dr Monika Marczak

PEDAGOGIKA RESOCJALIZACYJNA

program wykładów - dla II i III roku -studia niestacjonarne (30 h)

Cel zajęć:

Celem zajęć jest zapoznanie studentów z podstawowymi zagadnieniami pedagogiki resocjalizacyjnej; z uwarunkowaniami nieprzystosowania, niedostosowania i wykolejenia tkwiącymi w rodzinie, szkole i grupie rówieśniczej, a także wdrożenie podstawowej wiedzy z zakresu stosowania oddziaływań resocjalizacyjnych wobec osób nieletnich naruszających normy społeczne i prawne zarówno w środowisku otwartym jak i zamkniętym.

I. Resocjalizacja - zagadnienia i podstawowe pojęcia (2h)

Wprowadzenie w problematykę zajęć.

• Podstawowe pojęcia pedagogiki resocjalizacyjnej: wychowanie, socjalizacja, norma, rola społeczna, pozycja społeczna.

Proces dysocjacji

Fazy socjalizacji:

• Proces asocjacji

• Proces reedukacji

Pedagogika resocjalizacyjna - przedmiot i zakres zainteresowań

Interdyscyplinarność pedagogiki resocjalizacyjnej.

Literatura obowiązkowa:

Kowalski S. (1979). Socjologia wychowania w zarysie. Warszawa rozdz. VI

Szacka B.(2003) Wprowadzenie do socjologii. Warszawa rozdz. VI

Czapów Cz. (1980) Wychowanie resocjalizujące. Warszawa cześć III

Konopczyński M. (2006) Metody twórczej resocjalizacji, Warszawa, r. I

Ambrozik W. (2006) Pedagogika resocjalizacyjna.(w:) B. Śliwierski (red.) Pedagogika. Subdyscypliny wiedzy pedagogicznej. Tom III. Gdańsk, r.18

II. Pedagogika resocjalizacyjna - fazy i zasady oddziaływania (2 h)

1. Fazy oddziaływania resocjalizacyjnego

2. Zasady resocjalizacji:

• Wg O. Lipkowskiego: akceptacji, pomocy, indywidualizacji, kształtowania perspektyw, współpracy ze środowiskiem, systematyczności

• Wg. Cz. Czapówa: wychowania (reedukacji, wszechstronnego rozwoju), opieki (wszechstronnej i perspektywicznej opieki, wymagań) psychoterapii (akceptowania i respektowania)

Literatura obowiązkowa:

Makowski A. (1994) Niedostosowanie społeczne młodzieży i jej resocjalizacja. Warszawa, r. VI

Bie;icki E. (2006) Bielicki E. (2005) Z problematyki resocjalizacyjnej. Bydgoszcz, r.I

Czapów Cz. & St. Jedlewski: Pedagogika resocjalizacyjna. Warszawa 1971. rozdz. 4.V

Lipkowski O.(1980) Resocjalizacja. Warszawa, rozdz. IV.5

Konopczyński M. (2006) Metody twórczej resocjalizacji, Warszawa, r. I

III. Niedostosowanie i wykolejenie społeczne jako przedmioty zainteresowań pedagogiki resocjalizacyjnej (2 h)

1. Definicje nieprzystosowania, niedostosowania społecznego

2. Objawy i rozmiary nieprzystosowania i niedostosowania społecznego.

3. Odmiany wykolejenia społecznego wg Cz. Czapówa:

• Wykolejenie przestępcze i jego manifestacje

• Wykolejenie obyczajowe i jego manifestacje

4. Stadia wykolejenia społecznego wg Cz. Czapówa: niezaspokojenie potrzeby zależności emocjonalnej, utrwalenie wrogich reakcji wobec osób socjalizująco - znaczących, autonomizowanie działalności antyspołecznej

5. Typy wykolejenia ze względu na różne czynniki etiologiczne wg. Cz. Czapówa: zwichnięta socjalizacja, demoralizacja, socjalizacja podkulturowa

Literatura obowiązkowa:

Czapów Cz.& Jedlewski S.(1979) Pedagogika resocjalizacyjna. Warszawa.

Czapów Cz. (1980) Wychowanie resocjalizujące. Warszawa. cześć III

IV. Przyczyny niedostosowania i wykolejenia społecznego w ujęciu mikro społecznym

1. Rodzina jako źródło niedostosowania społecznego ( 4 h)

1.1. Rodzinna prawidłowa a rodzina dysfunkcyjna - systemowe ujęcie rodziny,

1.2. Charakterystyka wybranych typów rodzin dysfunkcyjnych: rodzina z problemem alkoholowym, przemoc w rodzinie, rodzina przestępcza, rodzina niepełna, rodzina wielodzietna, rodzina „bez miłości”

1. Szkoła jako źródło niedostosowania społecznego (2 h.)

1. Czynniki zaburzające wychowawcze funkcjonowanie szkoły związane z :

• wymaganiami dotyczącymi nauki szkolnej: oceny, środowisko rodzinne i szkolne, warunki biopsychiczne uczniów

• współżyciem i współdziałaniem społecznym- relacje: uczeń - uczeń, nauczyciel - uczeń, uczeń - nauczyciel

• wewnętrzne przeżycia uczniów: stresy, kryzysy, fobie

2. Grupa rówieśnicza jako źródło niedostosowania społecznego (4h.)

3.1. Charakterystyka okresu dojrzewania

• Fazy okresu dojrzewania za P. Blossem: preadolescencja, wczesna adolescencja, pełna adolescencja, późna adolescencja, okres poadolescencyjny

• Cele człowieka w okresie dojrzewania za B.Varenhorstem: doświadczenie fizycznej dojrzałości seksualnej, rozwijanie własnej indywidualności, kształtowanie zobowiązań społecznych, uzyskanie autonomii, wyrastanie z egocentryzmu, reorganizacja systemu wartości

• Trudności okresu dojrzewania za D. Burgin

• Charakterystyka okresu dojrzewania za J. Kurzępą: separacja, regres, ambiwalencja, dezadaptacja

3.2. Grupa rówieśnicza a formułowanie tożsamości

1. Grupy formalne i nieformalne

3.4. Charakterystyka grup nieformalnych wg. S. Kowalskiego: grupy zabawy, paczki (gangi), bandy

1. Grupy rówieśnicze a przestępczość nieletnich

Materiał pomocniczy:

Projekcja filmu R. Glińskiego „Cześć Tereska” (2 godz.)

Literatura obowiązkowa:

Prajsner M. (2002) Rodzina dysfunkcyjna. Remedium 6

Dymek - Balcerek K.(1999) Dziecko w obliczu patologii społecznej dnia codziennego-rzeczywistość lat dziewięćdziesiątych. Radom T.II . rozdz. 4.

Kawula S. & Brągiel J.& Janke A. (2000) Pedagogika rodziny. Obszary i panorama problematyki. Toruń rozdz. V

. Seweryńska A. M (2004) Uczeń z rodziny dysfunkcyjnej. Warszawa rozdz. I. i II

Ryś M. (2001) Systemy rodzinne, metody badań struktury rodziny pochodzenia i rodziny własnej. Warszawa, rozdz. I

Popielarska A. & M. (2000)Psychiatria wieku rozwojowego Warszawa, rozdz. 4

Wallerstein J. S.& Blakeslee S. (2005) Rozwód a co z dziećmi. Poznań, cz. I, r. 2-11

Obuchowska I.(1996) Drogi dorastania, Warszawa rozdz. X

Rylke H.(1999) Pokolenie zmian. Czego boją się dorośli. Warszawa, s. 52-60

Gaś Z. B. (1995) Pomoc psychologiczna młodzieży. Warszawa, roz. I

Budrewicz I. (2003) Grupy rówieśnicze a przestępczość nieletnich (w:) red. Sowa J.& Piotrowski E. & Rejman J. W poszukiwaniu doskonalszych systemów w skali makro i mikro. Rzeszów,Część II.

Kurzępa J. (2001): Młodzież pogranicza „świnki” czyli o prostytucji nieletnich. Kraków, rozdz. 1 par. 6

Rutkowska K. (2002) Rola grupy rówieśniczej w procesie formowania się tożsamości (w:) red. A. Brzezińska, M. Bardziejewska: Szanse rozwoju w okresie dorastania. Poznań

V. Geneza, rozwój i funkcjonowanie systemu resocjalizacji nieletnich ( 2 h)

1. Podstawowe pojęcia: małoletni, nieletni, czyn karalny, demoralizacja

2. Zasady postępowania z nieletnimi

3. Środki stosowane wobec nieletnich: wychowawcze, poprawcze, leczniczo - wychowawcze, odpowiedzialności karnej

Literatura obowiązkowa.

Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich z dnia 26 października 1982 roku

Gromek K. (2001) Komentarz do ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, Warszawa

VI. Resocjalizacja w warunkach zamkniętych ( 4 h )

1. Tymczasowe środki stosowane wobec nieletnich: Pogotowie Opiekuńcze, Policyjna Izba Dziecka, Schronisko dla Nieletnich,

2. Charakterystyka Zakładów Poprawczych: otwarte (Młodzieżowe Ośrodki Adaptacji Społecznej), półotwarte, zamknięte, o wzmożonym nadzorze wychowawczym, resocjalizacyjno - rewalidacyjne, resocjalizacyjno - terapeutyczne.

Materiały pomocnicze:

Teatr TV reż. P. Sali „Od dziś będziemy dobrzy” (60 min.)

Filmu reż. T. Kotlarczyk „Zakład” (72 min.)

Literatura obowiązkowa.

Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich z dnia 26 października 1982 roku

Stańdo - Kawecka B (2000) Prawne podstawy resocjalizacji. Kraków, rozdz.9

Borowski R. & Wysocki D. (2001) Instytucje wychowania resocjalizującego, Płock rozdz. 2 i 4

Kalinowski M. (1993) Europejskie systemy resocjalizacji nieletnich. Warszawa

VII. Resocjalizacja w środowisku lokalnym (2 h.)

1. Kuratela Sądowa

2. Mediacja

3. Salezjańskie Ośrodki Profilaktyki i Resocjalizacji

4. Akcja „Małolat”

Dzieci ulicy

5.Starszy Brat/Starsza Siostra

Materiały pomocnicze:

Film dokumentalny: „Syberyjska Terapia” (20 min.)

Film dokumentalny: „Dopóki nie stanę na nogi” (24 min.)

Literatura obowiązkowa.

Szacówka A. (1995)Wybrane przykłady przeciwdziałania podkulturze przestępczej w zakładach dla nieletnich (w:) Przegląd Więziennictwa Polskiego nr 11

Kalinowski M.(1998) Salezjańska pedagogika resocjalizacyjna, Otwock

art. Siostry od upadłych dziewcząt. Słowo Polskie 14.IX.2003

Bielecka E. (2001) „Dzieci ulicy”- projekt pedagogiczno-prewencyjny jako jedna z form pracy w środowisku. (w:) red. Kwiecińska R. & Szymański M. J. Młodzież a dorośli. Napięcia między socjalizacją a wychowaniem. Kraków

Wolski W. (2000) Historia tzw. „Akcji Małolat” Nr 2(24)

VIII. Środki i sposoby oddziaływania na sprawcę czynu zabronionego (6 h.)

1. Rodzaje środków karnych i kar

2. Indywidualizacja wykonywania kary pozbawienia wolności: typy zakładów i rodzaje zakładów karnych, systemy odbywania kary pozbawienia wolności, klasyfikacja skazanych

Literatura obowiązkowa:

• Kodeks Karny Wykonawczy- ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r.

• Stańdo - Kawecka B. Prawne podstawy resocjalizacji. Kraków 2000., r. II, III,

• Borowski R., Wysocki D. Instytucje wychowania resocjalizującego. Płock 2001, r. III i IV

• Machel H. Więzienie jako instytucja karna i resocjalizacyjna. Gdańsk 2003, r. 1

• Ciosek M. (2001) Psychologia sądowa i penitencjarna. Warszawa

• Matysiak Błaszczyk A. & Włodarczyk E. (2004) Macierzyństwo za kratami. Pedagogika społeczna, nr 2-4

Materiały pomocnicze:

film dokumentalny ukazujący sytuację polskiego więziennictwa (30 min.)

film dokumentalny „M jak Mama” (20 min.)

Warunki zaliczenia końcowego:

• Pozytywne zaliczenie egzaminu

• analiza filmu: „Cześć Tereska”

Proponowana literatura uzupełniająca:

Wójcik D.( 1984) Nieprzystosowanie społeczne młodzieży. Warszawa - Wrocłwa - Kraków - Gdańsk - Łódź

Kubera - Gaca K. (1986) Profilaktyka niedostosowania społecznego w szkole. Warszawa

Pospiszyl K.(1999) Resocjalizacja. Teoretyczne podstawy oraz przykłady oddziaływań. Warszawa

Pytka L. (2000) Pedagogika resocjalizacyjna. Wybrane zagadnienia teoretyczne, diagnostyczne i metodyczne. Warszawa.

Hurellman K.(1994 ) Struktura społeczna a rozwój osobowości. Poznań

Pomykało W. (1993) Encyklopedia pedagogiczna. Warszawa

Konopnicki J.( 1971) Niedostosowanie społeczne, Warszawa

Makowski A. (1999) Niedostosowanie społeczne młodzieży i jej resocjalizacja. Warszawa

Kalinowski M.. (2005) Resocjalizacja nieletnich w państwach europejskich i pozaeuropejskich. Warszawa

Czapów Cz.. 1980Wychowanie resocjalizujące. Warszawa

Pospiszyl K. (1990) Resocjalizacja nieletnich. Doświadczenia i koncepcje. Warszawa

Szczęsny W. W. (2003) Zarys resocjalizacji z elementami patologii społecznej

i profilaktyki. Warszawa, część I

Dąbrowska - Bąk M. (1999) Szkoła w systemie przemocy strukturalnej. Poznań

Hołyst B. (1989) Kryminologia. Warszawa

Jarosz M.(1988) Podstawy psychiatrii. Warszawa

Kawula S. & Machel H. (2000) Podkultury młodzieżowe w środowisku szkolnym i pozaszkolnym. Gdańsk - Toruń

Kozaczuk F.& Radochański M. (2000) Aktualne problemy pedagogiki resocjalizacyjnej i patologii społecznej. Rzeszów

Wieczorek L. (2005) Przestępczosć i demoralizacja nieletnich Katowice

Urban B. (2000) Zaburzenia w zachowaniu i przestępczość młodzieży Kraków

Zajączkowska K. (1999) Profilaktyka zachowań dewiacyjnych dzieci i młodzieży. Warszawa

Braun - Gałkowska M.& Ulfik J.: Zabawa w zabijanie . Lublin

Holin C. R & Browne D. & Poker E. J. (2004 )Przestępczość wśród młodzieży. Rozpoznanie zjawiska, diagnozowanie, profilaktyka. Gdańsk

© dr Monika Marczak ATENEUM PEDAGOGIKA RESOCJALIZACYJNA 2008/2009

5

---