M. Kościelska met.dor.gł. Zaj.7
„Psychologiczne podstawy organizacji życia dzieci i dorosłych upośledzonych umysłowo w domach pomocy społecznej”
Rozważając przesłanki organizacji DPS od strony psych. bierze się pod uwagę:
-potrzeby osób, które w nich mieszkają i którym zakłady mają stworzyć warunki do życia, rozwoju i reh.
-specyfikę funkcjonowania os. uu
-specyfikę funkcjonowania instytucji DPS
-problemy personelu
-problemy rodzin os. zamieszkujących w domach
Kościelska skupia się na dwóch pierwszych
POTRZEBY OSÓB UPOŚLEDZONYCH
- jako że os.te są „bardziej ludzkie niż upośledzone” ich potrzeby są w pierwszym rzędzie normalne, zwykłe, wspólne wszystkim ludziom; w dalszej kolejności zróżnicowane ze względu na płeć, wiek, cechy indyw. os. i właściwości otoczenia; wreszcie wyznaczone przez chorobę, kalectwo, ograniczenie sprawności i specyfikę sytuacji życiowej
-potrzeby gatunkowe, wspólne wszystkim ludziom to potrzeby biologiczne (ich zaspokojenie warunkuje przeżycie) i potrzeby psychospoł. /osobowościowe(spełnienie konieczne do bycia człowiekiem w sensie psych., moralnym i duchowym) przy czym nie traktujemy tego podziału jako rozłącznego
O SPOSOBIE ZASPOKAJANIA POTRZEB BIOL. Z PUNKTU WIDZENIA ROZWOJU PSYCHOSPOŁ.
Jednym z podst. uchybień w funkcj. DPS jest sprowadzanie funkcji zakładu dla os.uu wyłącznie do zabezpieczenia potrzeb najbardziej elementarnych:
WOKÓŁ JEDZENIA
- karmienie i jedzenie mają także swoją treść psychiczną i kontekst społ. - jedzenie jest syt. kontaktu, dla małego dz. kontaktu fiz. i psych. który jest życiodajny (styczność przestrzenna, wspólne pole działania, wymiana uczuć/czynności)
-w zakładzie czynność karmienia zatraca osobowy charakter - służby przygotowują jedzenie wydawane w pośpiechu „jak leci”co uszczupla dośw.społ. i pozbawia syt. jedzenia jej funkcji socjalizacji
-jedzenie jest podawane bez związku z aktywnością podopiecznego
-jedzenie nie jest okazją do pierwszych wyborów, pokonywania trudów, manifestowania „ja”, wyrażania upodobań
INTYMNA POTRZEBA WYDALANIA
-konieczność budowy z zakładzie dużej liczby łazienek!
-trzeba zapewnić klimat intymności i wstydliwości wokół spraw wydalania
-trzeba pamiętać że to kwestia indywidualnie zróżnicowana (a nie „zbiorowe wysadzanie/przewijanie”)
-skuteczna kontrola zwieraczy zależy od rozwoju osobowego; nie ma sensu karać moczenia
TRZEBA MIEĆ CZYM ODDYCHAĆ
-oddychanie czystym powietrzem
-oddychanie świeżym powietrzem
-przestrzeń życiowa
SEN SMACZNY I SPOKOJNY
-źle sypiają przez: brak intymności miejsca snu, nierespektowanie indyw. rytmów snu i czuwania, brak poczucia bezp., ogólnie zła kondycja psych., sale wieloosobowe, stłoczenie, anonimowość jednakowych łóżek, „pani nocna” od budzenia i wysadzania
WAŻNIEJSZE JEST ŻYĆ CZY WAŻNIEJSZE ŻEGLOWAĆ?
-w imię ochrony wychowanków przed zagrożeniami fiz. przykuwa się łańcuchem uciekających, wiąże agresywnych, neuroleptykami ucisza niespokojnych, wszystkich więzi się w Sali dziennego pobytu
- poczucie wolności stanowi o zdrowiu psych. człowieka (niekoniecznie trzeba żyć, koniecznie żeglować); większość patologii w funkcjonowaniu wychowanków zakładów, właśnie z ucieczkami, podnieceniem, agresywnością jest konsekwencją sytuacji więzienia
-należy respektować potrzebę aktywności, eksplorowania świata i eksperymentowania
ZNACZENIE PŁCIOWOŚCI I AGRESYWNOŚCI
-z punktu widzenia kadry obydwa rodzaje potrzeb uchodzą u podopiecznych za wysoce niepożądane - ich przejawy traktuje się jako niedopuszczalne i karze się je bądź wygasza lekami
-nie negujmy istnienia seksualności ale dbajmy by sposób jej zaspokajania miał szanse dokonywać się w sposób ludzki
- nie negujmy prawa do przeżywania agresji i innych uczuć negat. os.uu - wrażliwość na zło jest konieczna rozwojowo
CO JEST POTRZEBNE, ABY LUDZIE W ZAKŁADACH MOGLI SIĘ UMYSŁOWO ROZWIJAĆ?
PROBLEM Z „OTWARTOŚCIĄ POZNAWCZĄ”
-tradycyjnie w zakładach uważa się że os.uu nie mają potrzeb poznawczych, są niezdolne do celowego działania i przeżywania emocjonalnego
-uu nie jest stanem pierwotnym - jest efektem patologicznego przebiegu procesu rozwoju
-otwartość pozn. - gotowość do poznawania i eksplorowania otoczenia, uczenia się jego właściwości - jeden z motorów rozwoju; jeśli się nie pojawia lub ma słabe nasilenie, rozwój psych. ulega zatrzymaniu lub nast.. powoli
-ujawnienie się potrzeby pozn. zależy od: dobrej kondycji psychofiz., nie wyst. w przypadkach nasilonego lęku, rozpaczy, podniecenia, bólu, wyczerpania
-dz. uszkodzone wymagają terapii, bez niej nie otworzą się na świat
OGÓLNE ZASADY AKTYWIZOWANIA SIĘ UMYSŁOWEGO
-zakłady powinny: gwarantować pomoc psychoterapeutyczną, stwarzać szansę realizacji potrzeby poznania, działania i emocj. przeżywania na kolejnych etapach ich rozwoju
-zasada I - trzeba mieć co poznawać
-zasada II - w poznawaniu trzeba mieć przewodnika
-zasada III - w poznawaniu trzeba przechodzić „stopnie wtajemniczenia”
-zasada IV - poznanie wymaga wysiłku; warto go wydatkować na rzeczy ważne
Zakłady prowadzące terapię i otwarte na świat, z kadrą wychowawców gotowych wspierać proces poznawczego rozwoju wychowanków; zakłady w których życie toczy się autentycznie, z pełnym udziałem i zaangażowaniem wychowanków - to może być miejsce służące rozwojowi i pomocne w wychodzeniu z upośledzenia
ZABAWA. NAUKA. PRACA - wiodące formy aktywności w zależności od wieku
-wielu organizatorów zakładów uważa że nie warto dawać zabawek uu bo je zaraz zniszczą - dzieci mają wtedy do zabawy własne ciało, pieluchy…
-elementarnym warunkiem gotowości do zabawy jest wyjście ze stanu znacznego podniecenia i depresji oraz taka forma uczestnictwa w życiu, która nadawałaby zabawie treść
-do zabawy potrzebna jest swoboda i partner
-od tego, czy uda się doprowadzić dz. z objawami up. do stanu, w którym będą mogły zacząć się bawić i od tego czy stworzymy im warunki, w których będą autentycznie się bawiły, zależy ich cały dalszy rozwój
-DPS na ogół nie mają charakteru edukacyjnego
-od stworzenia form pośrednich, „życia ze wspomaganiem” zależy koncepcja programu eduk. wychowanków
- każde dz. ma prawo do nauki - im jego rozwój jest słabszy, z tym większą dbałością powinno być realizowane
-dorosłym potrzebna jest praca - wykonywanie czynności społ. użytecznych wiąże się z poczuciem godności - powinna być ona udostępniona os.uu ze względu na jej wartość psych., społ., moralną, kształcącą
- oferta typów pracy powinna być dla os.uu szczególnie bogata, aby poprzez pracę odpowiednio dobraną każdy mógł najpełniej realizować własne możliwości
BOGACTWO ŹRÓDEŁ PRZEŻYĆ EOMOCJONALNYCH
-dobrze jeśli można bawić się pracując i ucząc się bawić
WARUNKI ROZWOJU OSOBOWEGO „JA”
POTRZEBA KONTAKTÓW Z LUDŹMI
-rozwój psych. polega na wewn. bogaceniu się odbieranymi aktywnościami z otoczenia
-należy obdarzać drugiego człowieka własnymi treściami psych.
- należy się kontaktować w” wymianie osobowej”
POTRZEBA DOMU
-w domu jest się „u siebie”
-za dom ponosi się odpowiedzialność
-dom daje poczucie bezpieczeństwa
-dom jest miejscem zakorzenienia i przywiązania
POTRZEBA ZAANGAŻOWANIA
-szukanie w życiu sensu, miłości, wierności, wyrzekania się swoich interesów na rzecz osób bliskich
-wyższe wartości os.uu nie ograniczają się do relacji społ. - pochodzą też z kontaktów z przyrodą, muzyką, pięknymi rzeczami, uczuć religijnych
2