ZIEMNIAK

Pochodzi z Ameryki, do Europy trafił do Hiszpanii i Anglii (jako roślina ozdobna - kwiaty). Spożywano ziemniaki na dworach królewskich, biedni nie jedli ziemniaków. Po II wojnie światowej Polska zajmowała i miejsce jeśli chodzi o produkcję ziemniaków. W bulwie jest 25% s.m. a 75% to woda. Ziemniaki to pasza energetyczna (dużo skrobi a mało białka).

Wymagania klimatyczne i glebowe dla ziemniaka: Wrażliwe na temp., bulwy i nadziemne części przemarzają nawet -2°C.

Woda: współczynnik transpiracji jest różny, w rejonie gdzie jest sucho to 280 (oszczędnie gospodaruje wodą) a gdzie jest więcej opadów to 500.

Wymagania glebowe: małe -najmniejsze z okopowych, gleby kompleksu żytniego słabego a nawet bardzo słabego. Największe plony uzyskuje się na kompleksach żytnich bdb. i pszennych. Ziemniak toleruje gleby kwaśne.

Stanowisko w zmianowaniu: przedplon: uprawiane po roślinach zbożowych najczęściej po życie i owsie ( w górach). Po dobrych przedplonach też ale rzadko jest to stosowane. Uprawiane na oborniku (rozpoczynają zmianowanie). Nie może być uprawiany w monokulturze, choroby - mątwik ziemniaczany.

Mechaniczna uprawa: Zależy od przedplonu. Po zbożach: podorywka, bronowanie, obornik na koniec lata, początek jesieni i orka średnia a na zimę orka zimowa. Najczęściej obornik daje się później i orka głęboka -ziembla. Wiosna: bronowanie włókowanie, na głębokość I5cm nie powinny występować bryły większe niż 25mm. Stosujemy kultywator. Powierzchnia wyrównana i zagęszczona (praca sadzarki zależna jest od wyrównania gleby).

Wymagania pokarmowe: Duże, z 1 tony bulw części nadziemnych N 4,8-5 kg, P2O5-2,2 kg, K2O-9 kg, Mg-0,6 kg, Ca-3,3 kg.

Nawożenie: nawozy organiczne -obornik i uzupełnia się nawozami mineralnymi. Obornik 20t, N-100, P2O5-6O, K2O-140. Gnojowica 50 m3, N-200, K2O-180. Nawożenie mineralne: do dawki 90kg N, N:P:K - 1:1:1,5. Jadalne 1:1:2, przemysłowe 1:1,2:1,3, jadalne sadzeniaki 1:1:1,5. Ziemniaki na sadzeniaki ograniczyć dawki azotu nie więcej niż 70kg. Zależnie od kompleksu i zawartości składnika w glebie dawki fosforu: 0-100, potasu:25-160, azotu:6o-140kg/ha. Nawozy stosujemy na wiosnę przed sadzeniem. Plony są niższe, średnio 180 q z ha, czasem poniżej 150 q/ha. W Polsce ziemniaki się wyradzają bo sadzone są chore (zarażone wirusami np. mozaiki). Zarażenie też następuje przez mechaniczną uprawę. Ważne jest sadzenie ziemniaków zdrowych, kwalifikowanych. Wyradzanie zależy od rejonu kraju. Wymiana co 5 lat nad morzem, na północy; nas też co siat lub co 4. Na zachodzie co 3 lata.

Błędy: sadzenie zarażonych ziemniaków, rzadkie wymienianie ziemniaków (wyradzanie), przekrawanie ziemniaków (zarażanie zdrowych przez chore).

Charakterystyka odmian: odporne na wirusy: orlik, irga, aster, bardzo podatne na wirusy: ruta frezja, irys, bliza, fauna, fala, roda. Odporne na zarazę: bzura, bronka, lawina grot, podatne na zarazę: drog, orlik, malna, ruta, irys, frezja. Duże wymagania glebowe: azalia, cyna, wilga, na gleby lekkie: frezja, orlik, fauna, fala.

Najlepsze odmiany ziemniaka:

*bardzo wczesne - frezja, lotos;

*średnio wczesne: kolia, fauna, jagoda irys;

*srednio późne i późne: lawina, grot, bzura, heban, fala.

Grupy użytkowe ziemniaków:

1. Jadalne - jednolity kształt bulw płytkie oczka, nie ciemnieje miąższ, odpowiedni smak.

2. Przemysłowe - zawierają dużo skrobi > 18%, dają wysoki plon bulw.

3. Pastewne - wysokopienne, bogate w białko, skrobię, miąższ kleisty.

Typy kulinarne ziemniaków jadalnych:

A - sałatowe - nie rozpadają się w czasie gotowania.

B - wszechstronnie użytkowane pod względem kulinarnym - mączyste, po ugotowaniu lekko pękają na powierzchni i nienadają się na sałatę.

C - mączyste i dość suche - miąższ dość luźny, o delikatnej strukturze miąższu, po ugotowaniu pękają lub rozpadają się.

D - mączyste i suche - po ugotowaniu całkowicie się rozpadają.

F - do produkcji frytek.

Cz - do produkcji chipsów.

Normy sadzenia ziemniaków ( przy wysokiej/średniej/ rozstawie rzędów). Rozstaw rzędów 62,5-67,5 cm.

Sadzimy kiedy gleba się ogrzeje 6-8°C, w II połowie kwietnia. Zakwita mniszek pospolity, alba agrest wypuszcza liście.

Sposób sadzenia: ręcznie, obsypnikiem zagłębienia sadzi się i potem znów obsypnikiem zasypuje. Wschody mogą nastąpić nawet po miesiącu od posadzenia. Najlepiej jest podkiełkować (podnieść temp. otoczenia i zaświecić światło), wtedy szybciej wschodzą - trzeba sadzić sadzarką do podkiełkowanych ziemniaków, wschodzą po 2 tygodniach.

Głębokość sadzenia: 10-12 cm od dna bruzdy. Nie za głęboko i nie za płytko. Za płytko po osiadaniu ziemi część bulw wystaje. Za głęboko źle jest zbierać (większe koszty zbioru).

Pielęgnacja: 3 metody pielęgnacji:

1. Pielęgnacja mechaniczna - od posadzenia do wschodu; brona chwastownik i obsypywanie, i powtarzamy co ok. 10 dni. Po wschodach: odwracamy bronę chwastownik dłuższymi zębami do dołu, i potem tylko obsypywanie.

2. Pielęgnacja chemiczna - po posadzeniu stosuje się herbicydy.

3. Pielęgnacja mechaniczno - chemiczna - od posadzenia do wschodów mechaniczna, potem chemiczna. Ziemniaki na sadzeniaki nie wolno po wschodach stosować pielęgnacji mechanicznej (narzędziami przenosimy choroby wirusowe).

Herbicydy w uprawie ziemniaków: herbicydy przedwschodowo: Racer 2-3l, faza 2 liści, wczesne do 5 dni, późne do 10 dni po wschodach. Afolan, Kumirol 2 kg. Aresin 2-3 kg, Azogard 2-4 kg Blader 2-3 kg (oprysk tuż przed wschodami). Dual 720 EC 2-2,5L, faza 1-liści można mieszać z preparatami na chwasty, 2-liścienne. A Plon o,7kg, Reglone 1,5L (l-liści, 2-liści) w systemie pielęgnacji uproszczonej. Herbicydy po wschodach: Sencor 70WP 0,5 kg 2-liści przy wysokości roślin 5-10cm. Fusilade Super 1-4l, perz, prosowate. Kusagard, Nabu i,5-4L, Targa 10 EC 1-3L, faza l-liści, perz, prosowate. Do wschodów rodzaj pielęgnacji nie odgrywa roli a po wschodach tak. Nie należy stosować pielęgnacji mechanicznej - zarażenie bulw poprzez narzędzia.

Sadzeniaki: na sadzeniaki dopuszcza się 1 raz obsypywanie aby nastąpiło zwarcie rzędów.

Choroby: zaraza ziemniaczana - rok wilgotny, ciepły, może powodować ogromne straty ( zamieranie nadziemnych części roślin). Parch ziemniaczany. Działają zapobiegawczo, stosować do II i następnych oprysków.

Szkodniki ziemniaków: stonka ziemniaczana (chrząszczyk Kolorado)- zjada blaszki liściowe, plon się obniża bo roślina nie asymiluje. Zwalcza się larwy nie da się jaj i postaci dorosłych.

Mszyce - nakłuwają liście i wysysają soki i przenoszą choroby wirusowe. Stosuje się odpowiednie insektycydy: 6 opryski na plantacjach sadzeniaków. 1- opryski 7-10 dni po wschodach (profilaktyczny). 2. oprysk - 3tyg. do mies., II poł. czerwca. 3 oprysk - w lipcu, II połowa, głównie naloty mszyc. Można zapobiec nalotom mszyc obcinając łęty, plon będzie trochę niższy ale ilość bulw się nie zmniejszy.

Długość okresu wegetacji:

1. Bardzo wczesne - 60-90 dni.

2. Wczesne 90-100 dni.

3. Średnio wczesne 110-125 dni.

4. Średnio późne 125-135 dni.

5. Późne powyżej 135 dni.

Do zbiorów trzeba plantacje przygotować. Zniszczyć nadziemne części roślin i chwasty. Można zastosować środek chemiczny: Reglone - zasychanie nadziemnych (zielonych) części roślin.

Zbiór ziemniaków: kiedy skórka zamieni się w korek. Kopaczka elewatorowa, gwiazdowa a na dużych powierzchniach kombajny ziemniaczane. Jeśli jest wysoka temp. (słonecznie, temp. nie niższa 6-8°C) to są najmniejsze uszkodzenia mechaniczne. Po zbiorze bulwy powinny odparować. W Polsce nie ma dobrych przechowalni, gdzie reguluje się temp. i wilgotność.

Uprawa sadzeniaków:

1. Uprawiamy na oddzielnym polu.

2. Ziemniaki zdrowe, kwalifikowane (podkiełkowane).

3. Ziemniaki 50-60g (odpowiednia wielkość).

4. Nawożenie ograniczamy N 6okg, więcej fosforu N:P:K 1:1,4:1,8, a najwięcej potasu.

5. Ilość wysadzanych bulw jest duża.

6. Po wschodach pielęgnacja tylko chemiczna (żeby nie przenosić chorób wirusowych).

7. Zwalczać choroby: zaraza, stonka, mszyce - opryski nawet 3.

8. Przed zbiorem niszczyć - łęty (poprawia zdrowotność).

9. Zbiór przy wysokiej temp. Po odparowaniu, ochłodzeniu dopiero je przechowujemy.

10. Na wiosnę stosowanie podkiełkowywanie.

TOPINAMBUR (SŁONECZNIK BULWIASTY)

pochodzi z Ameryki, blisko spokrewniony ze słonecznikiem. Kwiatostanem koszyczek, sztywna łodyga. Bulwy na różnych stolonach, mają różną długość. Bulwy mają kształt nieregularny. Węglowodan insulina po scukrzeniu cukier. Celuloza (1,5 raza słodsza od cukru) - znajduje się w bulwie, bulwy w zimie (w glebie) nie przemarzają. Raz wysadzony rośnie na danym miejscu przez kilka lat. Sadzi się na wydzielonych polach. Nadaje się do sałatek. Nie nadaję się do gotowania - rozgotowuje się. Nadaje się na spirytus (wydajność duża). Pasza dla zwierząt, bulwy i nadziemne części roślin. Plon bulw 180-200 do 400 q/ha. Części nadziemne 200-300 q/ha, może być jako zielona masa.

BURAK CUKROWY

Roślina okopowa - korzeniowa. Korzeń spichrzowy, gromadzi sacharozę 15-20%. Uprawiana od ok. 200 lat. I787r. burak biały śląski -zwiększono zawartość cukru. W Ropczycach ostatnia cukrownia. Produktem ubocznym są liście (można zakiszać jako pasza). Plon korzeni 500q, liści 150-200q. Wysłodzi przeznacza się na pasze. Produktem ubocznym jest również melasa - pasza, można też do produkcji spirytusu.

Wymagania klimatyczne dla buraka cukrowego: temp dodatnie, gleba ok. 6°C, po wschodach rośliny odporne na przymrozki - 6-8°C. Korzenie odporne na przemarzanie (można przechowywać pod gołym niebem ale następują straty cukru). WSP. Transpiracji 200-320L. Największe zapotrzebowanie jest w momencie siewu i wschodu oraz w lipcu sierpniu (przyrosty korzeni). Korzenie rosną do końca zbiorów. Wykorzystuje dużo wody. Niw powinien być uprawiany np. Kujawy, Środkowa Polska, gdzie są niskie opady np. 500mm. Na glebach podgórskich i górskich korzenie sięgają bardzo głęboko, nawet do 2m - nie powinny być tam uprawiane. Ilość światła wpływa na plon i zawartość cukru. Jak są opady to jest wyższy plon ale zawiera mniej cukru. Najwięcej cukru jest w średnich korzeniach.

Wysokie wymagania glebowe: najlepsze, kompleks pszenno-buraczany bdb i db, Żytni bdb i db. Gleby o głębokim profilu. Odczyn obojętny. Dużo próchnicy. Gleby o wysokiej kulturze. Nie dobrze jak są kwaśne. Na zakwaszonych glebach stosujemy wapnowanie. Burak podnosi kulturę gleby.

Przedplon: najczęściej przedplonem są zboża (bo mają duże wymagania). Rozpoczyna płodozmian, uprawiany na oborniku. Przedplon nie odgrywa roli, za to kultura (zachwaszczenie). Nie mogą być często uprawiane (co 5-6 lat). Częsta uprawa powoduje występowanie, szkodników (mątnik) - wtedy nie można sadzić buraków wcześniej niż co 6 lat., chorób. Wyburaczenie - zmęczenie gleby. Można uprawiać buraki po kukurydzy jeśli pod kukurydzę nie była stosowana symazyna (herbicyd). Nie uprawia się też po okopowych.

Nawożeni: wymagania pokarmowe duże (na 1 tonę korzeni) 5kg N, 2kg P2O5, 8kg K2O, 2kg Ca, 1,5 kg MgO. Stosuje się obornik, gnojowicę, zielone rośliny na przyoranie, komposty, słomę 5-6 ton (trzeba dodać więcej azotu ok. 5okg na 1 tonę słomy najczęściej w postaci mocznika). 30-40 ton/ha obornika. Gnojowica zawiera mało fosforu a dużo potasu. Obornik przyorany w jesieni nie na wiosnę bo jest przesuszenie gleby. Obornik przyorany orką średnią i potem zimowa ale w praktyce tylko stosuje się jedną do 30 cm. Nawozy zielone najlepiej motylkowe po zbożach orka i poplon: gorczyca, łubin i na jesieni przyorywujemy. Nawozy zielone odpowiadają ok. 10 t obornika. Gnojowica bezpośrednio na ścierń, we wrześniu przed zimową orką można też w zimie jeśli nie ma grubej okrywy śnieżnej.

Mechaniczna uprawa (po zbożach): podorywka, bronowanie, zespół uprawek pożniwnych, nawozy organiczne, orka zimowa. W praktyce obornik daje się później i stosuje jedną orkę. Na wiosnę ważne jest zatrzymanie wody w glebie. Nie wolno wykonywać orki na wiosnę. Powierzchnia gleby rozdrobniona ale nie rozpylona. Bardzo wrażliwe na zaskorupienie gleby. Górna warstwa gleby rozdrobniona, dolna zagęszczona - lepsze podsiąkanie wody. Czasem stosuje się wały kruszące po siewie wał gładki.

Nawozy mineralne: zależy czy były stosowane nawozy organiczne. Dawki fosforu zależnie od kompleksu i zawartości składnika w glebie od 30-120 kg/ha, potasu 40-250 kg/ha. Technika stosowania P2O5, K2O: na glebach zwięzłych (najlepszych) najlepszych jesieni: jeśli stosujemy wiosną to jak najwcześniej aby upłynęło jak najwięcej czasu między wysiewem nawozów a siwem buraków. Nasiona bardzo wrażliwe na duże stężenie roztworu glebowego. Najlepiej odstęp ok. 2 tyg.

Nawożenie azotem: zależnie od kompleksu i zawartości składnika w glebie od 60-160 kg/ha. Najlepiej na wiosnę przed siewem, mieszamy z glebą na glebach ciężkich. Większe dawki dzielimy - 70% przed siewem, resztę głównie po przerywce. Młode rośliny wrażliwe na porażenie nie stosujemy rano (rosa). Najlepiej popołudniu. NPK, należy odpowiednio wcześnie stosować żeby stężenie nawozów nie powodowało uszkodzenia nasion (młode wrażliwe na opażenia) Owocem buraka są kłębki. Teraz sieje się nasiona jednokiełkowe.

Siejemy w międzyrzędzia 42,5-50 cm zależy to jaki mamy kombajn do zbioru. Siejemy Siewnikiem punktowym. Nasiona są otoczkowane. Są tam fungicydy, nawozy, substancje stymulujące wzrost. Daje to precyzyjny siew. Siejemy co 6, 9,15,18, 21 cm o tym decyduje rolnik.

Ilość wysiewu zależy od:

1. Jakość materiału siewnego.

2. Wilgotność gleby.

3. Przygotowanie gleby (jakość) - lepsze przygotowanie wysiewamy mniej.

4. Doświadczenie rolnika (brak doświadczenia siejemy więcej, nadmiar można usunąć).

1 jednostka siewna - opakowanie zawierające 100000 nasion. Górna granica siewu ponad 3 jednostki.

Termin siewu: II połowa kwietnia, 20-30IV, w Małopolscy do 20 IV, góry do 5 V.

Głębokość siewu: otoczkowane 2-4 cm, genetycznie jednonasienne preparowane 2 cm. Wschody uzależnione są od wilgotności gleby, temp.

Pielęgnacja: zaczyna się od momentu siewu. Po siewie o przed wschodami niszczymy skorupę i chwasty - lekki wał kolczasty, wal strunowy. Po wschodach opielamy międzyrzędzia - gęsiostopki. Buraki 4-6 liści wykonujemy zabieg regulujący obsadę (przejeżdża się w poprzek i niszczy część roślin, wyrywka lub przecinka - pojedynkuje).

Pielęgnowanie: od siewu do czasu kiedy liście buraka zakryją glebę upływa ok. 60 dni. Należy zatem wykonać zabiegi pielęgnacyjne, których celem jest poprawa warunków wschodów, utrzymanie pola w stanie wolnym od chwastów, uformowanie końcowej obsady oraz walka z chorobami i szkodnikami.

Zabiegi pielęgnacyjne obejmują:

l.Niszczenie skorupy glebowej (brona kolczatka, brona posiewna).

2.Spulchnianie międzyrzędzi (pielnik kilkakrotnie).

3.Zwalczanie chwastów, chorób chorób szkodników.

4. Przerywka(w razie potrzeby). Obecnie coraz większe znaczenie przywiązuje się do chemicznego zwalczania chwastów w zasiewach. Herbicydy można stosować przed siewem w czasie siewu lub 1-3 dni po siewie oraz po wschodach roślin.

Choroby i szkodniki są szkodliwe szczególnie w okresie wegetacji a szczególnie w okresie od kiełkowania do wytworzenia 8 liści.

Choroby: zgorzel siewki - powodowany przez różne grzyby atakujące rośliny od pojawienia się kiełka do wykształcenia 4 liści właściwych. Porażenie roślin gliną. Mączniak rzekomy - atakuje we wczesnej fazie rozwojowej, porażone liście karłowacieją grubieją i giną. Chwaścik buraka - grzyb poraża liście, przy dużym nasileniu nekroza liści może obejmować 50% ich powierzchni. Porażone liście obumierają. Dużemu nasileniu choroby towarzyszy przerost epikrotylu i spadek plonu i zawartości cukru. Kędzierzawka płaszczyńcowi - choroba wirusowa. Żółtaczka wirusowa i siateczkowa - wywołane przez wirusy przenoszone przez owady. Występowanie chorób zapobiega się zwalczając płaszczyńca burakowego oraz mszyce tumielowo - burakową i brzoskwiniowo - ziemniaczaną.

Szkodniki: drobnica burakowa - chrząszcz długości 1-1,8mm, żeruje na siewkach od fazy kiełkowania do fazy 4 liści, atakuje korzenie i liście siewek, może całkowicie zniszczyć plantacje; pchełki - żerują na bardzo małych roślinach, pod powierzchnią gleby, na kilkach, a po wschodach na liściach rośliny; śmietka ćwiklanka - larwy żerują na liściach i wyjadają miękisz blaszki liściowej w której tworzą długie korytarze. Są bardzo żarłoczne i w krótkim czasie mogą zniszczyć liście roślin które giną. Inne: pątnik burakowy, skoczogonki, mszyce, płaszczyniec burakowy, omarlice, krocionóg krwawo plany, drutowce.

Zbiór: jest uzależniony od rozpoczęcia i przerobu przez cukrownie .Zbiega się on na ogół z dojrzałością korzeni, która objawia się zahamowaniem wzrostu korzeni, zmianą barwy na żółtozielone i wygięciu blaszki liściowej ku spodowi. Ręcznie lub kombajnami jedno lub wielorzędowymi (6 rzędowe).

Zbiór korzeni składa się z 3 faz:

1. Obcięcie liści z epikotylem.

2. Wykopanie korzeni.

3. wywiezienie z pola. Korzenie po ogłowieniu nie powinny pozostawać w ziemi, gdyż tracą wartość technologiczną, szybko zmniejsza się w nich zawartość cukru a zwiększa zawartość składników mineralnych utrudniających krystalizację sacharozy.

BURAK PASTEWNY

Powierzchnia upraw zmniejsza się.

Wymagania klimatyczne i glebowe: większe wymagania wodne niż burak cukrowy, a także potrzebują więcej ciepła wiosną i jesienią. W miesiącach letnich gromadzeniu plonu sprzyja jednak pogoda nieco chłodniejsza niż dla buraka cukrowego. Liście buraka pastewnego wytrzymują mrozy do -6°C, korzenie przemarzają już w temp. -4°C. Najbardziej wrażliwe na niedobory wody są korzenie buraków wielcowatych i owalnych, jajowatych silnie wyrastających z ziemi. Odmiany tych grup (pastewne i pastewno-cukrowe) nie zaleca się uprawiać w rejonach o dłuższych okresach suszy (Pas Wielkich Dolin). Burak potrzebuje 7oomm równomiernie rozłożonego opadu. Odmiany o korzeniach mniej zasobnych w s.m. wystających znacznie ponad powierzchnię (typ pastewny) wymagają gleb wilgotniejszych, mogą to być gleby o płytszej warstwie ornej. Buraki cukrowo - pastewne o korzeniach bardziej rozgałęzionych powinny być uprawiane na glebach głębszych. Buraki uprawia się na glebach żyznych, zasobnych w próchnicę i skadniki mineralne, o PH 6,5-7. Najlepsze plony na kompleksach pszennych i żytnich bdb (kl. I-III).

Przedplon uprawa roli: rozpoczyna rotację w zmianowaniu, jest uprawiany na oborniku i obficie nawożony nawozami mineralnymi. Pozostawia gleby w wysokiej kulturze i czystą ze względu na stosowane intensywne zabiegi pielęgnacyjne. Najczęściej przedplonem są: zboża (pszenica i jęczmień oraz żyto i owies na glebach kompleksu 4). Zboża są dobrym przedplonem, gdyż po ich zbiorze w sierpniu pozostaje dużo czasu na staranną uprawę roli i wykonanie prawidłowego zespołu uprawek pożniwnych. Po zbożach można uprawiać fitosanitarne (mątnikobójcze) odmiany roślin międzyplonowych jak gorczyca, biała rzodkiew oleista czy facelia. Dobrym przedplonem jest kukurydz jeśli nie stosowano dużych dawek herbicydów triazynowch. Zły to burak cukrowy oraz pozostałe rośliny korzeniowe a także rzepak.

Uprawa roli:

1. System plużny - orka pługiem odkładnicowym i uzupełnione szeregiem czynności doprawiających rolę.

2. System bezorkowy (uproszczony) - pług zostaje zastąpiony narzędziami spulchniająco - kruszącymi np. kultywator o łapach sztywnych, głębosz.

3. Siew bezpośredni - od zbioru przedplonu do siewu buraka nie stosuje się żadnych zabiegów uprawowych.

Prowadzi się mechaniczną walkę z chwastami przy pomocy herbicydów o działaniu totalnym. Zespół uprawek zależy od przedplonu. Po zbożach podorywka. Jeśli jest zbyt niski odczyn gleby to przed podorywka stosujemy wapnowanie. Pod podorywkę stosujemy obornika ale nie wapnuje się wtedy gleby. Jesienią przed orką średnią pokrywającą obornik lub orką przedzimową stosuje się nawozy fosforowe i potasowe. Orkę przedzimową nie należy stosować późną jesienią przy nadmiernej wilgotności gleby. Nadmierne wyskibianie roli trudne jest do wyrównania wiosną ponadto pogarsza wschody roślin buraka. Na wiosnę: włókowanie bądź bronowanie. Następnie wysiewa się nawozy azotowe spulchnia się rolę na głębokość 6-8 cm. Głębiej jeżeli fosfor i potas stosujemy na wiosnę. Aby zapewnić zwięzłość spulchnionej warstwie roli oraz dobre podsiąkanie, stosuje się wałowanie wałem pierścieniowym, kolczastym bądź strunowym a następnie spulchnia warstwę za pomocą brony średniej. Narzędzia można ze sobą łączyć.

Nawożenie: plon 10 t buraka pastewnego pastewnego odpowiednią masą liści pobiera ok. 3okg N, 10 kg P2O5 i 50kg K2O, 6kgMgO, 7kg CaO. Podstawowym nawożeniem jest obornik. Obornika nie należy stosować wiosną gdyż wykorzystanie składników pokarmowych jest niewielkie, ponadto powstają korzenie rozwidlone. Źródłem substancji organicznej są także nawozy zielone. Gnojowicę stosuje się wczesną wiosną. Pod buraka można stosować także kompost. Współczynniki zapotrzebowania w zależności od zawartości w glebie skł. przyswajalnych: fosfor 0,6-3,5, potas 0,5-2, magnez 0,5-2. Poziom nawożenia azotem zależy od indywidualnej reakcji odmian. Odmiany cukrowo- pastewne o wysokiej zawartości s.m. reagują zwyżką plonów do poziomu nawożenia 140-160kg N/ha. Dawki pod plenne mogą być wyższe 160-180 kg N/ha. Na ogół wysiewa się ok. lookg N/ha przedsiewnie a pozostałą część głównie po wykonaniu przerywki w fazie 2-6 liści. Dawki nawozów fosforowych i potasowych są podawane jak pod burak cukrowy i w zależności od zasobności gleby wynoszą 30-100 P2O5 oraz 30-160K20.

Materiał siewny: siew powinien być możliwie najwcześniejszy aby zapewnić roślinom wegetacje przez min. 180 dni. Przy wyborze terminu siewu należy brać pod uwagę temp. Gleby w warstwie ornej - min. 6°C i odpowiednią wilgotność. Burak pasetwny powinien być wysiewany po cukrowym. Okres siewu II i III dekada kwietnia, w rejonach o późnej wiośnie do końca I dekady maja. Materiałem siewnym buraka są owoce zwane kłębkami. Kłębki aktualnie uprawianych odmian buraka pastewnego są wielonasienne lub genetycznie jednonasienne. Uszlachetnioną formą materiału siewnego są kłębki otoczkowane. Sposób siewu zależy od formy materiału siewnego. Kłębki wielonasienne wysiewane są wyłącznie Siewnikiem rzędowym a genetycznie jednokiełkowe precyzyjnym. Kłębki wielonasienne wysiewa się i8-25hg/ha a genetycznie jednonasienne wysiewane Siewnikiem precyzyjnym w zależności od MIN odległości między kłębkami w rzędzie i od rozstawy rzędów wynosi ok. 6kg/ha (rozstaw rzędów 50cm, siew co 6-9 cm). Głębokość otoczkowane 3-5 cm, wielonasienne 2-4 cm, nie otoczkowane możliwie płytko na głębokości ok. 2-3 cm, w warstwie gleby zapewniającej dobre podsiąkanie wody.

Pielęgnowanie: od siewu do czasu kiedy liście buraków zakrywają glebę ok. 60 dni. Należy wykonać zabiegi pielęgnacyjne, poprawiające warunki wschodów, utrzymanie pola wolnego od chwastów, uformowanie końcowej obsady oraz walka z chwastami i szkodnikami. Gdy kłębki wielonasienne wysiewa się Siewnikiem rzędowym wtedy na lha wschodzi 6oo-8ootys. szt. Jeśli nasiona wysiewamy Siewnikiem punktowym co 6 cm a rozstaw rzędów wynosi 50 cm na lha otrzymujemy 333tys. roślin co przy PZW 35-75% pozwala uzyskać 120-250 tys. zeszłych roślin, natomiast przy siewie co 9 cm uzyskamy 90-130 tys zeszłych roślin. Za zbyt niską uważa się obsadę ok. 40 tys. roślin/ha a za średnie 5O-6otys. roślin. Przy dużej ilości zeszłych roślin przerywkę przeprowadza się mechanicznie pielnikiem w poprzek rzędów. Noże pielnika wycinają rośliny w rzędzie na odcinku 15-15 cm pozostawiając 7-10cm rzędu z rosnącymi roślinami. Podczas przerywki ręcznej pozostawia się 1 najsilniejszą roślinę w danym punkcie. W wypadku siewów rzędowych przerzedzenie powinno być wykonane w fazie 2-4 liści natomiast przy siewach rzędowych przerywkę wykonujemy później w fazie 4-6 liści. Herbicydy: przed siewem: jednoliścienne, owies głuchy - Awedex; po siewie: Dominator 1,5-2 l, Rodeo 1,5-2 l, Runda + Adbios 1-1,5 + 1,5 l, Agil 0,5-o,8L, Fokus.

Choroby: najwcześniej występuje zgorzel siewek, powodowana przez grzyby. Porażone rośliny giną. Czynnikiem potęgującym występowanie tej choroby jest duża luzność gleby.

Szkodniki: drobnica burakowa, pchełki, Mietka. Insektycydy - zaprawy: Gruber 64g, Gaucho, Mesurol.

Zbiór: Burak pastewny odznacza się dużą wrażliwością na jesienne przymrozki. Jego zbiór należy przeprowadzić w terminie wcześniejszym od buraka cukrowego tj. w pierwszej połowie października. Straty z powodu wadliwego przechowywania mogą dochodzić do 30-40% plonu wyjściowego. Najwcześniej zbiera się odmiany o najmniejszej zawartości s.m. w korzeniach a więc odmiany pastewne typowe, później zbiera się burki odmian cukrowo-pastewnych o większej zawartości s.m. i mniej wrażliwych na przymrozki.

Zbiór mechaniczny jest możliwy wyłącznie przy formach cukrowo-pastewnych. Stosuje się maszyny służące do zbioru buraka cukrowego. Odmiany typowo pastewne zbiera się ręcznie. Najkorzystniejsza temp. przechowywania 2-4°C.

CYKORIA

Wymagania klimatyczne i glebowe: dobrze dostosowana so warunków Polski. Młode rośliny znoszą krótkotrwałe przymrozki -4°C, ale wykształcone korzenie są bardzo wrażliwe na jesienne przymrozki. Wiosenne chłody wstrzymują wzrost cykorii i powoduje występowanie pośpiechowatości. Dobre plony uzyskuje się na glebach odpowiednich dla buraka cukrowego częściej uprawia się cykorię na glebach kompleksu żytniego bdb i db. Na glebach słabszych plony cykorii ograniczają niedobory wody. Korzenie są wtedy drobne, cienkie i rozgałęzione. Gleby ciężkie i wilgotne powodują tzw. kawerny.

Przedplon i uprawa roli: najlepszy przedplon to gatunki, które wcześnie są zbierane co umożliwia staranną uprawę roli i wyeliminowanie znacznej ilości chwastów. Dobry przedplon to ziemniaki, zboża i inne okopowe. Nieodpowiednie to głównie wieloletnie (lucerna, koniczyna), po których obserwuje się przesuszenie gleby i dużą ilość szkodników glebowych. Uprawa roli jest podobna jak pod inne rośliny okopowe.

Nawożenie: długi okres wegetacji oraz duża masa plonu gromadzonego w korzeniach i liściach powoduje, że cykoria ma duże wymagania pokarmowe. Z plonem 40 t korzeni i odpowiednią ilością liści pobiera ok. 170 kg N, 52 kg P2O5 i 186 kg K2O i 86 kg CaO. Korzystnie reagują na nawożenie obornikiem w ilości 20-3Ot/ha. Uzupełnienie mineralne powinno wynosić 60-90 kg N, 60-80 kg P2O5, 110-120 kg K2O a stosunek N:P:K na glebach zasobnych 1:0,4:1,2 a uboższych 1:0,7:2. Zbyt duże dawki azotowych i fosforowych powodują zmniejszenie liczby roślin, obniżając zawartość insuliny oraz powodują duże ilości kawerny.

Siew: termin siewu II dekada kwietnia do I dekady maja. Siewnikiem rzędowym na głębokości 1-1,5 cm wysiewa się 4-5 kg nielupek najczęściej z balastem w rozstawie rzędów 35-40 cm. Można stosować siew pasowo-rzędowy. Obsada 165-250 tys./ha.

Odmiany cykorii: Połanawikka, Kujawska.

Pielęgnacja: okres od siewu do zakrycia międzyrzędzi trwa 65-75 dni.

Pierwsze zabiegi pielęgnacyjne to niszczenie wschodzących chwastów jeszcze przed wschodem roślin, które w korzystnych warunkach pojawiają się po 8-14 dniach. Bronowanie po 5 dniach i powtarzać kilkakrotnie. Bronowanie w poprzek rzędów gdy są w fazie dwóch listków skutecznie przerzadza rośliny i ułatwia przerywkę. Po wschodach chwasty w międzyrzędziach niszczy się pielnikiem. Przerywka najwcześniej najwcześniej w fazie 2-3 liści, najpóźniej najpóźniej w fazie 4 liści. Przy polowej zdolności wschodów 40-50% liczba zeszłych roślin wynosi ok. 1,0 mln/ha z czego należy usunąć 750-850 tys. szt. Przecinka za pomocą pielnika stosowanego w poprzek rzędów. Odległość noży taka aby wycinały rośliny z odcinka 10 cm długości pozostawiając 5 cm rzędu.

Herbicydy: Kerb 2-3 kg przedsiewnie, Treflan 2,5-3,5l, Triflorotox 1,25-1,75l, przdsiewnie.

Choroby: zgorzel siewek zapobieganie polega na zaprawianiu nasion (preparaty jak do buraka). Mączniak prawdziwy -preparaty: Starka 2-4kg/ha lub Tlawal 2-2,5 L/ha. Zbiór: ścinanie liści ogławiaczem wraz z 1-2 cm główką. Korzenie wyorywuje się pługiem bez odkładnicy lub wyorywaczami używanymi do buraka cukrowego.

MARCHEW PASTEWNA

wymagania klimatyczne i glebowe: mało wrażliwa na niskie temp. Reaguje ujemnie na niedobory wilgoci w okresie kiełkowania nasion, pobierają 130-180% w stosunku do swojej masy. W okresie wschodu jest najodporniejsza z wszystkich roślin okopowych. Wysokie wymagania do właściwości fizycznych gleby i jej kultury. Najlepsze to kompleks żytni bdb. Źle rośnie na glebach zbyt suchych i nadmiernie wilgotnych. Optymalne PH 5,5-6,5. Agrotechnika: przedplon to zboża a uprawa taka sama jak pod okopowe korzeniowe.

Nawożenie: duże potrzeby pokarmowe. Plon 10t korzeni i liści zawiera 15-25 kg N, 5,5-8,5 kg P2O5, 70-100 kg K2O, 3,5-4,5 kg MgO i 20-30 kg CaO. O wysokości nawożenia fosforowego decyduje zasobność w te składniki. Na glebach zasobnych dawki 60 hg P2O5 oraz 80-100 kg K2O a o malej zasobności 80-120 kg P2O5 oraz 120-160 N2O. Nawożenie azotem nie powinno przekraczać 100kg/ha. Odmiany: żółty korzeń: Granum, Łebo; czerwony: Krystyne. Na 1ha wysiewa się 3-5 kg otartych niełupek. Rozstaw rzędów 30-35 cm i odległość roślin w rzędzie 10-15 cm co zapewnia 190-334 tys/ha.

Mechaniczna uprawa wymusza rozstaw 42,5-45cm.

Termin siewu w całym kraju III dekada marca, I dekada kwietnia. Głębokość siewu i-i,5cm. Marchew zachwaszcza się bardzo łatwo ponieważ zakrycie międzyrzędzi następuje dopiero po 60 dniach.

Podstawowym zabiegiem jest niszczenie skorupy glebowej przez bronowanie, które również niszczy chwasty. Po wschodach marchwi stosujemy spulchnianie międzyrzędzi. Przerywkę przeprowadza się gdy rośliny mają 3-4 liście właściwe. Pielęgnację marchwi obecnie upraszcza się dzięki stosowaniu herbicydów. Treflom 3,5-4l, Race 2-3l, Afolon 1,5-2 kg.

Choroby: zgorzel siewek, pstra karłowatość marchwi - hamuje wzrost liści, mszyca marchwiowa andulacyjna, połyśnica marchwiowa - żeruje w korzeniu drążąc w nim kanały.

Zbiór: w drugiej połowie października, poprzez wyoranie korzeni razem z liściami a następnie ogławia się pozostawiając 2 cm ogonki liściowe. Odpowiednia temp. przechowywania o-2°C, wilgotność 95%.

BRUKIEW I RZEPA

klimat chłodny i zimny. Nadmierna? zdolność pobierania soli pokarmowych, PH 5,4-7,2. Znosi przymrozki do -6 -8°C. Gleby piaszczyste gliniaste. Wymagają dużo wody. Agrotechnika: po zbożach w plonie głównym lub wtórnym jako międzyplon ścierniskowy. Zły przedplon to rośliny z rodziny krzyżowych. Uprawa roli pod brukiew taka sama jak pod okopowe. Odmiany: brukiew: Koszubina, Nadmorska (jadalne). Rzepa: Rogowina. Ilość wysiewu (brukiew): 2-3 kg, głębokość 1-1,5 cm. Rozstaw rzędów 42-50 cm. Rzepa: 3-4 kg, głębokość 1,5-2 cm, rozstaw 30-35 cm. Zbiór: ręcznie pod koniec października i na początku listopada.

---