Uraz:
- zadziałanie na organizm zewnętrznego czynnika wywołującego anatomiczne i czynnościowe zmiany miejscowe lub ogólne
-charakter mechaniczny, fizyczny, chemiczny
- pośredni lub bezpośredni
- ostry lub przewlekły
- działanie jednorazowe lub jako mikrourazy
ZŁAMANIA
Złamanie:
- całkowite przerwanie ciągłości kości
Podział ze względu na mechanizm urazu:
- na skutek zgięcia (trzony długie)
- na skutek skręcenia (obie części kości są zrotowane)
- na skutek przesunięcia (głównie szyjka kości ramiennej i udowej)
- na skutek rozerwania ( złamania awulsyjne w osteoporozie)
Podział ze względu na przebieg szczeliny:
- skośne
- poprzeczne
- spiralne
- wieloodłamowe
Inny:
- złamania patologiczne (osteoporoza, wrodzona łamliwość kości)
- typu „zielonej gałązki” (brak przerwania okostnej)
- zaklinowane
- otwarte
I stopnia- od wewnątrz
II stopnia- od zewnątrz, uszkodzenie tkanek miękkich
III stopnia- od zewnątrz, zakażenie, martwica
- zamknięte
- proste/ złożone (miednica)
- przewlekłe (mikrourazy)
- wielo- / jednoodłamowe
- jednoodłamowe przemieszczeniem lub bez
- powikłanie/ niepowikłane
Objawy:
- patologiczna ruchomość stawów
- nieprawidłowe ułożenie
- trzeszczenie odłamków kostnych
- obrzęk
- ból
- krwawienie, krwiak
Gojenie się złamań:
- 6-8 godz. - krzepnięcie i organizacja krwiaka w miejscu szczeliny złamania
- 2-3 tyg. - pojawienie się tkanki ziarninującej
- 2 m-ce- zrost włóknisty, tzw. kliniczny
- 3-4 m-ce- zrost właściwy
Bezczynność ruchowa:
- pozycja leżąca
Spadek ciśnienia hydrostatycznego krwi
Zmniejszenie siły ucisku działającej wzdłuż osi długiej kości
Spadek tempa przemian energetycznych
- 2-3 dzień
Największe zmiany w gospodarce wodno- elektrolitowej
Spadek napięcia naczyń pojemnościowych
- 6-7 dzień
Wzrost wydalania z moczem elektrolitów i azotu
Wzrost krzepliwości krwi
-8-14 dzień
Spadek liczby erytrocytów
Zaburzenia mechanizmów usuwania ciepła z organizmu
- miesiąc
Wzrost wydalania jonów wapnia z moczem (hiperkalcuria)
Demineralizacja kości
Spadek poziomu wydolności fizycznej
Zmniejszenie kurczliwości serca
Spadek pojemności minutowej
Spadek frakcji wyrzutowej
Zwiększenie ilości skurczów serca w spoczynku
Spadek ciśnienia tętniczego krwi
Spadek objętości krwi
Zmniejszenie wentylacji płuc
Zaniki mięśni
Stany lękowe
Zaburzenia emocjonalne
Tendencje do zakrzepów i zatorów
Skutki unieruchomienia:
- warunkiem zachowania zdrowia jest równowagi między aktywnością ruchową a spoczynkiem, pozycją leżącą a pionową
- zastój żylny, obrzęk
- zrosty prowadzące do przykurczów
- odwapnienie i zmiany w strukturze kości
- zmiany ogólnoustrojowe
Zadania fizjoterapii:
- nauczenie chorego odciążania okolic narażonych na odleżyny
- zapobieganie zastojom i zakrzepom
- profilaktyka przeciw zapaleniu płuc
- zapobieganie zanikom mięśniowym
- utrzymanie pełnego zakresu ruchomości w wolnych stawach
- kontrola ukrwienia i czucia powierzchownego
- przygotowanie do chodzenia o kulach
Po zdjęciu opatrunku gipsowego:
- usunięcie zaburzeń i powikłań powstałych w wyniku unieruchomienia
- zmniejszenie skutków urazu
- przywrócenie sprawności funkcjonalnej lub ich kompensacja
- przeciwdziałanie obrzękom
SKRĘCENIA
Skręcenie:
- przekroczenie fizjologicznego zakresu ruchu w stawie
- uszkodzenie torebki stawowej, więzadeł, chrząstki stawowej, niekiedy uszkodzenie fragmentów kostnych
I° - naciągnięcie torebki i więzadeł
II° - rozerwanie torebki stawowej
III° - rozerwanie torebki stawowej i więzadeł
IV° - oderwanie więzadeł z fragmentem kostnym (awulsja)
Objawy:
- ostry ból w okolicy stawu-ogranicza jego ruchomość,
- rozległy obrzęk i krwawy wylew w miejscu naderwanych włókien oraz śródstawowy wysięk
ZWICHNIĘCIA
Zwichnięcie:
- uszkodzenie, w którym dochodzi do chwilowej bądź trwałej utraty kontaktu powierzchni stawowych
- przemieszczenie kości w torebce stawowej lub całkowite wyciągnięcie z niej kości
- może towarzyszyć uszkodzenie struktur wewnątrzstawowych (więzadeł, chrząstki, łąkotek) oraz naciągnięcie bądź rozerwanie torebki stawowej
Objawy:
ból (spoczynkowy lub przy ruchach)
obrzęk ("opuchlizna")
zasinienie (wylewy krwi)
patologiczne zwiększenie zakresu ruchów (palec zgina się w drugą stronę)
STŁUCZENIE
Stłuczenie:
- ograniczone uszkodzenie spowodowane urazem bezpośrednim
Objawy:
- przerwanie lub naderwanie więzadeł
- wylewy
- ból
- patologiczne ruchy w stawie
URAZY I USZKODZENIA KOŃCZYN GÓRNYCH
ZŁAMANIE OBOJCZYKA
- spowodowane urazem pośrednim lub bezpośrednim
- najczęściej przy upadku na odwiedzioną rękę
- często u dzieci złamanie typu „zielonej gałązki”
- rzadko powikłania w postaci uszkodzenia splotu barkowego, tętnicy podobojczykowej, opłucnej
- najczęściej dotyczy środkowej części obojczyka
- przemieszczenie odłamu przyśrodkowego ku górze, a odłamu obwodowego ku dołowi
ZŁAMANIE ŁOPATKI
- spowodowane urazem bezpośrednim
- połączone ze złamaniem żeber, kręgosłupa , zwichnięciem stawu barkowego
ZWICHNIĘCIA STAWU BARKOWO- OBOJCZYKOWEGO
- na sutek upadku na barku lub wyprostowaną kończynę
- rozerwanie więzadła
- obojczyk do góry
- łopatka na dół
ZWICHNIĘCIA STAWU MOSTKOWO- OBOJCZYKOWEGO
- uraz bezpośredni
- przemieszczenie końca obojczyka do przodu/ do góry
ZWICHNIĘCIA STAWU RAMIENNEGO
- na skutek upadku na odwiedzone ramię lub przy gwałtownym uniesieniu za kończynę bez rotacji zewnętrznej
- głowa kości ramiennej przerywa torebkę stawową
- zniekształcenie obrysów stawu
- wystawanie wyrostka barkowego
- brak głowy kości ramiennej w panewce
ZŁAMANIE KOŚCI RAMIENNEJ
- w obrębie głowy kości ramiennej- ze zwichnięciem stawu ramiennego
- w obrębie guzka większego- uraz bezpośredni, złamanie wieloodłamowe, awulsja
- w obrębie szyjki- osteoporoza
- w obrębie trzonu- uraz pośredni lub bezpośredni z ruchem skrętnym
- w obrębie nadkłykci- upadek na wyprostowaną rękę
ZWICHNIECIE STAWU ŁOKCIOWEGO
- na skutek upadku na wyprostowaną rękę
- połączone z uszkodzeniem torebki stawowej, więzadeł, złamaniem
- przednie lub tylne
ZŁAMANIE KOŚCI PRZEDRAMIENIA
- w obrębie wyrostka łokciowego- uraz bezpośredni, upadek na zgięty łokieć
- w obrębie głowy, szyjki kości promieniowej- uraz bezpośredni na odwiedzione ramię
- nadwichnięcie głowy kości promieniowej- przy pociągnięciu
- w obrębie trzonu kości łokciowej- ze zwichnięciem głowy kości promieniowej (typ Monteggie)
- w obrębie dalszej nasady kości promieniowej (typ Collesa)
- uszkodzenie dalszej nasady kości promieniowej
- brzeżne złamanie kości promieniowej (Bartona)- złamanie szoferskie
- złamanie podstawy i kości śródręcza- typ bokserski
- w obrębie palców
PRZYKURCZ ISCHEMICZNY VOLKMANA
- zespół ciasnoty przedziałów powięziowych
- powikłanie nadkłykciowego złamania kości ramiennej
- przyczyny: krwiaki, obrzęki, ucisk
Powstaje:
- niedokrwienie
- niedotlenienie
- upośledzenie zgięcia w wyniku kurczu tętnicy ramiennej
- zawał mięśnia przedramienia
Objawy w kończynie górnej:
- obumieranie mięśni
- uszkodzenie nerwów rdzeniowych
- okres wczesny- dłoniowe przywiedzenie nadgarstka, sinica palców, ból
- okres późny- zgięcie palców, nieruchomy kciuk w pronacji, łokciowe ustawienie dłoni
Objawy w kończynie dolnej:
- ból w łydce przy zgięciu grzbietowym stopy
- ból w łydce przy zgięciu podeszwowym palców
- stopa blada, sina, zimna
- stopa końska z tendencją do szpotawości
Leczenie przykurczu:
- bierne
- redresje palców i nadgarstka
- czynne w stawie kolanowym i barkowym
- mobilizacje i manipulacje w stawach nadgarstka i palców
- masaż wirowy
- terapia zajęciowa
- zaopatrzenie ortopedyczne
- fizykoterapia
ZESPÓŁ SUDECKA
- obumieranie tkanek okołostawowych ograniczające ruch w stawie ze zmianami dystroficznymi tkanek miękkich plamistym zanikiem struktury kostnej
- powikłanie po złamaniach
- przebiega w 3 okresach: ostry, dystrofii i zaniku
Leczenie:
- okres ostry- zmniejszenie bólu, leczenie ułożeniowe, ćwiczenia synergistyczne, czynne, kontralateralne, leczenie zimnem
- okres dystrofii- leczenie ciepłem, masaże
- okres zaniku- ćwiczenia czynne z oporem
Staw rzekomy:
- brak zrostu kostnego pomimo unieruchomienia
- typy:
biologicznie czynne (witalne)
biologicznie nieczynne (awitalne)
- objawy:
patologiczna ruchomość lub sprężynowanie
obrzęk
wzrost ciepłoty
upośledzenie czynności kończyny
- przyczyny:
brak lub niewłaściwe unieruchomienie
przedwczesne zdjęcie opatrunku
URAZY I USZKODZENIA KOŃCZYN DOLNYCH
URAZY MIEDNICY
- na skutek urazu bezpośredniego (zgniecenie) lub pośredniego (kok, uraz komunikacyjny)
- złamanie awulsyjne
- złamanie dna panewki
- złamanie kości guzicznej
ZWICHNIĘCIE STAWU BIODROWEGO
- tylne- przy przywiedzeniu, zgięciu i rotacji wewnętrznej
- przednie- nadmierny wyprost i rotacja zewnętrzna uda
łonowe- górne, głowa przed panewką
zasłonowe- dolne, głowa poniżej panewki
kkd w odwiedzeniu, wyproście, rotacji wewnętrznej
ZŁAMANIE SZYJKI KOŚCI UDOWEJ
- w osteoporozie
- odwiedzeniowe zaklinowane
- przywiedzeniowe z przemieszczeniem odłamów
- wieloodłamowe
- podłonowe (najgorsze), przezszyjkowe, przykrętarzowe
ZŁAMANIE TRZONU KOŚCI UDOWEJ
- uraz bezpośredni lub pośredni
- wieloodłamowe
ZWICHNIĘCIE / SKRĘCENIE STAWU KOLANOWEGO
- uszkodzenie więzadeł krzyżowych pobocznych
- uszkodzenie łąkotek (złamanie, zwichnięcie, pęknięcie)
ZWICHNIĘCIE / SKRĘCENIE STAWU KOLANOWEGO
- uraz bezpośredni
- poprzeczne
- skośne
- spiralne
- uszkodzenie dolnych nasad
SKRĘCENIE STAWU SKOKOWEGO
ZŁAMANIE KOSTKI
Powikłania urazów:
- stawy rzekome
- zrost odłamów z przemieszczeniem
- zrosty w patologicznym ustawieniu
- niestabilność stawów
- niezborność i zaburzenia w obrębie stawów
- utrwalone przykurcze
- ograniczenie ruchomości
- zesztywnienie stawów
- późne odkształcenia i zmiany zwyrodnieniowe w stawach
- zwapnienie okołostawowe
- zmiany neurotroficzne
FIZJOTERAPIA W TRAUMATOLOGII I ORTOPEDII
URAZY W OBRĘBIE KOŃCZYN
__________________________________________________________________________________
7
__________________________________________________________________________________
psarna@interia.pl