Generalizacja mapy

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Generalizacja kartograficzna, generalizacja mapy, uogólnienie mapy - w kartografii proces zmniejszania szczegółowości mapy podczas prac redakcyjnych związanych ze zmniejszaniem skali mapy.

O generalizacji decyduje, oprócz skali, także przeznaczenie mapy. Np. treść mapy ściennej, którą ogląda się z dużej odległości, podlegać będzie większej generalizacji niż atlasu samochodowego w tej samej skali.

Generalizacja polega m.in. na upraszczaniu rysunku obiektów geograficznych (np. przebiegu linii brzegowej), stosowaniu różnego rodzaju symboli przedstawiających złożone struktury przestrzenne i ich cechy. Celem generalizacji jest dostosowanie mapy do danych potrzeb, zwiększenie jej czytelności itp.

Istnieją dwa główne rodzaje generalizacji:

• ilościowa (pominięcie mniej istotnych elementów mapy):

• generalizacja formy (odległości, kształtu - uproszczenie kształtu; np. pominięcie niektórych zakrętów drogi, rzeki, uproszczenie przebiegu granicy)

• generalizacja treści (zmniejszenie ilości znaków na mapie; np. pominięcie niektórych miast, rzek, mniej ważnych dróg)

• jakościowa (uogólnienie pojęć przedstawianych na mapie):

• symbolizacja (np. na mapie w dużej skali miejscowości oznaczone będą zasięgiem zabudowy, w mniejszej skali - sygnaturą koła lub kwadratu)

• grupowanie (np. połączenie lasów liściastych, iglastych i mieszanych w jedną kategorię)

• zmiana ujęcia zjawiska

Generalizacja kartograficzna uważana jest za proces subiektywny, wymagający od kartografa dobrej znajomości tematu przedstawionego na mapie.

Generalizacja kartograficzna, generalizacja mapy, uogólnienie mapy - w kartografii proces zmniejszania szczegółowości mapy podczas prac redakcyjnych związanych ze zmniejszaniem skali mapy.

Polega m.in. na upraszczaniu rysunku obiektów geograficznych np. przebieg linii brzegowej , stosowaniu różnego rodzaju symboli przedstawiających złożone struktury przestrzenne i ich cechy. Celem generalizacji jest dostosowanie mapy do danych potrzeb, zwiększenie jej czytelności itp.

Zmniejszając skalę mapy, przy zachowaniu jej wymiarów, zwiększamy równocześnie powierzchnię obszaru przedstawioną na mapie. Zachodzi wtedy konieczność opuszczenia wielu szczegółów uznanych za mniej istotne. Proces uogólnienia mapy, polegający na selekcji i upraszczaniu treści oraz zmianie znaków szczegółowych na bardziej ogólne, nazywamy generalizacją mapy. Celem generalizacji jest zwiększenie czytelności map.

Ze względu na kryteria selekcji treści możemy wyróżnić generalizację:

• ilościowa (pominięcie mniej istotnych elementów mapy):

• generalizacja formy (odległości, kształtu - uproszczenie kształtu)

• generalizacja treści (zmniejszenie ilości znaków na mapie)

• jakościowa (uogólnienie pojęć przedstawianych na mapie):

• symbolizacja

• grupowanie

• zmiana ujęcia zjawiska

Generalizacja ilościowa - polegającą na eliminowaniu mniejszych obiektów (np. miej­scowości o mniejszej liczbie mieszkańców, dopływów rzek, drugo­rzędnych dróg), upraszczaniu rysunku (np. zarysu linii brzegowej, biegu rzeki, kształtu powierzchni lasu), zamianie (znaków powierzchniowych na sygnatury). Generalizację ilościową przeprowadza się przy tworzeniu map małoskalowych na podstawie wielkoskalowych - im mniejsza skala mapy, tym mniej szczegółów.

Generalizacja jakościowa - polegającą na eliminacji niektórych treści w celu wyeks­ponowania innych zagadnień. Zabiegu takiego dokonuje się przy two­rzeniu map tematycznych, np. na mapie surowców mineralnych zaznaczone będą miejsca ich występowania oraz punkty odniesienia ułatwiające orientację (np. główne rzeki i największe miasta). Wyeliminowani zastanie natomiast ukształtowanie powierzchni, zabagnienie terenu, lini komunikacyjne i inne treści.

Skala mapy

Z Wikipedii

Skocz do: nawigacji, szukaj

Skala mapy (czasem używany jest również termin podziałka mapy) - stosunek wielkości modelu Ziemi dla jakiego opracowano odwzorowanie kartograficzne danej mapy do rzeczywistej wielkości Ziemi.

Rodzaje zapisu skal na mapach:

• skala liczbowa 1:700 000 lub
  (zapis ten przeważnie poprzedza się słowem "skala")

• skala mianowana 1 cm - 1 km lub 1 cm → 1 km (zapis ten przeważnie poprzedza się słowem "skala")

• skala polowa 1 mm² - 1000000 m² lub 1 mm² → 1000000 m²

• podziałka liniowa jest graficznym przedstawieniem skali na mapie, często umieszcza się ją pod skalą liczbową lub mianowaną (jeżeli podana jest sama podziałka nie używa się dla niej słowa "skala")

• podziałka transwersalna

• podziałka złożona - stosowana dla map świata w odwzorowaniach niewiernoodległościowych (tzn. np. na równiku 1 cm na mapie odpowiada innej odległości w rzeczywistości niż ten sam 1 cm na mapie na równoleżniku 60°).
  

Poszczególne rodzaje zapisu skal można stosować tylko dla wybranych rodzajów map:

• Skalę liczbową można podać dla każdej mapy, niezależnie od tego w jakim odwzorowaniu została ona wykonana.

• Skalę mianowaną i podziałkę liniową można podać tylko dla map wykonanych w odwzorowaniach wiernoodległościowych lub dla map w dużych skalach. Z zasady błędem jest podawanie tego rodzaju zapisu skal na mapach całego świata, czy też na mapach kontynentów i oceanów.

• Podziałkę transwersalną można podać tylko dla map w dużych lub bardzo dużych skalach (skale co najmniej 1:10 000) wykonanych w odwzorowaniach wiernoodległościowych.

• Skalę polową można podać tylko dla map wykonanych w odwzorowaniach wiernopowierzchniowych (wiernopolowych) lub dla map w dużych skalach.

• Podziałkę złożoną stosuje się wyłącznie do map w małych (lub nawet bardzo małych) skalach wykonanych w odwzorowaniach niewiernoodległościowych.

Skala mapy- to matematyczny stosunek do odległości na mapie do odległości w terenie.

Rodzaje skal:
- liczbowa np. 1:1000
- mianowana np. 1 cm.-10 km
- linowa np. ( patrz załącznik przykład mapy linowej )


Na mapach używa się skali pomniejszonej np. 1:1000000 czyli pomniejszono np. ziemie 1000000 razy.

Zamienianie skali liczbowej na skalę mianowaną i skalę liniową.

1. Np. 1: 100000
2. 1 cm - 1000 m
3. 1 cm - 1 km
4. ( patrz załącznik skala liniowa do punktu 4 )

1. Zapisujemy skale ( liczbowa)
2. Odejmujemy od liczby wyżej dwa zera ( skala mianowana.)
3. Od powstałej liczby zabieramy jeszcze trzy zera ( skala mianowana.)
4. Rysujemy skalę linową z przedziałką co centymetr na pierwszej przedziałce piszemy zero a na kolejnych wynik z ostatniego działania na skali mianowanej.

Skala mapy (czasem używany jest również termin podziałka mapy) - stosunek wielkości modelu Ziemi dla jakiego opracowano odwzorowanie kartograficzne danej mapy do rzeczywistej wielkości Ziemi. Każda mapa narysowana jest w odpowiednim zmniejszeniu, czyli skali. Przez skalę mapy rozumiemy stosunek odległości na mapie do odpowiadającej jej odległości poziomej w terenie - nie zaś odległości rzeczywistej uwzględnia­jącej ukształtowanie powierzchni.

Rodzaje zapisu skal na mapach:

• skala liczbowa 1:300 000, co oznacza, że l jednostce długości na mapie odpowiada 300 000 takich samych jednostek w terenie (1 cm na mapie równa się 300 000 centymetrów w terenie). Ponieważ w mierzeniu odległości w terenie posługujemy się metrami lub kilometrami, centymetry zapisane w skali mapy należy zamienić na metry lub kilometry, pamiętając, że l km = 100 000 cm. Liczbową skalę mapy można również zapisać w postaci ułamka, np. 1/300 000. Liczba w jego mianowniku informuje nas o zmniejszeniu. Im jest większa, tym skala jest mniejsza, a mapa przedstawia większy obraz z mniejszą dokładnością

• skala mianowana 1 cm - 1 km lub 1 cm → 1 km (zapis ten przeważnie poprzedza się słowem "skala")

• skala polowa 1 mm² - 100000 m² lub 1 mm² → 100000 m²

• podziałka liniowa  jest graficznym przedstawieniem skali na mapie, często umieszcza się ją pod skalą liczbową lub mianowaną (jeżeli podana jest sama podziałka nie używa się dla niej słowa "skala")

• podziałka transwersalna 

• podziałka złożona - stosowana dla map świata w odwzorowaniach niewiernoodległościowych (tzn. np. na równiku 1 cm na mapie odpowiada innej odległości w rzeczywistości niż ten sam 1 cm na mapie na równoleżniku 60°).

Skala mapy, niezależnie od formy jej zapisu, odnosi się do wymiarów liniowych. Można zatem na jej podstawie obliczyć odległości w terenie. Można również obliczyć pola powierzchni, gdyż każda powierzchnia jest iloczynem długości i szerokości. Na mapach, pola powierzchni w stosunku do odpowiadających im pól powierzchni w terenie, są kwa­dratem zmniejszenia liniowego. Na mapie w skali 1:300 000, gdzie l cm odpowiada 3 km w terenie, pole kwadratu o boku l cm wynosi w terenie 9 km². Pole powierzchni pozostaje równe kwadratowi skali liniowej tylko na mapach wielkoskalowych i mapach w odwzorowaniach wiernopowierzchniowych.

TEMAT: Mapa i jej składniki  - Kartografia

Mapa - jest obrazem terenu wykonanym na płaszczyźnie, w odpowiednim odwzorowywaniu kartograficznym, skali i przy użyciu znaków umownych.

Składniki mapy:

a) matematyczne:

- osnowa geodezyjna - jest to sieć punktów, których położenie geograficzne i wysokość bezwzględna zostały dokładnie wyznaczone metodami geodezyjnymi.

- skala - jest to stosunek odpowiedniego odcinka na mapie do odpowiadającego mu odcinka rzeczywistego na powierzchni odniesienia. Skala mapy jest ułamkiem, zatem im większy jest mianownik ułamka tym miejsza jest skala mapy. Na mapie skala może być zapisana w postaci:

- skala liczbowa - , 1:100000, (jeden do 100000)

- skala mianowana: 1cm - 1km ( 1cm, na mapie odpowiada 1km w terenie)

- skala liniowa - podziałka w postaci odcinka podzielonego na części , którym są przypisane wartości odpowiadające określonym odległością rzeczywistym

b) odwzorowanie kartograficzne - polega na przeniesieniu położenia punktów z powierzchni kuli (elipsoidy) ziemskiej na płaszczyznę mapy z zastosowaniem określonych metod matematycznych np.: rzutowania geometrycznego.

W praktyce odwzorowanie kartograficzne, polega na matematycznym przenoszeniu punktów na płaszczyznę mapy siatki geograficznej:

- podział odwzorowań ze względu na płaszczyznę przedstawiania odwzorowania:


Odwzorowywania Rysunek Przedstawia obraz
Rzut na płaszczyznę styczną do globusa w biegunie

okołobiegunowe
Walcowe - rzut na pobocznice walca
okołorównikowe
Stożkowe - rzut na pobocznicę stożka

Umiarkowanych szerokości geograficznych
Pochodne - na podstawie obliczenia i wzorów matematycznych

=========

- podział odwzorowań ze względu na wiernie przedstawiony element.

W wyniku przedstawienia powierzchni kulistej na płaszczyźnie mapy, powstają zniekształcenia kartograficzne. Zniekształcenia wynikają z nierozwijalności kuli na płaszczyźnie. Dotyczyć one mogą odległości oraz pól powierzchni i kątów.

Bez zniekształceń odwzorowują się punkty, linie styczności np.: biegun, równik.
Ze względu na charakter zniekształceń wyróżniamy odwzorowania:

- wiernoodległościowe - w których uzyskano wierne przedstawienie odległości pewnych kształtów

- wiernokątne - w których kąty (kierunki) wyznaczone na mapie, odpowiadają rzeczywistym

- wiernopowierzchniowe - w których są przedstawione podstawowe pola figur

- znaki powierzchniowe np.: las, bagna, łąka

b) obraz kartograficzny czyli:

- treść mapy - w której skład wchodzą znaki umowne

- znaki liniowe - miasta, szczyty górskie, wulkany, ośrodki przemysłowe

2. Podział map:

a) podział map ze względu na skalę:

- plany: 1:1000 - 1:5000

- mapy topograficzne: 1:5000 - 1:200000

- mapy przeglądowo - topograficzne: 1:200000 - 1:000000

- skala mniejsza od 1:1000000

b) podział map ze względu na zastosowanie:

- samochodowe

- turystyczne

- szkolne

c) podział map ze względu na zastosowanie:

- ogólno - geograficzne (fizyczne)

- tematyczne: przyrodnicze, geologiczne, glebowe, klimatyczne, społeczno - ekonomiczne, społeczno gospodarcze, rozmieszczenie ludności oraz przemysłu, inżynieryjne np.: górnicze

3. Generalizacja treści mapy - jest to uogólnienie treści mapy, z pominięciem mniej ważnych. Stopień generalizacji jest odpowiednio zastosowany do skali i rodzaju celu jakiemu ma służyć.

Zmniejszając skalę mapy, przy zachowaniu jej wymiarów, zwiększamy równocześnie powierzchnię obszaru przedstawioną na mapie.

Zachodzi wtedy konieczność opuszczenia wielu szczegółów uznanych za mniej istotne. Proces uogólnienia mapy, polegający na selekcji i upraszczaniu treści oraz zmianie znaków szczegółowych na bardziej ogólne, nazywamy generalizacją mapy.

Celem generalizacji jest zwiększenie czytelności map.
Ze względu na kryteria selekcji treści możemy wyróżnić generalizację:

• ilościową- polegającą na eliminowaniu mniejszych obiektów (np. miejscowości o mniejszej liczbie mieszkańców, dopływów rzek, drugorzędnych dróg), upraszczaniu rysunku (np. zarysu linii brzegowej, biegu rzeki, kształtu powierzchni lasu), zamianie (znaków powierzchniowych na sygnatury). Generalizację ilościową przeprowadza się przy tworzeniu map małoskalowych na podstawie wielkoskalowych - im mniejsza skala mapy, tym mniej szczegółów.

• jakościową - polegającą na eliminacji niektórych treści w celu wyeksponowania innych zagadnień. Zabiegu takiego dokonuje się przy tworzeniu map tematycznych, np. na mapie surowców mineralnych zaznaczone będą miejsca ich występowania oraz punkty odniesienia ułatwiające orientację (np. główne rzeki i największe miasta). Wyeliminowani zastanie natomiast ukształtowanie powierzchni, zabagnienie terenu, lini komunikacyjne i inne treści.

---