1. Pieniądz towarowy i kruszcowy
pieniądz pojawił się i rozwinął głównie ze względu na odczuwaną przez ludzkość potrzebę uproszczenia wymiany towarowej. Towarzyszyły temu także powody religijne oraz społeczne i psychologiczne . Za wynalazców pieniądza uznaje się Sumerów.
Pieniądze przeznaczone wyłącznie do wymiany stały się towarami. Zaczęto wymieniać towar za towar. Proces wymiany towaru podlegał stopniowemu usprawnieniu. Zaczęto wymieniać towar na różne dobra będące w uzyciu- suszone ryby, sól, herbatę, muszelki. Zaczęły one służyc jako towar wymiany. Towary konsumpcyjne były pierwszą forma pieniądza- miały cechę powszechnej akceptacji. Towar musiał zawierać wkład pracy ludzkiej oraz wartość realną. Znaczenia nabrała trwałość dobra. Pieniądzem przestały być towary- zastąpiono je metalami. Najpierw metale nieszlachetnei stopy (zelazo, brąz miedz) później szlachetne- srebro i złoto. Dobrze przechowywały wartość, były podzielne, łatwe do przenoszenia. Pomimo gwarantowanej stabilności jego ilość nie była w pełni dostosowana do zapotrzebowania gospodarki. Niedostatek pieniądza hamował wymianę towarów, nadmiar powodował spadek ich wartosci co powodowało wzrost cen towarów.
2. Pieniądz papierowy
Posługiwanie się złotymi monetami nie było tanie ani wygodne. Zasoby pieniężne zaczęto deponować u złotników- w zamian otrzymywano kwity depozytowe. Były zobowiązaniem złotników do zwrotu monet. Zaczęto kwitami regulować długi. Kwity depozytowe zaczęły krązyć pełniąc funkcję pieniądza. Pojawił się też w użyciu weksel handlowy. Pojawił się w XII w w państwach włoskich. Rozpowszechniło się też zjawisko udzielania kredytów. Weksel stał się udokumentowaną formą kredytu. Wierzytelnosć weksla mogła być przenoszona na inna osobę- stał się zbywalny. Tak wiec rzeczowa forma pieniądza- pieniądz towarowy poprzez pieniadz metalowy przekształcił się w pieniądz papierowy. Nastąpiła dematerializacja.
Proces ekonomizacji złota i system wymienialnosci
Wymienialnosć banknotów na złoto podlegała uszczupleniu. Wprowadzano utrudnienia w celu graniczenia ilości złota przeznaczonego na cele monetarne. Był to proces ekonomizacji złota. Występowały 3 systemy wymienialności pieniądza papierowego na złoto:
- system pełnej wymienialności na złote monety (kwity na złote monety
- system sztabowo-złoty (banknoty na sztaby złota
- system dewizowo-złoty (zabezpieczeniem emisji pieniądza krajowego stały się waluty obce wymienialne na złoto.
Asygnaty
W celu finansowania swoich potrzeb (zazwyczaj wojen) państwo tworzyło tzw. kasy dyskontowe emitujące asygnaty. Nie miały one historycznego związku ze złotem. Rząd płacił asygnatami za kupowane dobra materialne. Asygnaty były zobowiązaniem rządu.
Formy reglamentacji pieniadza
W historii pieniądza występowały 3 formy reglamentacji pieniądza:
- pełne pokrycie emisji banknotów
- limit emisji banknotów wyznaczany przez państwo
- emisja banknotow proporcjonalna do zasobów złota.
3. Formy rozliczeń bezgotówkowych
Rachunek na żądanie- bank w zamian za dostarczone przez klienta banknoty otwierał rachunek Klient mógł w każdej chwili zarządać pieniądza gotówkowego. Można było lokowć pieniądze na określony termin. Po wypowiedzeniu przechowywania banknotów tracono prawo do dochodu z tytułu oprocentowania wkładów.- wkłady ( rachunki) terminowe.
Polecenie przelewu- dłuznik chcąc dokonać zapłaty wierzycielowi mógł wydać polecenie bankowi w którym miał rachunek aby przelał określona sumę na rachunek wierzyciela.
Czek bankowy- inna forma rozliczenia bezgotówkowego- dokument na którym wystawca wydaje polecenie swojemu bankowi wypłacenia określonej sumy okazicielowi czeku.
Emisja pieniądza bezgotówkowego następowała w chwili lokaty pieniadza papierowegow banku wlbo gdy bank udzielał kredytu. Pieniadz bezgotówkowy nie jest ostatnią forma ewolucji pieniadza. Obecnie funkcjonuje pieniadz elektroniczny
W rozliczeniach między bankami a ludnością wykształciły się 3 formy regulowania transakcji pieniężnych:
- system automatów bankowych umioeszczonych na zewnatrz lokalu banku.- plastikowa karta umozliwiająca pobranie gotówki, wpłaty gotówki, przesunięcia środków pieniężnych, wyciąg rachunku.
- terminale w punktach sprzedaży- końcówka komputera w miejscach sprzedaży umożliwia natychmiastowe obciążenie rachunku kupującego i uznanie rachunku sprzedajacego
bankowość domowa końcówka komputera bankowego w domu pozwala włascicielom rachunków na regulowanie swoich zobowiązań w domu.