SM
Choroba zapalna ośrodkowego układu nerwowego o wielofazowym, nawrotowym i/ lub postępującym przebiegu oraz wieloogniskowych (rozsianych) objawach neurologicznych, wywołana specyficznym dla układu nerwowego zaburzeniem immunologicznym powodującym pierwotną wieloogniskową i postępującą demielinizacja.
Dochodzi do uszkodzenia oraz rozpadu osłonek mielinowych włókien nerwowych..
Na skutek zaniku osłonek dochodzi do zaburzeń przewodzenia a nawet całkowitego przerwania przekazywania impulsów nerwowych.
Konsekwencją narastającego procesu destrukcji jest uszkodzenie aksonu, i powstanie tzw. blizny glejowej (PLAKI)
Najczęściej choroba zaczyna się między 20 a 40 rokiem życia, częściej u kobiet
Patogeneza:
- czynniki środowiskowe
- predyspozycja genetyczna
- złożone procesy autoimmunologiczne
W zależności od dominujących objawów klinicznych można wyróżnić następując postaci SM:
Mózgowa: objawy:
Niedowład połowiczy
Monopareza
Wiotkie niedowłady
Zaburzenia psychiczne
Objawy rzekomo- opuszkowe
Afazja
Napady drgawkowe
móżdżkowa: objawy:
ataksja, afazja
zaburzenia koordynacji
zaburzenia równowagi
adiadochokineza
mowa skandowana
objawy oczne
drżenie zamiarowe
dysmetria
chód marynarski
wyrównanie niemożliwe za pomocą wzroku
rdzeniowa: objawy:
niedowłady spastyczne
zaburzenia czucia głębokiego
zaburzenia czynności moczowo- płciowych
brak oczopląsu
brak afazji
wyrównanie chodu za pomocą wzroku
Przebieg choroby może być różny. Klinicznie najczęściej przybiera postać:
z rzutami i remisjami (częstsza): charakteryzujący się występowaniem okresowych pogorszeń w postaci rzutów i następujących po nich remisjach choroby. Po okresie rzutu następuje albo pełny powrót sprawności ruchowej do stanu wyjściowego przed rzutem, albo pozostają utrwalone deficyty)
pierwotnie postępująca: od początku narastają stopniowo objawy neurologiczne, bez wyraźnych rzutów i remisji
Stan chorego i stopień nasilenia choroby ocenia się za pomocą skali Kurtzkego.
Punktowa ocena deficytu neurologicznego w SM
Objawy piramidowe Objawy móżdżkowe Czucie powierzchniowe Czucie głębokie Ostrość wzroku Nerwy okoruchowe Oczopląs Nerw V Nerw VII Nerw VIII- słuchowy Dysfagia Zmiany psychiczne ?
|
0-4 (każda kończyna osobno) 0-3 0-2 0-2 0-5 (każda strona osobno) 0-3 0-3 0-3 0-3 0-3 0-3 0-3 0-3 0-2 |
Rozrzerzona skala niewydolności ruchowej Kurtzkego:
norma
całkowita wydolność ruchowa
1,5- pełna wydolność przy obecnych minimalnych objawach neurologicznych
2- dyskretna niewydolność ruchowa
2,5- nieznaczna niewydolnośc ruchowa
3- średniego stopnia niewydolność
3,5- umiarkowana niewydolność ruchowa
4- względnie duża
4,5- średnio ciężka niewydolność ruchowa
5- dość duża niewydolność, samodzielna lokomocja do 200 m
5,5- ciężka niewydolność ruchowa, lokomocja do 100 m
6- duża niewydolność, poruszający się o jednej kuli
6,5- poruszający się o dwóch kulach
7- bardzo duża niewydolność, poruszający się w wózku inwalidzkim, zdolny do samodzielnego przesiadania się
7,5- niezdolny do samodzielnego przesiadania się
8- prawie całkowita niewydolność, leżący, zdolny do samoobsługi
8,5- leżący, częściowo zdolny do osamoobsługi
9- całkowita niewydolność, wymaga opieki
9,5- niezdolny do p????????wienia
10- zgon
Cele fizjoterapii:
poprawa ogólnej ruchomości
poprawa równowagi- utrzymanie stabilności tułowia
poprawa koordynacji
zmniejszenie napięcia mięśniowego
unikanie zbyt silnych obciążeń
reedukacja chodu
poprawa postawy
Metody:
ćwiczenia stopniowe :
od pełnego do coraz mniejszego zakresu ruchu
od szybkich do wolnych
od symetrycznych do asymetrycznych
od małego obciążenia do większego (unikanie zbyt silnych)
od krótkiego czasu trwania ćwiczeń do wydłużania
wszystkie typy ćwiczeń w zależności od stanu pacjenta, od biernych do oporowych (unikanie zbyt silnych)
gdy pacjent jest leżący to profilaktyka przeciw: przykurczona, odleżynowa, zaburzenia oddychania
przy spastycznych zaburzeniach ruchu stosować metodę Bobach
ćwiczenia koordynacyjne, np. PNF, rytmiczna stabilizacja, zmiana kierunku ruchu na przeciwny
stosowanie krioterapii, unikanie ciepła
stretching
ćwiczenia w wodzie
dostosować terapię do fazy choroby ostra/ przewlekła: w ostrej ograniczamy się do ruchów biernych i zamiany pozycji, w przewlekłej stosujemy metody fizjoterapeutyczne
ćwiczenia Frenkla w ataksji
Przykłady ćwiczeń:
pacjent leży na plecach na twardym podłożu. Rozstawione nogi zostają ugięte w kolanach w ten sposób, że stopy całą powierzchnią spoczywają na podłożu. Ręce położone są wzdłuż ciała. Ćwiczący podnosi w górę biodra i tułów. Łopatki nie odrywają się od podłoża. Po krótkiej chwili następuje powrót do pozycji wyjściowej.
Pacjent siada na piłce lub rolce terapeutycznej. Terapeuta stojąc obok pacjenta pomaga mu w przeprowadzeniu ćwiczeń równowagi. Początkowo ćwiczący trzyma się obiema rękami piłki, a stopami opiera się o podłoże. Następnie przechodzi do ćwiczeń trudniejszych i ???kuje poparcie, podnosząc kolejno ręce i nogi.
Ćwiczący znajduje się w klęku podpartym (klęczy z tułowiem w pozycji poziomej, oparty na wyprostowanych rękach). Podnosi wyprostowaną rękę w górę, starając się sięgnąć jak najwyżej. Ciężar ciała zostaje przeniesiony na rękę spoczywającą na podłożu. Pacjent wraca do pozycji wyjściowej. Następuje zmiana ręki.
Chory ćwiczy chodzenie przy użyciu poręczy, na których wspiera się obiema rękami podczas stawiania kroków.
Pacjent leży na plecach na twardym podłożu. Nogi są wyprostowane, ręce spoczywają wzdłuż ciała. Terapeuta jedną ręką chwyta od spodu stopę ćwiczącego, drugą opiera na jego kolanie. Następnie ostrożnie podnosi nogę pacjenta w stronę jego klatki piersiowej, zginając ją jednocześnie w kolanie. Powrót do pozycji wyjściowej. Po kilkakrotnym powtórzeniu ruchu następuje zmiana nogi.
WAŻNE!!!
Aktywne ćwiczenia gimnastyczne powinny być rozpoczęte już przy lekkich objawach chorobowych i przeprowadzane w sposób konsekwentny
Ćwiczenia trzeba dobierać indywidualnie do stanu pacjenta
Program ćwiczeń należy aktualizować zależnie od potrzeb chorego
Ćwiczenia prowadzi się tak, aby następowało naprzemienne diagonalne napięcie i rozluźnienie mięśni. Należy zawsze angażować również nie zaatakowane grupy mięśni i zdrowe części ciała.
Zaczynamy zawsze od najłatwiejszych ćwiczeń i stopniowo zwiększamy stopień trudności
Jeżeli tylko będzie to możliwe, pacjent powinien ćwiczyć na twardym podłożu (nie w łóżku)
Niezwykle istotna jest współpraca pacjenta od samego początku fizjoterapii
Poprzez ćwiczenia pacjent powinien zdobyć pewne praktyczne umiejętności, takie jak obracanie się z boku na bok, siadanie na brzegu łóżka z nogami opuszczonymi na podłogę, chodzenie z pomocą lub o własnych siłach, samodzielne jedzenie, itp.
CZ. II
SM: to postępująca rzutami choroba CNS o nieznanej jeszcze etiologii. Jej istotę stanowią rozsiane ogniska demielinizacja w mózgu i rdzeniu kręgowym.
Najbardziej typowe objawy SM:
Pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego, po kilku tygodniach rozwija się zanik nerwu
Porażenie nerwów ruchowych gałek ocznych
Oczopląs, drżenie zamiarowe i mowa skandowana- jako tzw. składniki triady Charcota
Objawy ataksji móżdżkowej
Brak odruchów brzusznych
Uporczywe parestezje w kończynach i na tułowiu
Kurczowy niedowład kkd
Zaburzenia czynności zwieraczy
Rokowanie
W większości przypadków jest niekorzystne z uwagi na brak wiedzy dotyczącej etiologii oraz zasad, według których odbywają się kolejne rzuty choroby. Zaznaczyć należy, iż zależy ono od postaci SM. W zdecydowanej większości przypadków omawiana choroba prowadzi do inwalidztwa.
Godnym podkreślenia jest przejściowe nasilenie się objawów chorobowych pod wpływem ciepła (upały, gorączka).
Postacie SM:
Mózgowo- rdzeniowa
Rdzeniowa (paraparetyczna)
Móżdżkowa
Hemiparetyczna
Etiopatogeneza
Aktualnie uważa się, iż stwardnienie rozsiane jest chorobą autoimmunologiczną, w której układ odpornościowy gospodarza zwalcza komórki własnego organizmu, w tym przypadku w tkance nerwowej. Mniej powszechny jest pogląd o neurodegeneracyjnym charakterze i niejasnym podłożu metabolicznym. Rozważa się również rolę zakażeń wirusowych pewnych innych nieznanych czynników środowiskowych. Niektórzy wskazują również na znaczenie niedoboru witaminy D w dzieciństwie.
Diagnostyka:
MRI- dziś daje nam najpewniejsze informacje, z których lekarz diagnozujący wyciągnąć może odpowiednie wnioski
Fizjoterapia w SM:
Ponieważ SM występuje w różnych formach, nie można zastosować jednego prostego programu ćwiczeń, który byłby odpowiedni dla każdego. Objawy choroby zmieniają się i dlatego ćwiczenia, które są odpowiednie w pewnym okresie, może być niewłaściwe w innym. Z tego powodu program ćwiczeń musi być zindywidualizowany i powinien uwzględniać ciągłą potrzebę wprowadzania zmian wraz ze zmiennością choroby.
Przystępne porady dla pacjenta i terapeuty:
Bez polecenia przez lekarza nie rozpoczyna się ćwiczeń w okresie pogorszenia
Podniesienie temperatury ciała może zwiększyć spastyczność i zmęczenie. Czynne ćwiczenia z niewielkim oporem powodują mniejszy wzrost temperatury ciała niż techniki z większym oporem
Niewystarczająca ilość odpoczynku może spowodować przećwiczenie