Przedmiot:

Pedagogika specjalna - niepełnosprawność sensoryczna

Autor programu:

Dr hab. Kazimiera Krakowiak, prof. KUL (wykłady)

Mgr Aleksandra Borowicz (ćwiczenia)

Rok studiów:

III. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Semestr:

V. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Egzamin/zaliczenia:

po semestrze . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Formy zajęć:

Wykład

Seminarium/Konwersatorium

Ćwiczenia/Warsztaty

.. . . . .. 30. . . . . . . godz.

. . ........... . . . . . . . godz.

. .. . . . .30 . . . . . . godz.

I. Założenia i cele:

Celem przedmiotu jest zapoznanie studentów z podstawowa wiedzą z zakresu trzech subdyscyplin pedagogiki specjalnej - surdopedagogiki, tyflopedagogiki i surdotyflo- pedagogiki oraz uwrażliwienie ich na specyfikę problemów psychopedagogicznych, które dotyczą osób z dysfunkcjami sensorycznymi.

Celem wykładów jest przekazanie najważniejszych wiadomości o funkcjonowaniu i rozwoju osób z uszkodzeniami słuchu i wzroku oraz o podstawowych zasadach i głównych metodach ich rehabilitacji pedagogicznej i edukacji.

Celem ćwiczeń jest przygotowanie studentów do rozumienia i pedagogicznej analizy diagnozy dotyczącej uszkodzeń analizatorów wzrokowego i słuchowego oraz do projektowania form wsparcia dla osób niesłyszących i słabo słyszących, niewidomych i słabo widzących oraz głuchoniewidomych.

Student powinien umieć nazywać, kategoryzować, definiować i opisywać zjawiska związane z uszkodzeniami słuchu i wzroku. Powinien również osiągnąć umiejętność analizy i interpretacji specjalnych potrzeb rehabilitacyjnych i edukacyjnych osób z tymi rodzajami niepełnosprawności.

II. Warunki i formy zaliczenia przedmiotu:

Ćwiczenia - zaliczenie z oceną na podstawie aktywnego uczestnictwa w zajęciach. Wykład - egzamin ustny po uzyskaniu zaliczenia z ćwiczeń.

III. Treści programowe:

Tematy wykładów:

Część I: surdopedagogika - pedagogika niesłyszących i słabo słyszących

  1. Surdopedagogika jako subdyscyplina pedagogiki specjalnej oraz nauki współpracujące z nią (otolaryngologia, audiologia, audiofonologia, logopedia, psychologia rehabilitacji).

  2. Podstawowe pojęcia dotyczące uszkodzeń słuchu i terminy używane do ich określenia.

  3. Przyczyny uszkodzeń słuchu i grupa ryzyka audiologicznego.

  4. Typologia uszkodzeń słuchu i osób nimi dotkniętych (zróżnicowanie populacji osób z uszkodzeniami słuchu).

  5. Uszkodzenie słuchu oraz jego konsekwencje dla rozwoju i funkcjonowania człowieka (poznawczego, emocjonalnego, językowego).

  6. Zarys dziejów edukacji niesłyszących i niedosłyszących.

  7. Wczesna rewalidacja dziecka z uszkodzeniem słuchu w rodzinie. Wychowanie słuchowo-językowe z zastosowaniem protez i urządzeń elektroakustycznych.

  8. Sposoby porozumiewania się, metody rehabilitacji i programy nauczania języka.

  9. Osoba z uszkodzeniem słuchu w ujęciu personalizmu chrześcijańskiego.

Część II: tyflopedagogika - pedagogika niewidomych i słabo widzących

  1. Przedmiot i zadania tyflopedagogiki.

  2. Uszkodzenia analizatora wzroku i ich rodzaje.

  3. Przyczyny uszkodzeń wzroku i możliwości rehabilitacji.

  4. Następstwa uszkodzeń wzroku (fizyczno-zdrowotne, orientacyjno-

  5. poznawcze, psychospołeczne).

  6. Osoby niewidome i niedowidzące (słabo widzące).

  7. Mity i stereotypy społeczne dotyczące osób niewidomych.

  8. Zarys dziejów edukacji niewidomych i niedowidzących.

  9. Rehabilitacja pedagogiczna osób z uszkodzeniami wzroku.

  10. Środki specjalne w kształceniu niewidomych i niedowidzących.

  11. Ćwiczenia kompensacyjne, korekcyjne i orientacji w przestrzeni.

  12. Rehabilitacja zawodowa niewidomych i niedowidzących.

Część III: surdotyflopedagogika - pedagogika głuchoniewidomych

  1. Definicja i przedmiot pedagogiki głuchoniewidomych.

  2. Osoby z uszkodzeniami słuchu i wzroku (podział, charakterystyka).

  3. Sposoby komunikowania się z głuchoniewidomymi.

  4. Rehabilitacja i edukacja głuchoniewidomych (dzieje, formy organizacyjne, metody).

Tematy ćwiczeń:

Część I: surdopedagogika - pedagogika niesłyszących i słabo słyszących

  1. Osoba niesłysząca i jej funkcjonowanie w środowisku społecznym.

  2. Dyskusja na temat wiedzy społeczeństwa i stereotypów dotyczących osób niesłyszących.

  3. Programy wczesnej diagnozy i rehabilitacji w Polsce.

  4. Instytucje opieki i kształcenia osób z uszkodzeniami słuchu. Wady i zalety kształcenia specjalnego, integracyjnego i masowego.

  5. Pomoc psychologiczno - pedagogiczna rodzicom dzieci z uszkodzeniami słuchu.

  6. Wizyta w szkole dla dzieci niesłyszących.

Część II: tyflopedagogika - pedagogika niewidomych i słabo widzących

  1. Wczesna diagnoza dzieci z dysfunkcją wzroku.

  2. Potrzeby psychiczne a brak wzroku.

  3. Diagnoza pedagogiczna w pracy rewalidacyjnej dziecka niewidomego.

  4. Funkcjonowanie w środowisku społecznych człowieka niewidomego.

  5. Opieka nad dzieckiem niewidomym w rodzinie.

  6. Podstawy systemu Braille'a.

  7. Wizyta w szkole dla dzieci niewidomych.

Część III: surdotyflopedagogika - pedagogika głuchoniewidomych

1. Przygotowanie pedagogów specjalnych do pracy z ludźmi z niepełnosprawnością sensoryczną.

IV. Literatura:

Literatura obowiązkowa:

  • Dykcik W. (red., 2001): Pedagogika specjalna. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

  • Sękowska Z. (1998): Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej. Warszawa: Wydawnictwo WSPS.

  • Witkowski T. (1993): Rozumieć problemy osób niepełnosprawnych (13 rodzajów niepełnosprawności). Warszawa: MDBO.

Literatura uzupełniająca:

  • Cardinaux V., Cardinaux H.. Löwe A.(1993): Przygarnij mnie. Wychowanie dzieci głuchoniewidomych. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN.

  • Krakowiak K. (2003): Kim jest moje niesłyszące dziecko? Rozważania o ukrytych założeniach antropologicznych współczesnych koncepcji surdopedagogiki i audiofonologii. Lublin, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

  • Krakowiak K. (2004): Szansa młodzieży niepełnosprawnej na uczestnictwo w kulturze. W: Młodzież w kontekście formowania się nowoczesnych społeczeństw. Red. F. W. Wawro. Lublin: Wydawnictwo KUL, s. 193 - 201.

  • Krakowiak K. (2006): Pedagogiczna typologia uszkodzeń słuchu i osób nimi dotkniętych. W: „Nie głos, ale słowo…” Przekraczanie barier w wychowaniu osób z uszkodzeniami słuchu. Red. K. Krakowiak, A. Dziurda-Multan. Lublin, Wydawnictwo KUL, s.255-288.

  • Krakowiak K. (2007): Sytuacja młodzieży niepełnosprawnej w społeczeństwie konsumpcyjnym. W: Problemy współczesnej młodzieży w ujęciu nauk społecznych. Red. W. Wawro. Lublin: wydawnictwo KUL, s.187-193.

  • Maskowicz Z. (1981): Tyflopedagogika. Warszawa: PWN.

  • Obuchowska I. (red., 1990): Dziecko niepełnosprawne w rodzinie. Praca zbiorowa. Warszawa: WSiP S.A.

  • Osik D. (2000): Rodzina w procesie socjalizacji dzieci niewidomych. Lublin: UMCS.

  • Ossowski R.(red., 1993): Sytuacja życiowa dziecka niepełnosprawnego w rodzinie. Materiały z konferencji naukowej w Bydgoszczy w dniach 27. i 28. 11. 1992 roku. Bydgoszcz: Wyższa Szkoła Pedagogiczna.

  • Palak Z. (2000): Uczniowie niewidomi i słabowidzący w szkołach ogólnodostepnych. Lublin: UMCS.

  • Sękowski T. (2001): Psychologiczne aspekty rehabilitacji zawodowej osób niewidomych zatrudnionych w warunkach pełnej i częściowej integracji. Lublin: Wyd. UMCS.

1