Slajd 13, 14, 15 - Pedagogika osób niewidomych i słabowidzących

Tyflopedagogika - gr. thyphlós - ślepy, ukryty, ciemny. Tyflopedagogika jest nauką o kształceniu i rewalidacji niewidomych, ociemniałych i słabowidzących (niedowidzących).

ZMYSŁ WZROKU. NARZĄD WZROKU I JEGO CZYNNOŚCI.

Zdolność układu nerwowego do odbierania bodźców świetlnych i przetwarzania ich w mózgu na wrażenia wzrokowe jest określana jako zmysł wzroku. Anatomiczną postacią tego zmysłu jest narząd wzroku, który składa się z gałki ocznej, aparatu ochronnego i aparatu ruchowego oka oraz połączeń nerwowych siatkówki oka ze strukturami mózgu.

Oko, gałka oczna, narząd umożliwiający widzenie otaczającego nas świata, będący receptorem fal elektromagnetycznych o długości fali od fioletu do czerwieni.

Oko jako układ optyczny składa się ze ścian i układu załamującego promienie, z błony światłoczułej, pęczka włókien nerwowych (nerw czaszkowy II), który przewodzi bodźce z tej błony do ośrodków w mózgu. Gałka oczna jest genetycznie częścią międzymózgowia.

Zewnętrzną warstwą gałki ocznej jest błona łącznotkankowa uformowana w kształcie kuli, zwana twardówką, która w części przedniej przechodzi w część przezroczystą o mniejszym promieniu, zwaną rogówką. Wewnątrz twardówki znajduje się naczyniówka przechodząca w pobliżu rogówki w ciało rzęskowe, którego więzadełka, odchodzące promieniście do wyrostków rzęskowych, przyczepiają się w okolicy równika do torebki soczewki. W ciele rzęskowym znajduje się mięsień zmieniający ogniskową soczewki.

Soczewka gałki ocznej jest dwuwypukła o średnicy ok. 4 mm. Część dalsza naczyniówki - tęczówka z otworem źrenicowym - jest przesłoną działającą automatycznie przez zwieracz i rozszerzacz źrenicy. Położona z przodu soczewki i rogówki, zawiera barwnik.

Przestrzeń zawarta między rogówką i tęczówką to komora przednia oka, łączaca się przez źrenicę z komorą tylna, ograniczoną od przodu tęczówką, od tyłu soczewką i ciałem rzęskowym. Komory oka są wypełnione płynem wodnistym.

Wewnętrzną warstwą gałki ocznej jest siatkówka, składająca się z warstwy barwnikowej i z części nerwowej z komórkami nerwowymi. Warstwa barwnikowa wyściela całą wewnętrzną stronę naczyniówki gałki ocznej aż po tęczówkę, natomiast część światłoczuła sięga nieco do przodu od równika soczewki.

Elementami światłoczułymi siatkówki są pręciki i czopki zwrócone częścią odbierającą bodźce do warstwy barwnikowej siatkówki. Czopki uczulone są na barwy, a pręciki zawierające rodopsynę (czerwień wzrokową) uczulone są na ilość światła.

W siatkówce oglądanej przez otwór źreniczny za pomocą oftalmoskopu widzi się na zabarwionym czerwono tle tarczę nerwu wzrokowego położoną przyśrodkowo, a z boku w osi optycznej - plamkę żółtą, miejsce najlepszego widzenia.

JAK DZIAŁA OKO?

Światło wpadające do oka biegnie przez rogówkę, komorę przednią oka, soczewkę i ciało szkliste, by zakończyć swą podróż na siatkówce wywołując wrażenie wzrokowe przekazywane do mózgu za pośrednictwem nerwów łączących się w nerw wzrokowy.

Rogówka, wraz z cieczą wodnistą, soczewką i ciałem szklistym, stanowią układ skupiający promienie świetlne tak, by na siatkówce pojawiał się ostry obraz obserwowanego przedmiotu i dawał jak najostrzejsze wrażenie wzrokowe. Dlatego też soczewka ma możliwość zmiany swojego kształtu, a co za tym idzie mocy optycznej. Pozwala to na ogniskowanie na siatkówce przedmiotów znajdujących się w różnych odległościach od oka.

Zdolność tę nazywamy akomodacją. Ostre widzenie uzyskiwane jest wtedy, gdy ognisko obrazowe pokrywa się z siatkówką. W przypadku, gdy oko nie jest w stanie zogniskować światła dokładnie na siatkówce mówimy o wadach wzroku. Moc optyczna oka nieakomodującego wynosi około +60 dioptrii, przy czym około 2/3 tej mocy przypada na rogówkę. Dioptria jednostka zdolności zbierającej układów optycznych, zwłaszcza soczewek (równa odwrotności ogniskowej wyrażonej w metrach).

Czynności narządu wzroku:

• Czynności motoryczne gałek ocznych ukierunkowujące na bodźce i umożliwiające konwergencję.

• Czynności optyczne, tj. kierowanie wpadających do gałki ocznej promieni światła na tzw. plamkę żółtą znajdującą się w siatkówce, obejmującą największą liczbę czopków, dzięki czemu widzenie jest najdokładniejsze.

• Czynności wzrokowe przekazujące pobudzenia nerwowe przez nerwy wzrokowe do ośrodka wzrokowego, gdzie powstają obrazy oglądanych przedmiotów czy zjawisk.

Czynności wzrokowe:

• Widzenie centralne (środkowe), czyli plamką żółtą znajdującą się w środku siatkówki; dotyczy ono widzenia bardzo małych przedmiotów, liter, cyfr itp. i bywa nazywane ostrością wzroku.

• Widzenie obwodowe, umożliwiające widzenie dużych przedmiotów, przedmiotów będących w ruchu i zjawisk w całej ich zmienności; bywa nazywane widzeniem komunikacyjnym, ponieważ umożliwia orientację przestrzenną.

• Widzenie stereoskopowe, czyli obuoczne trójwymiarowe, widzenie perspektywy, głębi i horyzontu.

• Widzenie barw.

• Widzenie nocne dzięki adaptacji receptorów wzrokowych.

W wyniku tych czynności powstają wrażenia i wyobrażenia przedmiotów i zjawisk otaczającej rzeczywistości. Spostrzeżenie nie jest prostym odzwierciedleniem przedmiotu czy zjawiska, ale łączy się z równoczesnym zakwalifikowaniem go do określonej kategorii mającej swoją nazwę i znaczenie lub wartość społeczną. Bodźce działające na narząd wzroku i wywołujące wrażenia oraz spostrzeżenia są nośnikami określonych informacji o istniejącym otoczeniu.

Zmysł wzroku umożliwia człowiekowi:

• Orientację przestrzenną i samodzielne poruszanie się.

• Wykonywanie czynności samoobsługowych i gospodarczych.

• Ekspresję emocjonalną i funkcjonalną.

• Komunikowanie się.

• Udział w życiu społecznym.

• Zdobywanie wiedzy pośrednio przez lekturę i studia.

• Wykonywanie pracy zawodowej.

Dysfunkcje narządu wzroku:

• Uszkodzenie widzenia centralnego, tj. obniżenie ostrości wzroku.

• Ograniczenia i ubytki pola widzenia.

• Zaburzenia widzenia barw.

• Zaburzenia widzenia stereoskopowego (obuocznego).

• Zaburzenia widzenia nocnego (adaptacji do widzenia w słabych warunkach świetlnych).

OSTROŚĆ WZROKU

Ostrość wzroku jest to zdolność rozróżniania dwóch punktów leżących blisko siebie. Do badania ostrości wzroku służą tablice Snellena do dali i do bliży. Są one tak skonstruowane, że na białym matowym tle znajdują się czarne, matowe znaki (optotypy) - litery, cyfry, pierścienie, haki, obrazki dla dzieci itp. - stopniowo zmniejszające się ku dołowi.

Znaki te mają określoną grubość i oddzielone są przerwami o tej samej grubości. Przy każdym szeregu znaków jednakowej wielkości zaznaczona jest odległość w metrach (D), z jakiej oko zdrowe widzi cały znak pod kątem 5 min., a jego szczegóły pod kątem 1 min. Siłę ostrości wzroku osoby badanej wyraża się stosunkiem odległości z jakiej badany znajduje się od tablicy (d), do odległości, z jakiej ten znak widzi oko zdrowe. Jeśli więc badany, w odległości 5 m odczyta najniższy rząd oznaczony

D = 5, to ostrość wzroku wyniesie 5/5 (pełna ostrość wzroku), a jeśli np. odczyta najgrubszą literę oznaczoną
D = 50, to ostrość wzroku równa się 5/50.

Można to przedstawić ułamkiem dziesiętnym 5/5 = 1,0 a 5/50 = 0,1. Prawidłową ostrość wzroku zapisuje się:

ostrość wzroku oka prawego - visus oculi dextri (V.o.d.) = 1,0

lewego - visus oculi sinistri (V.o.s.) = 1,0,

obu oczu - visus oculi utriusque (V.o.u.) = 1,0.

Badanie ostrości wzroku do dali przeprowadza się dla każdego oka osobno, przy starannym zasłonięciu oka drugiego. Pacjent siada przodem do tablicy Snellena w określonej odległości, zależnej od konstrukcji tablicy, zazwyczaj 5 m. Badany czyta kolejno litery z tablicy, zaczynając od góry, od największych znaków. Jeśli pacjent nie odczyta największej litery, zbliża się tablicę do pacjenta lub poleca się liczyć palce lekarza z różnej odległości i zapisuje się: liczy palce z odległości 1 m (lub 1/50), z 2 m (2/50) itd. W końcu, jeśli pacjent nie jest w stanie policzyć palców przed okiem, bada się poczucie światła i jego lokalizację. Badanie to przeprowadza się w ciemnym pomieszczeniu, rzutując wiązkę światła na siatkówkę, najpierw oświetlając oko na wprost, a następnie od strony nosa, góry, dołu i skroni. Zapisuje się to przykładowo:

V.o.d. = poczucie światła i lokalizacja prawidłowa

V.o.s. = poczucie światła prawidłowe, brak loklizacji od nosa.

Brak poczucia światła nazywamy ślepotą - V.o.d = 0.

Podobnie przeprowadza się badanie ostrości wzroku do bliży. Polega ono na czytaniu z odległości 30 cm każdym okiem osobno standaryzowanego tekstu z tablic Snellena do bliży. Zasada budowy tablicy jest taka sama jak do dali, ale tekst ułożony jest od najdrobniejszych do największych liter. Zapis ostrości wzroku jest podobny: odczyt najdrobniejszego druku to pełna ostrość wzroku do bliży - Sn.o.d. = 0,5, odczyt największego druku - Sn.o.d. = 3,0. U dzieci ostrość wzroku zależy od wieku i inteligencji. Do 6 roku życia stwierdza się trudności w tzw. rozdzielaniu znaków. Z tych też powodów przeciętnie inteligentne 2-3 letnie dzieci mają ostrość wzroku 0,5; 4-6 letnie około 0,8. Pełnej ostości wzroku należy spodziewać się po 6 roku życia.

W każdym przypadku stwierdzenia nieprawidłowej ostrości wzroku, należy przeprowadzić dokładne badania wyjaśniające przyczynę (wada refrakcji, choroby gałki ocznej lub choroby centralnego układu nerwowego). Wynik badania przekazywany jest w formie opisu z podaniem wartości liczbowych.

Osoby niewidome:

• Osoby całkowicie niewidome - ostrość wzroku 0,00.

• Osoby ze ślepotą umiarkowaną lub słabowzrocznością głęboką - osoby z ostrością wzroku nie większą niż 0,05.

• Osoby z ograniczonym polem widzenia nie większym niż 20 stopni, niezależnie od ostrości wzroku (może być wyższa niż 0,05).

• Osoby słabowidzące - osoby, u których ostrość wzroku wynosi od 0,05 do 0,3 (w znaczeniu szerokim również - ze ślepotą umiarkowaną).

• Niewidome - utrata do piątego roku życia.

• Ociemniałe - utrata po piątym roku życia.

WADY WZROKU

KRÓTKOWZROCZNOŚĆ
Problemy z widzeniem z daleka. Wada, która ujawnia się zazwyczaj przed 20 rokiem życia, w wieku szkolnym. W przypadku tej wady gałka oczna jest za długa lub rogówka za bardzo zakrzywiona.  Wpadające do oka światło nie jest skupiane odpowiednio, co sprawia, że osoba z krótkowzrocznością nie widzi obiektów znajdujących się daleko. Mrużenie oczu podczas oglądania telewizji lub kłopoty z odczytaniem znaków drogowych to najbardziej typowe objawy krótkowzroczności.

Jeśli gałka oczna jest duża (tak zwykle bywa u krótkowidzów) lub, w przypadku normalnej wielkości, zbyt duża jest refrakcja, biegnące równolegle promienie po załamaniu przez układ optyczny ogniskują się przed siatkówką. Na siatkówce nie powstaje więc obraz ostrego punktu, lecz krążek rozproszenia. Przed oko krótkowidza, aby zogniskować promienie na siatkówce, należy założyć szkło rozpraszające (minusowe). Krótkowidz dobrze widzi z bliska i nie potrzebuje szkieł korekcyjnych. Patrząc daleko, widzi nieostro i w przeciwieństwie do dalekowidza nie może tego wyrównać akomodacją. Mruży więc oczy, żeby ostrzej widzieć, "obcinając" sobie przez to kręgi rozproszenia na siatkówce. Stąd pochodzi nazwa krótkowzroczności (z greckiego myopia = mrużyć).

Krótkowzroczność (myopia). Linia kropkowana - bieg promieni po ustawieniu szkła okularowego przed okiem.

NADWZROCZNOŚĆ
Problemy z widzeniem z bliska. Wada trudna do wykrycia podczas szkolnych badań kontrolnych.
W przypadku tej wady gałka oczna jest za krótka lub rogówka jest zbyt mało zakrzywiona. Ludzie z tą wadą najczęściej widza doskonale obiekty znajdujące się w dalszej odległości, natomiast mają problemy z widzeniem przedmiotów znajdujących się blisko. U ponad połowy ludzi korekcja wzroku jest konieczna właśnie z powodu nadwzroczności.

Jeśli gałka oczna jest zbyt mała lub refrakcja jest za mała, promienie równoległe po załamaniu ogniskują się poza siatkówką, a na siatkówce powstaje nieostry krążek rozproszenia. Przed oko dalekowidza należy założyć szkło skupiające (plusowe). Dalekowidz źle widzi zarówno z daleka, jak i z bliska. Żeby dobrze widzieć daleko musi silnie akomodować, co jest możliwe tylko u młodych osób (nadwzroczność utajona). Z wiekiem zdolność akomodacji maleje i wadę można wyrównać już tylko szkłami okularowymi.

Nadwzroczność (hypermetropia). Linia kropkowana - bieg promieni po ustawieniu szkła okularowego przed okiem

ASTYGMATYZM
Powoduje zniekształcone lub zamazane widzenie. Występuje zazwyczaj przy nadwzroczności lub krótkowzroczności. W przypadku astygmatyzmu przednia część oka (rogówka) ma bardziej owalny (jak jajko) niż okrągły jak piłka) kształt. Ponieważ powierzchnia oka ma tak nieregularny kształt, to padające na tylną część oka promienie światła nie mogą być prawidłowo skupiane. Powoduje to zniekształcone lub zamazane widzenie. Nawet najmniejszy astygmatyzm może wywoływać bóle głowy i zmęczenie. Do jego korekcji mogą służyć zarówno okulary, jak i soczewki kontaktowe.

Astygmatyzm (niezborność) to wada wzroku polegająca na tym, że wpadająca do oka wiązka promieni po załamaniu nie łączy się w jednym punkcie, lecz przechodzi przez dwie linie ogniskowe, które leżą w dwóch prostopadłych do siebie płaszczyznach. Czyli obraz punktu w ognisku w osi poziomej jest punktem, natomiast pionowo daje rozproszoną, nieostrą wiązkę stanowiącą linię. Najczęściej przyczyną niezborności jest nieprawidłowa krzywizna rogówki, np. w osi 0 rogówka łamie z siłą +1,0 dioptrii (D), a w osi 90°+3,0 D. Zapisuje się wówczas szkła cylindryczne, które w jednej osi są obojętne (nie załamują promieni), a w osi prostopadłej do niej załamują promienie o różnej sile.

DALTONIZM
Oko ludzkie przystosowane jest do widzenia barw światła o długości fali w zakresie od około 400 nm (barwa fioletowa) do około 700 nm (barwa czerwona). Jedną z wad wzroku jest daltonizm polegający na złym rozpoznawaniu barw. Nazwa wady pochodzi od nazwiska angielskiego fizyka i chemka J.Daltona, który jako pierwszy opisał ślepotę na barwy zieloną i czerwoną. Może być to wada wrodzona lub nabyta.

STARCZOWZROCZNOŚĆ
Problemy z ostrym widzeniem przedmiotów znajdujących się w bliskiej odległości. Wada, która objawia się stopniowo po 40 roku życia. Wraz z wiekiem soczewka oka traci swoją elastyczność. Prowadzi to do coraz większych problemów z wyostrzaniem obrazu widzianego z bliska. Czytanie z wysiłkiem drobnego druku lub trudności z wykonywaniem czynności wymagających popatrzenia z bliska to często pierwsze z objawów.

Starczowzroczność (presbyopia) jest to proces fizjologiczny polegający na utracie zdolności akomodacji oka w późniejszych latach życia. Stopniowo oddala się tzw. punkt bliży wzrokowej, co objawia się coraz to dalszym odsuwaniem od oczu czytanego tekstu. Do wyrównania starczowzroczności stosuje się odpowiednie do wieku szkła plusowe.

Wiek:

• 40 - 45

• 45 - 50

• 50 - 55

• 55 - 60
  

Szkła w dioptriach:

• od +1,0 do +1,5

• od +1,5 do +2,0

• od +2,0 do +2,5

• od +2,5 do +3,

ZAĆMA (=KATARAKTA)

Jest to zmętnienie soczewki. Zaćmę ocenia się w oparciu o badanie przedniego odcinka oka w lampie szczelinowej, "prześwietlanie" oka wziernikiem (oftalmoskopem) i badanie ostrości wzroku.

JASKRA

Jaskra jest to choroba spowodowana przeważnie utrudnieniami odpływu cieczy wodnej i zwykle powodująca wzrost ciśnienia wewnątrz gałkowego (śródocznego). Jaskra może doprowadzić do zaniku tarczy nerwu wzrokowego, czasem pomimo prawidłowego ciśnienia ocznego. Rozpoznanie i przebieg choroby ocenia się w oparciu o badanie ciśnienia ocznego, ostrości wzroku, pola widzenia, gonioskopii oraz badanie przedniego i tylnego odcinka oka.

ZEZ

Jest to odchylenie gałek ocznych od prawidłowego, równoległego patrzenia. W warunkach prawidłowych jedno i drugie oko patrzą równocześnie (fiksują) na oglądany przedmiot, a osie widzenia podczas patrzenia w dal ustawione są równolegle. Oczy fiksują ten przedmiot plamkami (plamkami żółtymi). W zezie dany przedmiot fiksuje tylko jedno oko, drugie natomiast odchyla się w innym kierunku (zezuje). Nauka, która zajmuje się badaniem i leczeniem zeza nazywa się strabologią (z greckiego strabós, z łacińskiego strabismus = zez).

NASTĘPSTWA USZKODZENIA ANALIZATORA WZROKOWOWEGO

1. KONSEKWENCJE FIZYCZNO-ZDROWOTNE

• Niedobór pobudzania ruchowego u dziecka:

- opóźnienie rozwoju ruchu przez naśladownictwo;

- napięcie spowodowane przez ustawiczne oczekiwanie na rzeczy i zjawiska nieznane.

• Hipokineza
  - niedobór ruchu spowodowany lękiem (dziecku grożą liczne niebezpieczeństwa).

• Blindismy (ang. blind - ślepy)

- zespoły specyficznych tików, odruchów obrony, póz i gestów.

• Brak mimetycznej kontroli własnych zachowań

- brak naśladowania zachowań innych osób.

• Wadliwa postawa

- skrzywienie kręgosłupa: lordoza szyjna, kifoza piersiowa, lordoza lędźwiowa.

2. KONSEKWENCJE ORIENTACYJNO-POZNAWCZE.

3. KONSEKWENCJE PSYCHOSPOŁECZNE.

Slajd 16 - HISTORIA PISMA DLA NIEWIDOMYCH

Pismo Braille'a - pismo niewidomych, uniwersalny system pisma punktowego (dotykowego), używany we wszystkich językach świata. Jego podstawą jest sześciopunkt w kształcie prostokąta.

W 1837 r. wydano pierwszą książkę w systemie Braille'a. Próby zmierzające do stworzenia pisma dostępnego bez udziału wzroku podejmowane były już w czasach starożytnych. Szczególnie bogatym w przemyślenia nad możliwością korzystania z pisma przez niewidomych był okres Renesansu. Liczni uczeni, między innymi Erazm z Rotterdamu, proponowali grawerowanie liter na różnych materiałach, aby można je było rozpoznać dotykiem. W czasach późniejszych proponowano odlewanie liter z ołowiu, czy wykonywanie ich z drutu. W XVII w. jezuita Lan Terzi proponował system oparty na kombinacji linii i punktów wykłuwanych na papierze.

Znaczący przełom w badaniach nad możliwością udostępnienia literatury niewidomym nastąpił w wieku XVIII. Walentyn Hauey, pionier tyflopedagogiki założył w Paryżu, w roku 1784 pierwszą w świecie szkołę dla niewidomych. Podjął także próbę opracowania systemu umożliwiającego im czytanie i pisanie.

W 1786 r. ukazał się Podręcznik o wychowaniu dzieci niewidomych, książka wydrukowana wypukłymi, powiększonymi literami alfabetu łacińskiego - pismem liniowym. W czasach późniejszych próbowano udoskonalać ten rodzaj pisma. Stosowano różne rodzaje czcionek. Zamiast linii ciągłej szeregi wypukłych punktów. Stosowano także pismo perełkowe, w którym kształty liter wyciskano linią, która łączyła okrągłe punkty uwypuklone szerzej i wyżej.

Rozwijały się dwa główne rodzaje pisma dotykowego.

1) liniowy, w którym zastępowano litery łacińskie wypukłymi znakami w układzie liniowym,

2) punktowy, który doprowadził do stworzenia alfabetu Braille`a.

Najpopularniejszym alfabetem liniowym jest alfabet Wiliama Moona, stosowany do dziś w Anglii, gdzie został wynaleziony, jednak nie rozpowszechnił się tak, jak punktowy system Braille`a.

W 1808 r. były kapitan artylerii Charles Barbier opracował pismo-szyfr, przeznaczone do celów wojskowych, które skonstruowane zostało tak, aby żołnierze mogli je odczytywać dotykiem nawet w ciemności. W roku 1821 Barbier zaoferował swój wynalazek Instytutowi Niewidomych w Paryżu. Wynalazek kapitana Barbier, który nie znalazł uznania w środowisku wojskowych. Litery alfabetu Barbiera składały się z 12 punktów. Zainteresował się nim uczeń paryskiej szkoły - Ludwik Braille. Braille opracował je twórczo i w wieku 15 lat stworzył oryginalny system zapisu oparty na kombinacji
sześciu wypukłych punktów umieszczonych na obwodzie prostokąta. Ten genialny wynalazek został ogłoszony w 1829 roku, a pierwsza książkę wydrukowaną pismem brajlowskim wydano w roku 1837.

Louis Braille był Francuzem. Był uczniem, a następnie nauczycielem w paryskim Instytucie Ociemniałych. Był niewidomy od 3 r. życia. W wieku niespełna 16 l. opracował podstawy, a w 1829 r. ogłosił zasady swojego systemu pisma punktowego. Przez kilka następnych lat doskonalił i uzupełniał.

Od 1879 r. Pismo Braille'a jest powszechnie stosowane w zakładach kształcenia niewidomych.

W 1952 r. w 100-lecie śmierci Braille'a jego prochy złożono w paryskim Panteonie. W ramach prostokąta z różnej ilości i konfiguracji punktów wypukłych uzyskuje się 63 znaki. Punkty sześciopunktu posiadają umowną numerację: Lewa kolumna (z góry na dół) - numery 1, 2, 3, prawa - 4, 5, 6. Wszystkie znaki podzielone są na 7 serii. Powierzchnia znaku nie przekracza pola dotyku opuszki palca.

System pisma Braille'a jest stosowany w notacji matematycznej, fizycznej, chemicznej, muzycznej; pismem punktowym jest wydawana literatura.

W Polsce alfabet Braille`a przyjął się na dobre dopiero w 1934 r. Polska wersja alfabetu Braille'a została opracowana przez Matkę Różę Czacką i Zofię Landy. Obecnie pismo brajlowskie jest powszechnie stosowane na całym świecie. Choć nie jest zbyt dogodne (książki zajmują bardzo wiele miejsca, a ich wydawanie jest niezmiernie kosztowne) to do tej pory nie wynaleziono niczego co byłoby doskonalsze. Pismo to jest stale udoskonalane, w wielu krajach stosuje się systemy skrótów pozwalających zmniejszyć objętość książek. W Polsce, mimo iż system skrótów został opracowany nie znalazły zastosowania. Polski system skrótów opracowali: Tadeusz Józefowicz i Zygmunt Saloni.

Slajd 17 - OSOBY GŁUCHONIEWIDOME

Pedagogika dzieci głuchoniewidomych, czyli surdotyflopedagogika jest to teoria i praktyka nauczania i wychowania dzieci z równoczesnym uszkodzeniem wzroku i słuchu przy zastosowaniu specjalnych metod.

DEFINICJE:

Definicja stosowana w Stanach Zjednoczonych:

Jest to człowiek, u którego występuje równoczesne, poważne uszkodzenia słuchu i wzroku. Na skutek tego napotyka on bardzo duże trudności w porozumiewaniu się z innymi ludźmi, w wymianie informacji oraz w poruszaniu się. Może komunikować się z otoczeniem używając metod i sposobów wykorzystujących zmysł dotyku albo posługując się specjalistycznym sprzętem.

Dzieci głuchoniewidome to „dzieci, które z powodu równoczesnego uszkodzenia wzroku i słuchu mają

specjalne potrzeby w zakresie porozumiewania się, rozwoju i nauki potrzeby, które nie mogą być

zaspokojone w sposób właściwy poprzez specjalne programy edukacyjne dla dzieci i młodzieży z

uszkodzonym tylko słuchem, z uszkodzonym tylko wzrokiem, dzieci ze sprzężoną niepełnosprawnością,

bez dodatkowej pomocy stosownej do tej sprzężonej i równoczesnej niepełnosprawności”.

Definicja stosowana w Polsce:

Dziecko głuchoniewidome to dziecko, które ma trudności w rozumieniu mowy ustnej bez użycia aparatu słuchowego, a uszkodzenie wzroku jest na tyle duże, że uniemożliwia mu lub znacznie utrudnia posługiwanie się zwykłym drukiem. Ograniczenia te zmniejszają możliwości dziecka w zakresie uczenia się, wykonywania czynności życia codziennego, samodzielnego poruszania się oraz porozumiewania się z otoczeniem.

SŁYNNE OSOBY GŁUCHONIEWIDOME I ICH NAUCZYCIELE:

Helena Keller (Anne Sallivan)
Maria i Marta Heurtin (Siostry zakonne Notre Dame, Larnay koło Poitiers)
Olga Skorochodowa (Iwan Sokolański)
Krystyna Hryszkiewicz (s. Emmanuela Jezierska)

Osoba głuchoniewidoma nie jest w stanie kompensować uszkodzenia słuchu wzrokiem - jak niesłyszący ani uszkodzenia wzroku słuchem - jak niewidomi. W tej sytuacji potrzebuje ona specjalnej pomocy w wykonywaniu czynności życia codziennego, w kontaktach międzyludzkich, w kształceniu oraz w podejmowaniu i wykonywaniu pracy.

Jaka jest skala problemu?
Mimo, iż według ostrożnych szacunków w Polsce żyje ponad 7000 osób z równoczesnym poważnym uszkodzeniem słuchu i wzroku, aktualnie zarejestrowano ich jedynie 1685.

Populacja osób głuchoniewidomych jest ogromnie zróżnicowana. Aby skutecznie im pomagać trzeba stosować podejście indywidualne. Osoby te klasyfikuje się ze względu na aktualny stan słuchu i wzroku, moment, kolejność oraz przyczyny uszkodzenia tych zmysłów. Do najczęściej spotykanych kategorii należą:

Osoby całkowicie głuchoniewidome; jest ich stosunkowo niewiele.

Osoby, które zachowały użyteczne resztki słuchu i/lub wzroku - grupa najbardziej liczna.

Dzieci z głuchoślepotą wrodzoną; często są one dodatkowo upośledzone umysłowo.

Opisano około 80 zespołów patologicznych, które powodują głuchoślepotę.

Zespół Ushera - dziedziczny zespół chorobowy charakteryzuje się wrodzonym uszkodzeniem słuchu oraz ujawniającym się zwykle w wieku kilkunastu lat lub później barwnikowym zwyrodnieniem siatkówki. Osoba z zespołem Ushera częściowo lub całkowicie nie słyszy od urodzenia, a później rozwija się u niej choroba oczu zwana zwyrodnieniem barwnikowym siatkówki - retinitis pigmentosa (RP). RP jest określeniem medycznym dla zmian zwyrodnieniowych w siatkówce. Siatkówka z RP powoli jest coraz mniej zdolna do posyłania informacji do mózgu. Osoba z RP cierpi na ślepotę zmierzchową („kurzą ślepotę”) i traci możliwość obwodowego widzenia (widzenie lunetowe). Zdolność czytania może być zachowana przez wiele lat.

Jakie problemy mają osoby z zespołem Ushera?

• Osoby niesłyszące wykorzystują wzrok w procesach postrzegania i porozumiewania się.

• Osoby z zespołem Ushera we wczesnym okresie życia także wykorzystują wzrok.

• Osoby z zespołem Ushera nie widzą dobrze boków, góry i dołu obrazu.

• Potykają się o przedmioty, wpadają na framugi, drzwi, mogą wydawać się niezręczni.

• Mają zaburzenia równowagi i czasami nie potrafią przejść po linii prostej.

• Mogą przejawiać dziwaczne zachowania (przypominają lunatyków).

• Mają problemy z poruszaniem się w ciemności, sprawia im to kłopoty i naraża na niebezpieczeństwo.

• Mają problemy z porozumiewaniem się w ciemności.

• Skarżą się, że ich wzrok z trudem i po długim czasie przyzwyczaja się do nagłej zmiany światła.

• Z trudem znajdują przedmiot upuszczony na podłogę.

POROZUMIEWANIE SIĘ Z OSOBAMI GŁUCHONIEWIDOMYMI

Istnieje wiele sposobów umożliwiających osobom głuchoniewidomym porozumiewanie się z otoczeniem. Ich stosowanie uwarunkowane jest stopniem oraz momentem uszkodzenia wzroku i słuchu, uzależnione od potrzeb, możliwości, zdolności i nawyków tych osób.

W inny sposób porozumiewają się osoby niewidome od urodzenia, inaczej te, które później utraciły słuch,

inaczej głuche od urodzenia ociemniałe (których naturalnym sposobem komunikowania się jest język migowy), jeszcze inaczej te, które ogłuchły i ociemniały, gdy były dorosłe.

ALFABET PALCOWY GŁUCHONIEWIDOMYCH

Metoda ta polega na dotykaniu punktów na zewnętrznej i wewnętrznej stronie dłoni, które odpowiadają literom, cyfrom oraz znakom interpunkcyjnym i matematycznym. Warunkiem stosowania tej metody jest biegłe opanowanie jej przez odbiorcę. Nadawcą może być każdy. Jest to możliwe dzięki zastosowaniu rękawiczki, na której wydrukowane są znaki w ustalonych dla nich miejscach.

ALFABET PALCOWY GŁUCHYCH ODBIERANY DOTYKIEM

Metoda polega na układaniu liter alfabetu palcowego głuchych na dłoni osoby głuchoniewidomej. Warunkiem stosowania tej metody jest biegłe posługiwanie się alfabetem palcowym zarówno przez nadawcę, jak i odbiorcę.

ALFABET ŁACIŃSKI

Metoda polega na kreśleniu drukowanych liter alfabetu łacińskiego na dłoni osoby głuchoniewidomej. Zalecane (choć niekoniecznie) jest robienie tego w taki sposób, jak pokazuje diagram.

JEDNORĘCZNY BRAJL NA PALCACH

Metoda polega na dotykaniu odpowiednich punktów na palcu wskazującym i środkowym, które odpowiadają danej literze w piśmie Braille'a. Warunkiem stosowania tej metody jest biegłe posługiwanie się pismem Braille'a, zarówno przez nadawcę, jak i odbiorcę.

PISANIE NA KOMPUTERZE

Metoda polega na pisaniu tekstu na klawiaturze komputera. W przypadku komunikowania się z osobą głuchoniewidomą, która jest w stanie widzieć tekst na ekranie wyświetlany jest on przy zastosowaniu odpowiedniej dla tej osoby kolorystyki oraz wielkości czcionki. W przypadku komunikowania się z osobą, która nie widzi tekstu na ekranie stosowany jest monitor brajlowski.

15

---