POLITYKA SPOŁECZNA 10.10.09

zaliczenie: egzamin pisemny 23.01.2010r.

polityka społeczna:

wg prof. A. Rajkiewicza - sfera działania państwa oraz innych ciał publicznych i sił społecznych zajmująca się kształtowaniem warunków życia ludności oraz stosunków międzyludzkich, zwłaszcza w środowisku zamieszkania i pracy.

wg W. Szuberta - obejmuje wszystkie zakresy działania, których bezpośrednim celem jest zaspokajania ważnych potrzeb szerokich warstw ludności. Zatem przedmiotem zainteresowania polityki społecznej są potrzeby, ich rodzaje, stan i sposób zaspokajania z punktu widzenia jej celu generalnego jakim jest postęp społeczny.

Co to jest potrzeba?

Jest to brak czegoś, wprowadzający jednostki niepożądany stan będący zwykle motywem do działania w kierunku odpowiedniej zmiany tego stanu, czyli zaspokajania potrzeby.

postęp społeczny - przechodzenie od stanów gorszych do lepszych, bardziej porządanych ze względu na jakieś kryterium.

filary zaspokajania potrzeb:

- praca - zarobki, pochodne (emerytura, renta)

- własne zasoby, własność prywatna

- rodzina

Główne podsystemy w obrębie których lokowana jest działalność pomocowa w sferze socjalnej:

nieformalny - wsparcie rodziny, sąsiadów, przyjaciół. Szeroki potencjał wsparcia i wymiany świadczeń i usług między krewnymi.

publiczny - pomoc realizowana przez agencje rządowe i samorządy z podatków.

rynkowy - świadczenia i usługi socjalne podlegające transakcjom kupno - sprzedaż.

ochotniczy - fundacje, stowarzyszenia.

Odpowiedzią na swoisty katalog potrzeb są polityki szczegółowe.

polityka społeczna:

- zatrudnienia

- rodzinna

- ludnościowa

- oświatowa

Polityka zabezpieczenia społecznego:

- ubezpieczenia społeczne

- świadczenia o charakterze zaopatrzeniowym

- ubezpieczenia majątkowe i osobowe

- rehabilitacja osób niepełnosprawnych

- ochrona zdrowia

- uzupełniające świadczenia socjalne (stypendia, zapomogi)

- pomoc społeczna:

a) pomoc środowiskowa (w domach klientów)

b) pomoc instytucjonalna (np. domy pomocy społecznej)

Związki strukturalne:

praca polityka społeczna

socjalna zabezpieczenie społeczne

pomoc społeczna

polityka społeczna - cel: podnoszenie poziomu życia, postęp społeczny.

zabezpieczenie społeczne - cel: ochrona społ. przed negatywnymi zjawiskami, zapewnienie bezpieczeństwa w przypadku wystąpienia ryzyk socjalnych.

pomoc społeczna - cel: umożliwienie osobom i rodzinom w przezwyciężeniu trudnych sytuacji w których nie są w stanie pokonać wykorzystując własne środki, możliwości i uprawnienia.

Temat: Historyczne źródła polityk społecznych.

Początki polityki społecznej:

- była to celowa działalność państwa łagodząca społeczne skutki rewolucji przemysłowej

wczesny okres przemysłu fabrycznego (Xix.)

motywy: zaostrzenie się kwestii socjalnej (negatywne skutki dla robotnika)

- 14h pracy

- wielogodzinna praca dzieci

- minimalny zarobek

- duże bezrobocie

- ostra kwestia mieszkaniowa

wyzyskiwani i krzywdzeni usiłowali się bronić, zakładali związki zawodowe, strajkowali

położenie świata pracy wymagało nie tyle samoobrony co pomocy państwa.

Już w starożytnej Grecji i Rzymie:

- zwyczaj opieki państwowej nad rannymi

- rozdawnictwo pieniędzy w teatrach

- zapomogi dla zubożałych obywateli

- zakłady dla ubogich dzieci

XII wiek

- klasztory pełnią funkcje opiekuńcze (organizacja, szpitale - przytułki)

- na wydziałach teologicznych uniwersytetów europejskich - nauka jałmużnictwa.

- ubóstwo utożsamiane ze świętością

- hasło działań dobroczynnych „nieszczęśliwy to osoba święta”

XVI wiek

- oprócz szpitali, zakłady poprawy i pracy przymusowej dla dzieci moralnie zaniedbanych i wykolejonych.

1601r. Elżbietańskie prawo ubogich

1662r. prawo zasiedzenia

zeświecczenie pracy społecznej

przełom XVIII/XIX w.

pomoc ludziom biednym udzielana głównie w ich domach w formie zasiłków pieniężnych, rzadziej w naturze.

1885 (settlementy)

- ruch siedlisk społecznych (domów ludowych)

1927r.

- duński ośrodek pracy socjalnej KOFEDA

przełom XIX i XX w.

- pierwsze metody pracy socjalnej

- pierwsze szkoły pracowników socjalnych

Ustawodawstwo fabryczne w Anglii - sygnałem tworzenia nowoczesnej polityki społecznej.

1802r.

- uregulowano zagadnienia związane z dziećmi w przemyśle, zakaz pracy w nocy, do 12h.

1833r.

- zakaz pracy do lat 9, 8h pracy dla dzieci w wieku 9 - 13.

1842r.

- regulacja zatrudnienia w górnictwie, zakaz pracy dzieci pod ziemią do 12 lat życia.

1867r.

- prawnie określono czym jest fabryka, co pozwoliło na rozpoczęcie regulacji zatrudnienia w innych gałęziach przemysłu.

Podobne przepisy w innych krajach.

Ustanowienie przepisów - powołanie organów państwowych do kontroli przestrzegania…

- Inspekcja pracy

Ubezpieczenia socjalne

Za ich kolebkę uważa się Niemcy lat 80 XIX w, zaś pruski polityk Otto von Bismarck uważany jest za twórcę nowoczesnej polityki społecznej.

Bismarck po zwycięstwie nad socjalistami wprowadził ubezpieczenia chorobowe, wypadkowe, emerytalne, renty. Przyczynił się do skrócenia czasu pracy.

Powstało socjalne ustawodawstwo”

1883 - ubezpieczenia na wypadek choroby

1884 - ubezpieczenia wypadkowe

1889 - 1891 - dla osób starszych i inwalidów

Świadczenia ubezpieczeniowe adresowane były do całej społeczności pracowniczej.

W modelu niemieckim do najważniejszych celów ubezpieczeń społecznych należą m. in.:

- obligatoryjność świadczeń (obowiązkowa wypłata bez względu na stan majątkowy)

- trójstojność w relacji ubezpieczeniowej (ubezpieczyciel, ubezpieczający, ubezpieczony)

- obowiązek częściowego płacenia składek przez ubezpieczonego i częściowo przez pracodawcę (ubezpieczającego)

odmiennie traktowano pracowników umysłowych i fizycznych.

Pod koniec XIX wieku robotnicy wywalczyli 8h dzień pracy dla dzieci, zakaz zatrudniania ich w nocy i poniżej 5 roku życia. 10h dzień pracy dla kobiet z zakazem zatrudniania ich pod ziemią. 12h dzień pracy dla mężczyzn.

Początek XX wieku stanowi kolejny etap w rozwoju idei zabezpieczenia społecznego, przy czym jego źródła tkwią w ustawodawstwie socjalnym wprowadzonym przez Bismarcka. Pojawiają się charakterystyczne dla XX wieku idee ochrony socjalnej.

Doktryna państwa dobrobytu

państwo ma do spełnienia określone funkcje opiekuńcze w tym rozwój usług socjalnych przez wprowadzenie opieki lekarskiej, ubezpieczeń, pomocy dla matek, opieki nad dziećmi, wprowadzenie dodatków do rent starczych, pomoc dla nieuleczalnie chorych.

Koncepcja państwa opiekuńczego stanowiła propozycję rozwiązań najbardziej ostrych kwestii socjalnych poprzez reformy społeczne. Zakładała daleko idący interwencjonizm państwa wpływający na wszystkie sfery życia ekonomicznego i społecznego. W ramach koncepcji państwa opiekuńczego zobowiązania socjalne państwa dotyczą:

- oświaty, ochrony zdrowia, ubezpieczeń społecznych, polityki płacowo - podatkowej, polityki mieszkaniowej, regulacji zatrudnienia.

Kryzys lat 1929/30 a następnie wielka depresja ekonomiczna w krajach kapitalistycznych zapoczątkowały w 1933 roku w USA program społeczno - polityczny znany jako „Nowy ład”.

Polityka „Nowego ładu” Roosvelta stanowiła w istocie doktrynę interwencjonizmu państwowego.

„N.W” sprowadzał się przede wszystkim do łagodzenia napięć społecznych poprzez m. in. prowadzenie i poszerzenie systemu zabezpieczeń społecznych. Program ten zakładał interwencję państwa w rozwiązywani palących problemów ekonomicznych i socjalnych, za pomocą demokratycznych metod.

Przejęcie przez państwo odpowiedzialności za los ofiar kryzysu ekonomicznego, nadanie pracownikom prawa do zawieszenia umów zbiorowych. Odejście od koncepcji skrajnego indywidualizmu, uznanie również grupowej odpowiedzialności za…..

łagodzenie skutków wolnej konkurencji poprzez upowszechnienie współpracy między grupami społecznymi i dążenie do zapewnienia każdemu minimalnych środków potrzebnych do życia.

Program niewystarczający do zapewnienia zabezpieczenia przed wyzyskiem ekonomicznym i społecznym. Program nie wykraczał poza rozwiązania europejskie np. pomijał ubezpieczenie na wypadek choroby i inwalidztwa.

1935 r. - ustawa o zabezpieczeniu społecznym.

Kolejnym krokiem rozwoju podstaw nowoczesnej polityki społecznej był raport W. Beveridga. Raport zawierał przesłanki rozwoju reform społecznych w 5 podstawowych kierunkach:

- edukacja

- ochrona zdrowia

- polityka zatrudnienia

- polityka mieszkaniowa

- gwarancje w zakresie dochodów

„wolność od niedostatku”:

realizacja ma należeć do państwa

obowiązkowe ubezpieczenia socjalne pomoc społ. pełni rolę marginalną

obejmują ryzyka:

- bezrobocie

- niezdolność do pracy z powodu choroby

- starość

- zgon żywiciela rodziny

- niepełnosprawność

- macierzyństwo

Ludzie mogą ubezpieczyć się dodatkowo - ubezpieczenia dobrowolne.

Temat: Historia pracy społecznej, ubezpieczeń na terenach polskich.

średniowiecze:

- szpitale, przytułki, zakłady grupujące chorych

- opieka związana z działalnością zakonów i stowarzyszeń religijnych, od XV wieku zaczynają się włączać osoby świeckie

- przy kościołach organizowane są tzw. bractwa

Od połowy XV wieku - pierwsze akty prawne, które usiłowały regulować działalność państwa. Traktat Kazimierza Wielkiego, statut opieki nad upośledzonymi, ustawa psychiatryczna 1529 Zygmunt Stary - określała uprawnienia osób chorych. Andrzej Frycz Modrzewski - propozycja organizacji, powołanie służby zdrowia.

Od połowy XVII wieku - próby sekularyzacji opieki społecznej - tzw. odkościelnienie.

Stanisław August Poniatowski:

- utworzono komisję dobrego porządku - sprawowała policyjną formę opieki

1528r. - początek ubezpieczeń społecznych, pierwszy akt prawny dający im początek, zatwierdzał fundusz ubezpieczeniowy dla górników na Śląsku Opolskim.

XVIII wiek - Śląsk, wprowadzono elementarne formy ubezpieczenia dla inwalidów

Od XIX wieku - kasy brackie (ich działalność ubezpieczeniowa przewidywała wypłatę takich świadczeń jak renty starcze, inwalidzkie, wdowie, sieroce). Z funduszu kas brackich finansowano szpitale i szkoły dla górników i ich rodzin.

XIX/XX wiek

- zła sytuacja klasy robotniczej

- łagodzenie, nieznaczna poprawa tej sytuacji następowała powoli dwiema drogami:

1. jednoczenie się klasy robotniczej i jej walka m.in. przez strajki o poprawę warunków bytu, płacy i płacy.

2. działalność przedsiębiorców, którzy pragnąc sprawnego i rentownego rozwoju przemysłu, handlu, urbanizacji, industrializacji, a także dbając o własne interesy popierali zmiany organizacyjne w służbie zdrowia, udzielając poparcia stowarzyszeniom, fundacjom filantropijnym i wprowadzając ubezpieczenia społeczne.

koniec XIX wieku

- sytuacja jak w Europie

organizowane szpitale z funduszów społecznych, przy fabrykach ambulatoria, płatne urlopy. Obowiązkowe ubezpieczenia od chorób i wypadków.

1918 - 1920 - okres najważniejszych aktów prawnych w dziedzinie czasu pracy. 8h czas pracy

1921 - konstytucja marcowa, zobowiązania państwa w zakresie pomocy socjalnej.

1923 - ustawa o opiece społecznej

1940 - rada główna opiekuńcza (PCK, CARITAS, inne - działy nielegalne)

Temat: Prekursorzy polityki społecznej w Polsce.

Znaczny udział ludzi nauki.

Pod zaborem rosyjskim w I poł. XIX wieku odegrał Fryderyk Skarbek (prof. UW 1918 - 31, pisał m.in. o roli pracy w tworzeniu własnego dobrostanu i bogactwa kraju, o potrzebie wydzielenia funduszu, zaspokajania potrzeb zbiorowych, ubóstwa).

W okresie międzywojennym za główne kwestie społeczne uznano bezrobocie, przeludnienie agrarne, ubóstwo, niedobór i stan mieszkań, brak dostatecznej ochrony pracy, zewnętrzne migracje zarobkowe. Zajęli się tym wybitni naukowcy przyczyniając się do rozwoju polityki społecznej:

- Ludwik Krzywicki (1859 - 1941, rozwiązanie kwestii społecznych początkowo widział w zniesieniu prywatnej własności. Z czasem ta propozycja zanika, a rozwiązanie kwestii społecznych możliwe na drodze ustawodawczej. Podstawowym mechanizmem zapewniającym bezpieczeństwo socjalne miał być system ubezpieczeń społecznych stworzony przez państwo. Sprzeciwiał się wprowadzeniu systemów uzależniających robotnika od pracodawcy. Zwracał uwagę, że w krajach o najlepszym ustawodawstwie fabrycznym działają silne organizacje związkowe broniące robotników przed samowolą pracodawców.

Był inicjatorem badań prowadzonych przez Instytut Gospodarstwa Społecznego w Warszawie, na czele którego stał 20 lat. Badania nad warunkami bytu robotników i chłopów, badania budżetów domowych rodzin robotniczych.

---