MIKROEKONOMIA - ROZDZIAŁ I

Ekonomia - nauka zajmująca się badaniem zachowania podmiotów gospodarczych w dziedzinie wykorzystywania ograniczonych środków, które mogą być w różny sposób zastosowane w produkcji, wymianie i konsumpcji

1.Wyjaśnij pojęcie rzadkości i jej konsekwencje dla teorii ekonomii.

Rzadkość jest to luka między ogólną sumą dóbr i usług, których ludzie potrzebują aby zaspokoić swoje różnorodne potrzeby a możliwościami ich wytworzenia. Wszystkie społeczeństwa (nawet te najbogatsze) żyją w świecie rzadkości, która wynika z faktu, iż środki gospodarcze są ograniczone. Ludzie bowiem stale chcą konsumować więcej niż są w stanie wytworzyć.

Gdyby nie występowało zjawisko rzadkości, nie byłoby powodów do studiowania ekonomii, a więc poszukiwania odpowiedzi na pytania: co, jak, ile i dla kogo produkować, aby uzyskać największą efektywność ekonomiczną.

Ekonomia stawia sobie za cel sformułowanie teorii racjonalnego gospodarowania rzadkimi środkami, mającymi alternatywne zastosowanie. Szuka dróg do uzyskania maksymalnych efektów albo osiągnięcia efektów przy pomocy minimalnych ilości środków.

2. Czy można rozwiązać nurtujący ludzkość problem ograniczoności środków przez zwiększenie dochodów pieniężnych wszystkich obywateli danego kraju?

Rozwiązanie tego problemu jest niemożliwe, ze względu na fakt, iż ludzie stale chcą konsumować więcej niż są w stanie wytworzyć. Gdyby więc zwiększono dochody pieniężne wszystkich obywateli danego kraju, znaleźliby oni dla siebie nowe potrzeby, które należałoby zaspokoić. Dotyczy to wszystkich społeczeństw, nawet tych najbogatszych.

3.Co to znaczy, że środki, jakimi posługują się ludzie w procesie gospodarowania, mają alternatywne zastosowanie?

Ograniczone środki mogą być zastosowane w rozmaity sposób. Gdyby dobra i usługi zawsze były wytwarzane za pomocą tylko jednej metody i gdyby zawsze stosowano te same środki, wówczas nie występowałby problem wyboru. W rzeczywistości zawsze istnieje do dyspozycji wiele różnych metod. Ten sam produkt może być wytworzony za pomocą różnych narzędzi, przy użyciu różnych surowców, materiałów, itp. Mówimy więc o alternatywnym zastosowaniu środków materialnych i finansowych. Część z nich może być skierowana na realizację jednych celów, a pozostała na realizację innych celów. Nie można natomiast tych samych środków skierować równocześnie do różnych dziedzin i realizować różne cele, podobnie jak człowiek nie może jednocześnie przebywać w dwóch różnych miejscach.

Każdy podmiot gospodarczy stara się rozdzielić owe alternatywne środki tak, aby uzyskać najwyższe efekty ekonomiczne i możliwie najlepiej zrealizować swoje cele. Taki rozdział nazywa się w ekonomii alokacją.

Ekonomia szuka dróg do najlepszego gospodarowania środkami alternatywnymi, tak aby uzyskać maksymalne efekty, albo zminimalizować nakłady danych środków przy produkcji.

4.Dlaczego w teorii ekonomii posługujemy się modelami?

Teorię gospodarowania ograniczonymi środkami można prezentować za pomocą różnorodnych schematów, równań matematycznych, funkcji. Te różne ujęcia prowadzą do zbudowania określonych modeli.

Model - teoretyczne uogólnienie danego odcinka rzeczywistości, które w sposób uproszczony odwzorowuje w nim procesy ekonomiczne.

Rzeczywistość jest bardzo złożona, wielowymiarowa, pełna szczegółów. Uwzględnienie wszystkiego w jednym modelu byłoby niemożliwe i bezsensowne. Zawsze trzeba coś pominąć, coś objąć klauzulą. W ten sposób można zbadać pewne zjawiska w czystej postaci, omijając wpływ innych czynników. Modele pozwalają skoncentrować się na tym, co najważniejsze, co wywiera wpływ na przebieg określonego procesu. Do analizy zachowania się podmiotów, ich reakcji na określone zjawiska, ich wybory i decyzje stosuje się różne narzędzia(inne w mikro i makro -ekonomii).

5.Na czym polega zasadnicza różnica między mikro- i makroekonomią?

Mikroekonomia patrzy na gospodarkę narodową przez pryzmat konsumentów, przedsiębiorców, bada indywidualne podmioty gospodarcze z punktu widzenia maksymalizacji ich korzyści. Makroekonomia natomiast analizuje gospodarkę narodową posługując się wielkimi agregatami.

Mikroekonomia:

-upraszcza rzeczywistość, zakładając najczęściej ekstremalne warunki gospodarowania, tzn. doskonałą konkurencję lub pełny monopol. Tworzy precyzyjne analizy zachowania producenta i konsumenta, np. idealizując konkurencję można wykazać maksymalną sprawność mechanizmu rynkowego a potem skorygować pewne odchylenia w rzeczywistości

-bada współzależności różnych kategorii kosztów produkcji, utargów, cen, produkcyjności czynników produkcji, itp.

-kładzie nacisk na sprawność mechanizmów rynkowych. Zapewniają one bowiem wysoką wiarygodność informacji napływających z rynku

Makroekonomia:

-bada współzależności między takimi agregatami jak dochód narodowy, wydatki na konsumpcję, wydatki na inwestycje, oszczędności, dochody i wydatki budżetu państwa, bilans handlowy i płatniczy kraju, popyt na pieniądz, i podaż pieniądza, przeciętny poziom cen, rozmiary zatrudnienia i bezrobocia w kraju, itp. W ten sposób pokazuje przyczyny niepełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych i ustala środki zaradne

-wykazuje, że niezbędna jest ingerencja państwa by doprowadzić do lepszego wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych, zmniejszenia rozmiarów bezrobocia, obniżenia stopy inflacji

6. Czym rożni się teoria ekonomii od polityki gospodarczej?

Polityka gospodarcza to działalność państwa lub innego organu publicznego, zmierzająca do osiągnięcia konkretnych celów społeczno-ekonomicznych w ściśle określonych warunkach i określonym czasie. Obejmuje ona politykę fiskalną(skarbową), dochodową oraz pieniężną mające na celu ograniczenie lub zahamowanie inflacji, zmniejszenie lub likwidację bezrobocia, zrównoważenie budżetu państwa, bilansu płatniczego. Każda polityka gospodarcza opiera się na określonej teorii ekonomicznej, która stanowi podstawę dokonania diagnozy. Wskazuje na przyczyny złego stanu rzeczy.

Polityka ekonomiczna - sposób działania i rozwiązywania problemów gospodarczych z punktu widzenia interesu publicznego. Każdy rząd w swoich decyzjach stara się uwzględniać interes publiczny i zabiega różnymi sposobami o uznanie opinii społecznej.

W sferze polityki gospodarczej odbywa się rozgrywanie interesów różnych sił społecznych. W wyniku zaangażowania po stronie określonych sił politycznych tym samym zjawiskom ekonomicznym nadaje się często różną interpretacją ekonomiczną. Urzędowy optymizm jest szerzony przez zwolenników sił aktualnie władających. Opozycyjny pesymizm ujawnia różne słabości. Stąd biorą się różne programy gospodarcze, które odwołują się do interesów różnych grup zawodowych

7.Wyjaśnij różnice między ekonomią pozytywną a normatywną.

Niezwykła złożoność i skomplikowanie zjawisk ekonomicznych pozwalają spojrzeć na nie z różnego punktu widzenia i opracować różne teorie ekonomiczne. Dlatego możemy wyróżnić dwa podstawowe nurty: ekonomii pozytywnej i normatywnej.

Ekonomia pozytywna:

-koncentruje się na wypracowaniu najbardziej uniwersalnych narzędzi i metod analizy ekonomicznej w celu możliwie bezstronnego uogólniania procesów gospodarczych i mechanizmów ekonomicznych

-unika wprowadzania sądów wartościujących, mówienia co jest dobre a co złe

-jej dorobek, z zakresu np. wydajności pracy, kapitałochłonności produkcji jest trwałym osiągnięciem wiedzy ekonomicznej

-tworzy fundament, na którym budowane są różne szkoły myślenia normatywnego

Ekonomia normatywna:

-tworzy określony system poglądów wartościujących, opracowuje określoną ideologię umożliwiającą interpretację różnych zjawisk i procesów gospodarczych; wykorzystuje do tego dorobek ek. pozytywnej lub posługuje się własnymi narzędziami

Rozróżnienie podejścia pozytywnego od normatywnego wskazuje, że ekonomia należy do nauk społecznych( tu nie można uniknąć określonego wartościowania, a więc odpowiedzi na pytania czy dany system gospodarczy funkcjonuje doskonale i nie wymaga żadnych zmian, czy też jest odwrotnie. Ocena zostaje tu uzależniona od celu badań naukowych, od subiektywizmu badacza

8.Wyjaśnij na przykładach pojęcie kosztu alternatywnego.

Koszt alternatywny- koszt zaniechanych możliwości. Mierzony jest on wartością tej produkcji, której nie realizujemy, lub z której rezygnujemy w tym celu aby zwiększyć produkcję innych dóbr lub wartości. Jest to podstawowe kryterium efektywności przydziału ograniczonych zasobów czynników wytwórczych do różnych zastosowań. Przy założeniu, że zasoby kapitału i pracy są dane i nie zmieniają się w czasie, przesunięcie ich z 1 dziedziny do 2 oznacza zawsze zmniejszenie produkcji tam, gdzie zasobów ubyło i zwiększenie produkcji tam gdzie ich przybyło. Chodzi o to aby nie wybierać rozwiązania gorszego skoro istnieją takie, które przynoszą wyższe korzyści.

1. przy zastosowaniu takiej samej ilości pracy, maszyn i nawozów można z 1ha ziemi uzyskać 30q żyta lub 150q ziemniaków. Porównując wartość żyta i ziemniaków w cenach rynkowych producent może łatwo zobaczyć co mu się bardziej opłaca. Stwierdzamy więc, że wartość 30q żyta jest kosztem alternatywnym dla wartości 150q ziemniaków, lub odwrotnie

2. gromadzone oszczędności pieniężne można trzymać w domu w oczekiwaniu na osiągnięcie sumy umożliwiającej dokonanie większego zakupu, np. samochodu, ale można też włożyć je do banku jako depozyt długoterminowy, otrzymując z tego tytułu określony procent. Kosztem alternatywnym przetrzymywania pieniądza w domu jest wysokość utraconego procentu.

9. Co to jest krzywa transformacji produktu (krzywa możliwości produkcyjnych) i na jakich założeniach upraszczających opiera się jej budowa?

Krzywa możliwości produkcyjnych - podstawowe narzędzie służące do alokacji(rozdzielania) ograniczeń zasobów czynników wytwórczych. W gospodarce krzywa ta wyznacza punkty najbardziej efektywnej produkcji. Jednocześnie określa przy jakiej wielkości jednego dobra można uzyskać maksymalną produkcję dobra drugiego.

Jeśli zasób kapitału i pracy wzrośnie, wówczas krzywa przesunie się odpowiednio na prawo. Będziemy mieli wówczas do czynienia ze wzrostem gospodarczym oraz z postępem technicznym. Przy wzroście zasobu czynników produkcji oraz ich pełnym i efektywnym wykorzystaniu wzrośnie także produkcja.

Wypukły kształt krzywej w stosunku do początku układu osi współrzędnych ilustruje problem substytucyjności, tzn. że zwiększenie produkcji jednego dobra jest możliwe za cenę zmniejszenia produkcji drugiego dobra Stopa substytucji byłaby wielkością stałą gdyby krzywa była linią prostą o nachyleniu ujemnym. Wtedy zwiększenie produkcji jednego dobra wymagałoby zawsze takiego samego zmniejszenia produkcji innego dobra.

Budowa krzywe transformacji produktu opiera się na:

• prawie malejącego przyrostu produkcji zwiększonej: przy założeniu stałego zasobu czynników produkcji przesuwanie części tych czynników z jednej dziedziny do drugiej powoduje, że na początku przyrosty produkcji dobra x w stosunku do zmniejszonej produkcji dobra y są duże, ale w miarę kontynuowania tego procesu stosunek efektów dodatnich do efektów ujemnych jest coraz mniejszy. Zgodnie z tym prawem krzywa jest wypukła w odniesieniu do początku układu osi współrzędnych czyli maleje coraz szybciej

• prawie rosnącego kosztu alternatywnego: coraz bardziej zwiększając produkcję dobra x, zwiększamy koszt alternatywny wobec dobra y

10.Wyjaśnij zastosowanie krzywych możliwości produkcyjnych i konsumpcyjnych w całej gospodarce narodowej.

Załóżmy, że w całej gospodarce narodowej wytwarza się w ciągu roku, przy danym zasobie kapitału i pracy, określoną sumę dóbr konsumpcyjnych K i inwestycyjnych I. Dobra konsumpcyjne są przeznaczone do bieżącego spożycia, zaś dobra inwestycyjne są różnorodnymi środkami produkcji, które służą do budowy nowych przedsiębiorstw i dalszego zwiększania produkcji w przyszłości. Przyszłe możliwości produkcyjne gospodarki narodowej zależą od tego, w jakich proporcjach będą wytwarzane dobra konsumpcyjne i produkcyjne.

Przy danych zasobach czynników produkcji zwiększenie produkcji dóbr inwestycyjnych I1 może się odbywać tylko kosztem zmniejszenia produkcji dóbr konsumpcyjnych K1. Alternatywny koszt zwiększenia nakładów inwestycyjnych jest mierzony wartością zmniejszonej konsumpcji. Można więc na tej podstawie stwierdzić, że istnieje sprzeczność między wzrostem inwestycji a wzrostem konsumpcji w krótkim okresie. W dłuższym okresie taka sprzeczność nie występuje, gdyż zwiększona produkcja dóbr inwestycyjnych przyczynia się do rozbudowy zdolności produkcyjnych gospodarki narodowej i tym samym do dalszego zwiększenia produkcji dóbr inwestycyjnych i konsumpcyjnych. W ten sposób zwiększone inwestycje stwarzają materialne i techniczne warunki do wzrostu konsumpcji w przyszłości. Jeśli kraj nie zwiększa swoich nakładów inwestycyjnych i nie rozbudowuje zdolności produkcyjnych, wówczas społeczeństwo nie może liczyć na wzrost konsumpcji.

Zdolność społeczeństwa do wyrzeczeń w krajach na niższym poziomie rozwoju gospodarczego zwiększa możliwości inwestycyjne kraju, co w dłuższym okresie umożliwia przesunięcie się na odpowiednio wyżej położoną krzywą K2I2 lub K3I3. W tym wyraża się wzrost gospodarczy, który umożliwia wzrost inwestycji i konsumpcji. W warunkach wzrostu gospodarczego łatwiej jest zwiększać nakłady inwestycyjne i zwiększać wzrost konsumpcji.

11. Dlaczego w dziedzinie ekonomii normatywnej trudno jest udowodnić słuszność jakiegoś stwierdzenia w stu procentach ?

Ekonomia normatywna tworzy poglądy wartościujące, wskazujące co jest dobre, złe, korzystne, niekorzystne. Te sądy i oceny są uzależnione od przyjętego celu badań naukowych, od subiektywnego nastawienia badacza do analizowanych przez niego zjawisk i procesów gospodarczych. Kilku badaczy może mieć różne zdanie na temat jednego zjawiska ekonomicznego. Nie ma bowiem ustalonych, wiarygodnych reguł oraz kryteriów, które pozwalają wykazać słuszność lub niesłuszność przyjmowanej hipotezy. W ekonomii trzeba polegać na interpretacji faktów, a to pociąga za sobą sądy wartościujące, które zawsze są zabarwione emocjonalnym zaangażowaniem bądź uprzedzeniem oraz wiarą w słuszność wyznawanej ideologii. W tej sytuacji nie możemy uzyskać nie budzącej wątpliwości odpowiedzi.

12. Na podstawie poniższych danych wykreśl krzywą możliwości produkcyjnych i zaznacz, które kombinacje można uznać za efektywne, nieefektywne i nieosiągalne:

1. 300 ciągników, 250 samochodów

2. 200 ciągników, 200 samochodów

3. 100 ciągników, 450 samochodów

4. 500 ciągników, 0 samochodów

5. 0 ciągników, 400 samochodów

Zwróć uwagę, dlaczego krzywa możliwości produkcyjnych jest wypukła w stosunku do początku układu osi współrzędnych. Jak kształtuje się koszt alternatywny w miarę zwiększania produkcji samochodów?

---