Pod pojęciem służb mundurowych rozumiemy różne formacje militarne, do których zalicza się policję, straż graniczną, wojsko, służbę celną i służbę więzienną. W tych to formacjach pracują odpowiednio wyszkolone psy, pomagając na co dzień umundurowanym funkcjonariuszom. Do ich zadań należy praca wartowniczo-patrolowa, tropiąca, sapersko-minerska, zwiadowcza i służby specjalne (osmologiczne) do wykrywania narkotyków oraz zwłok ludzkich.
Psy potrafią wykonywać zadania, które dla ludzi są często niemożliwe do zrealizowania, mimo znacznego postępu i rozwoju techniki. Umiejętności psów nie są w stanie zastąpić żadne najnowocześniejsze sprzęty elektroniczne, jak komputery, detektory czy inne cuda dzisiejszej techniki.
Dzięki ogromnej wrażliwości zmysłu powonienia i słuchu, a jednocześnie zdolności do szybkiego ruchu, psy oddają człowiekowi nieocenione usługi w licznych nagłych sytuacjach, niejednokrotnie zagrażających ludzkiemu zdrowiu, a nawet życiu.
Ocena przydatności
Do pracy w służbach mundurowych nadają się jedynie te psy, których przydatność wynika przede wszystkim z ich zdolności fizycznych i właściwości osobniczych. Zdolności fizyczne pozostają w ścisłym związku z cechami budowy ciała, która powinna być jak najbardziej zbliżona do wzorca przewidzianego dla rasy przydatnej do służby. Znajomość wzorcowa rasy jest konieczna, ponieważ wszelkie wady budowy zmniejszają sprawność fizyczną psa, a tym samym jego przydatność. Należy pamiętać, że źle zbudowany pies będzie miał słabą kondycję, co będzie pociągało za sobą osłabienie jego cech psychicznych.
Predyspozycje fizyczne są stosunkowo łatwe do stwierdzenia, natomiast strona psychiczna jest zawsze problematyczna, ponieważ dopiero po pewnym okresie pracy u psa mogą się ujawnić poważne wady dyskwalifikujące jego przydatność.
Przy ocenie przydatności psów do pracy w służbach mundurowych należy brać pod uwagę: wiek, budowę ciała i sprawność fizyczną, stan zdrowia, właściwości charakteru oraz stopień wrażliwości narządów zmysłów i polowe próby charakteru.
Wiek, budowa ciała i sprawność fizyczna
Najlepszym wiekiem do szkolenia jest okres, gdy pies osiągnie wiek około jednego roku, a nie przekracza dwóch lat. Młodsze osobniki mogłyby nie wytrzymać obciążeń fizycznych i psychicznych związanych ze szkoleniem. Natomiast rozpoczynając szkolenie z psem już dorosłym (powyżej dwóch lat) możemy mieć do czynienia z wcześniej nabytymi już przezeń doświadczeniami, które mogą wpłynąć na wytworzenie niepożądanych nawyków.
Właściwą budowę ciała mają najczęściej psy z największą liczbą cech wzorcowych swej rasy. Pewne wady czy też błędy w budowie ciała mogą być pominięte, szczególnie wtedy, kiedy są wyrównane zaletami.
Wymogi zdrowotne, charakter i wrażliwość narządów zmysłów
Do ich określenia powoływana jest specjalna komisja, w składzie której jest lekarz weterynarii. W przypadku braku pełnych możliwości diagnostycznych podstawą dyskwalifikacji może być nawet podejrzenie występowania niektórych chorób. Stan zdrowia psa można już wstępnie określić po obserwacji jego zachowania, ponieważ zdrowy pies jest wesoły, żwawy, przejawia ochotę do zabaw i cechuje się dużą ruchliwością.
W celu sprawdzenia predyspozycji psa do tresury należy psa poddać polowym próbom charakteru. Przeprowadza się je poza stałym miejscem pobytu psa. Obejmują one aportowanie, szukanie przedmiotu z naniesionym nośnikiem zapachowym, reakcję na strzały, obronę przewodnika, a także czujność i popęd do samoobrony. Aportowanie przeprowadza się zarówno na smyczy, jak i luzem, w pomieszczeniu i w terenie otwartym. Aportowane mogą być różne przedmioty, jak: drewniany klocek, piłka tenisowa czy też rękawica. Pies poddawany tej próbie powinien być wypoczęty oraz wykazywać się wielką pasją do aportowania, radością z zabawy i pewnością w zachowaniu.
Próba odporności na strzał ma na celu zbadanie reakcji psa na huk wystrzału. Zadanie to polega na oddaniu strzału podczas spaceru psa na lince, względnie podczas walki z pozorantem. Strzały oddaje się w odległości 10 do 100 metrów od psa. Właściwym zachowaniem psa jest całkowity brak reakcji na strzały, spokój i równowaga.
Obrona przewodnika to próba, której celem jest zbadanie zdolności obrończych psa, jego pewności i ostrości. Obca psu osoba z odległości około pięciu metrów atakuje opiekuna psa. Pies trzymany na smyczy, pobudzony głosem i gestem opiekuna powinien bez wahania atakować napastnika.
Próba czujności i popędu do samoobrony ma na celu sprawdzenie u psa reakcji w sytuacji zagrożenia pod nieobecność opiekuna. W ćwiczeniu tym opiekun po przywiązaniu psa oddala się pozostawiając go samego. Po kilku minutach obca osoba skrada się do psa i ze wzrastającą intensywnością zaczyna go atakować. Najwłaściwszą reakcją psa będzie jego czujność oparta na nieufności i ostrości.