicza się do czasu normowanego, np. czas przeznaczony na odpoczynek i potrzeby naturalne, czas wynikający z organizacji procesu produkcyjnego

- czas pokryty - czas trwania tego elementu pracy, który jest wykonywany równolegle z innym- traktowanym jako zasadniczy, według którego określa się długość czasu trawnia badanego elementu roboczego procesu produkcyjnego

- czas niepokryty- obejmuje elementy czasu, które wyznaczają czas wykonania zadania roboczego lub które w sume tworzą czas trwania zadania roboczego

b)nieuzasadniona (czas strat)-nie zalicza się do czasu normowanego,

zależna od pracownika - z przyczyn:

-dyscypliny czasu pracy, np. spóźnienie do pracy, nieusprawiedliwiona nieobecność

- dyscypliny technologicznej, np. awaria powstała w skutek niewłaściwej eksploatacji urządzenia

- bezpieczeństwa pracy np. bezczynność powstała wskutek wypadku przy pracy

niezależna od pracownika - z przyczyn:

-organizacyjno-technicznych, np. niewłaściwa organizacja pracy, brak materiału, awaria maszyn, brak prądu

- technologicznych -wynikających z realizacji kolejnych faz procesu technologicznego

14 Omów metody normowania czasu

NORMY SUMARYCZNE

• statystyczna - jest wynikiem zużycia czasu pracy na rozpatrywany zakres pracy- nie uwzględnia tego czy pracownik wykonał ją w sposób właściwy czy nie; przez początkowy okres dana operacja musi być wykonywana w sposób nienormowany- stąd „jakość” ewidencji czasów trwania pracy w tym okresie rzutuje na normę czasu

• szacunkowa - opera się na doświadczeniu i sposobie podejścia normującego do pracy, stąd jest subiektywna najmniej dokładna

• porównawcza -polega na porównaniu normowanego zadania roboczego z analogicznym lub podobnym zadaniem, dla którego norma czasowa jest ustalona

NORMY ANALITYCZNE

• analityczno-pomiarowa (badawcza) -obserwacja rzeczywistego wykonania normowanego zadania roboczego, ustalenie właściwych przebiegów czynności i pomiar zużytego czasu (najczęściej metodą obserwacji chronometrażowych); stosowana w wypadku produkcji wielkoseryjnej

• analityczno- obliczeniowa -obliczenie czasu w oparciu o

-normatywy czasowe poszczególnych elementów pracy wchodzących w skład zadania roboczego

-znane możliwości rachunkowe określające czas główny pracy

Metoda najbardziej rozpowszechniona, uwagę skupia na przeanalizowaniu i wycenieniu elementów czasu wykonania przez podział na zabiegi technologiczne; dla każdego zabiegu ustala się czas główny tg i pomocniczy tp

• normowania wg normatywów ruchów elementarnych- uniwersalna i szczegółowa ale pracochłonna- produkcja wielkoseryjne; polega na rozłożeniu czynności ludzkich na drobne elementy, które są traktowane jako niezależne i nie wywierające bezpośredniego wpływu na elementy pracy występujące po nich. Następnie:

- wszystkie ruchy potrzebne do wykonania pracy są zestawione

-każdy ruch opisany zostaje pod względem rodzaju (jaka część ciała go wykonuje, droga, liczba cech swobody)

-odczytanie z tablic normatywów wartości czasów dla każdego ruchu

-zsumowanie poszczególnych czasów

Istnieje szereg jej odmian (np. MTA-analityczne cechy ruchów, MTM, DTM, BMT,metoda Engstroma, metoda Holmesa, polska BMP)

• normowania wg normatywów ruchów scalonych -mniejszy stopień szczegółowości w stosunku do r. elementarnych

15 Omów metody sumaryczne

Sumaryczne metody normowania czasu zadania roboczego - normę czasu wykonania zadania roboczego ustala się sumarycznie, bez rozbijania tegoż zadania na elementy składowe i przeprowadzania analizy poszczególnych elementów pracy (analizy warunków technicznych). Stosowane w przypadkach, gdy przewidywany nakład pracy na ustalenie norm metodami analitycznymi byłby niewspółmiernie duży i nie byłby ekonomicznie celowy (np. ustalanie norm na roboty występujące sporadycznie- typowe dla produkcji jednostkowej).

Wady:

- brak cech postępowości

- brak możliwości ustalenia wpływu określonych warunków technicznych na przebieg pracy i czas wykonania zadania

- brak gwarancji, że wielkość norm pracy ustalonych tą metodą będzie dostatecznie dokładna

Zalety:

- stosunkowo niewielki pracy

Zastosowanie:

- opracowanie wstępnych projektów organizacyjnych

- orientacyjne obliczanie kosztu robocizny

- obliczenie czasu trwania robót

• statystyczna, szacunkowa, porównawcza

16.Omów metody analityczne normowania.

Metody analityczne normowania czasu zadania roboczego- rozłożenie normowanego zadania roboczego na składowe elementy i ustalenie dla każdego z nich właściwych warunków i czasu wykonania uwzględniając możliwości produkcyjne stanowiska i doświadczenie pracowników. Metoda ta zakłada, że:

- każdą pracę można podzielić na mniejsze jej elementy

- liczba rodzajów takich elementów jest ograniczona (mimo różności robót)

- wydzielone elementy pracy są od siebie niezależne i czasy ich wykonywania można sumować

• analityczno-pomiarowa (badawcza) -

• analityczno- obliczeniowa

• normowania wg normatywów ruchów elementarnych-

• normowania wg normatywów ruchów scalonych

17. Zakres zastosowania metod ruchów elementarnych i przesłanki ich stosowania

Zakres: badanie i usprawnienie pracy; projektowanie metod wykonania pracy i organizacji stanowisk roboczych; ustalanie norm czasu; przygotowanie normatywów czasu o dowolnym stopniu scalenia; projektowanie racjonalnych, lepiej dostosowanych do człowieka konstrukcji maszyn, urządzeń i narzędzi; ustalenie dla robót projektowych dokładnych norm pracy.

Przesłankami: stosunkowo duża równomierność napięcia samych normatywów podstawowych; wyeliminowanie indywidualnej oceny tempa pracy; możliwość szczegółowego zaprojektowania, a w następstwie również kontroli przestrzegania przez robotników racjonalnych metod pracy.

18. Metoda MTM1

Stosowana: do produkcji masowej lub wielkoseryjnej; dla zadania roboczego trwającego do 0,5min obejmującego ruchy elementarne. W metodzie tej rozróżnia się 21 elementów pracy. Są one jednocześnie określone i charakteryzowane. Ich opis, wraz z odpowiadającymi im normatywnymi wartościami czasu, jest zawarty w tablicach:

- Tablica ruchów jednoczesnych

- Tablice: Sięgnąć, Przemieścić, Obrócić, Ruch korby, Nacisnąć, Chwycić, Puścić, Umiejscowić, Rozdzielić, Przesunąć spojrzenie, Przyjrzeć się, Pozostałe ruchy

Elementy pracy MTM1 są określone przez:

- definicję charakteryzująca istotę elementu pracy i warunki jego występowania,

- parametry wpływające na czas trwania elementu pracy, czyli wielkość ruchu, dokładność i wysiłek,

- symbol literowo-cyfrowy (z ang).

W metodzie MTM1 elementy pracy są opisane symbolami w trzech grupach:

a) elementy pracy kończyn górnych

b) elementy pracy oczu

c) elementy pracy ciała i kończyn dolnych:

- ruch kończyn dolnych

- ruchy ciała w płaszczyźnie poziomej

- ruchy ciała w płaszczyźnie pionowej

Każda pozycja normatywna opisana jest literowo i cyfrowo. Opis taki jest jednoznaczny, daje duże korzyści, chociaż wymaga zapamiętania wszystkich ruchów i ich symboli oraz sposobu identyfikacji w toku przeprowadzania analizy procesu pracy

19. Metoda BMP.

Jest to ulepszona metoda MTM-2. Najważniejsze nowości w metodzie BMP:

- zastosowanie dodatków zwiększających czas sekwencji w przypadku brania przedmiotów małych,małych lub płaskich leżących na płaszczyźnie oraz przy umieszczaniu przedmiotów niesymetrycznych;

- przyjęcie, jako czasu średniego dla każdego zakresu długości ruchów -sumy: czasów niezmiennych dla danego zakresu i średniej harmonicznej wartości brzegowych czasów zmiennych;

- dodanie zakresu długości ruchów do 2 cm, co prowadzi do zmniejszenia wartości bezwzględnej brzegowych błędów określających dokładność wyznaczania czasów dla ruchów krótkich; ustalenie wartości liczbowych granic zakresów długości ruchów według postępu geometrycznego.

-stosowanie metody również w przypadku ruchów krótkich i przed­miotów małych oraz obniża granicę dolną stosowalności metody do wartości 0,5 minuty czasu wykonania operacji, przy zachowaniu warunku dokładności określania czasów 25% przy ufności 95%.

Metoda ta powinna być stosowana do: projektowania organizacji i metod pracy, opracowania norm pracy, opracowania normatywów, bada­nia koncepcji wyrobów,badania i usprawnienia istniejącego procesu pracy

Metoda BMP posiada niewielką ilość ruchów, nawet w tej ilości można złożyć każdą pracę ręczną. Opis karty metody BMP Ruchy występujące w BMP są następujące: 1)Wziąć, 2)Umieścić 3)Nacisnąć /lub rozdzielić/ 4)Przechwycić 5)Dostrzec lub decydować 6)Ruch stopy 7)Zniżenie ciała z wyprostowaniem 8)Wykonanie kroku. Czasy tych ruchów wyznaczone są dla przeciętnego wykonawcy, który ustaloną metodę pracy stosuje ze średnią wprawą i ze średnią chęcią do pracy w przeciętnych warunkach.

20. Metoda MODAPTS

Koncepcja MODAPTS wynikła z dążenia do ułatwienia i skrócenia normowania czasu robót ręcznych:

- wyceny szczegółowe można zastąpić uśrednionymi,

- im większa część kończyny górnej bierze udział w ruchu, tym większe możliwości zasięgowe, a zarazem większe możliwości wywarcia siły* W związku z tym można zrezygnować z
bezpośredniego nawiązywania przy wycenie czasu do czynników "odległość" i "masa".

- średnie czasy ruchów klas wyższych od pierwszej są prostymi wielokrotnościami modułu, tj. średniego czasu ruchu klasy pierwszej, czyli ruchu palcami. Sytuacje odbiegające można wyrazić dodatkami, również będącymi prostymi wielokrotnościami modułu. Doprowadziło to do ograniczenia liczby wartości normatywnych czasu do 21, z tym że są one odniesione tylko do 8 wartości liczbowych. Duże ułatwienie stanowi również sam układ tablicy normatywów MODAPTS. Elementy ruchu przedstawiono w nim prostymi i bardzo łatwymi do zapamiętania symbolami graficznymi. Ruchy kończyn górnych posiadają 5 klas ruchów, które wynikają z odległości na jaką należy przemieścić odpowiednią część kończyny górnej aby można było wykonać zadanie. Przyjmuje się, że dla normalnie zbudowanego człowieka dorosłego powyższe odległości odpowiadają wielkości strefy wygody ruchów manipulacyjnych. Przyjęto, że aby wykonać ruch na odległość X wystarczy klasa ruchu z którą jest związana liczba modułów.

---